Африка: юрамалар арасында аерма

'''А́фрика''' – [[Авразия]]дән соң зурлыгы буенча икенче кыйтга. [[Атлантик океан]]нан көнчыгышта һәм [[Һинд океаны]]ннан көнбатышта урнашкан. Шулай ук Африка янында яткан утраулар белән – дөнья кисәге. Африка мәйданы – 30 065 000 км² (дөнья мәйданыннан – 6 %), утраулар белән берлектә – 30,2 миллион км². Африка территориясендә 53 дәүләт, 4 танылмаган ил һәм 5 буйсынылган территория урнашкан.

Африканың табигатен һәм андагы халыкларның тормышын өйрәнүгә [[РоссияРусия]] галимнәре зур өлеш кертә. Алар билгесез, ерак илләрне өйрәнүне һәм җыелган фәнни материалларны бөтен кешелек дөньясы казанышы итү максатын куялар. Рус тикшеренүчеләре арасында [[Василий Юнкер|Василий Васильевич Юнкер]] аерым урын алып тора. Ул [[XIX гасыр]] ахырында Үзәк һәм [[Көнчыгыш Африка]] буйлап сәяхәт итә, материкның бу районнарындагы табигать һәм анда яшәүче халыкның тормышы турында кызыклы мәгълүматлар җыя, топографик эшләр үткәрә, гидрологик һәм метеорологик күзәтүләр алып бара. Материкның төньяк-көнчыгыш өлешен өйрәнүгә [[Егор Ковалевский|Егор Петрович Ковалевский]], [[Александр Елисеев|Александр Васильевич Елисеев]] һәм башка галимнәр зур өлеш кертәләр.

Африка табигатен һәм аның халкын өйрәнүгә совет галимнәре зур хезмәт куя. [[1926 ел|1926]]—[[1927 ел|1927]] елларда материкның төньяк-көнчыгыш өлешенә, культуралы үсемлекләрне өйрәнү өчен, экспедиция оештырыла. Аны зур галим Николай Иванович Вавилов җитәкли. Культуралы үсемлекләрнең 6000 нән артык үрнәге җыела. Н. И. Вавилов кыйммәтле (каты) сортлы бодайның ватаны [[Эфиопия]] икәнлеген ача. РоссияРусия тикшеренүчеләре һәм галимнәр Африканың күп кенә илләрендә эшләделәр һәм хәзер дә эшлиләр, Африканың яшь дәүләтләренә туфракларны, эчке суларны, үсемлекләр һәм хайваннар дөньясын тикшерүдә, файдалы казылмалар эзләүдә һ.б. эшләрдә булышалар.

| align="right" | -—

| align="right" | -—

| align="right" | -—

| align="right" | -—

Картаны анализлаудан күренгәнчә, [[Урта диңгез]] яр буйларында, Гвинея култыгында һәм материкның көньяк-көнчыгыш яр буйларында халык чагыштырмача тыгыз утырган. Нил елгасының дельтасында халык тыгызлыгы югары, анда 1 км2 га 1000 кеше туры килә. Материкның 1/4 енә якынын алып торган Сахара чүлендә барлык халыкның 1 % тан да кимрәге яши, ә кайбер өлкәләрдә кешеләр бөтенләй юк.

Материкны колонияләштерү урта гасырларда ук башлана. Ә [[XX гасыр]] башына Европаның капиталистик илләре Африканың бөтен территориясен диярлек үзара бүлешеп бетерәләр һәм аны к о -лонияләрколонияләр материгына әверелдерәләр (колония — политик һәм хуҗалык мөстәкыйльлеген югалткан ил). Колонизаторлар җирле халыкны изәләр һәм эксплуатаңия-лиләр, иң яхшы җирләрне тартып алалар, туган җирләреннән аерып, яшәү өчен җайсыз урыннарга куалар. Алар ул илләрне аяусыз талыйлар, файдалы казылмалар (алтын, алмаз, бакыр рудасы һ. б.), кыйммәтле агач, шулай ук авыл хуҗалыгы продуктлары ([[какао]], [[кофе]], [[банан]], [[лимон]] һ. б.) чыгаралар. Африкалыларны, чынлыкта колларга әверелдереп, колонизаторлар арзанлы, бушлай диярлек эш көче сыйфатында рудникларда, плантацияләрдә файдаланалар, ә качып китәргә омтылучыларны рәхимсез җәзалыйлар.