Wikipedia

Сөннәтче бабай: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
к Ilnur efende (бәхәс) кулланучысының 2429978 төзәтмәсе кире кагылды
Тамга: кире кайтару
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 8:
| Нәшер итү = 1912
| Викитека-текст =
}}'''«Сөннәтче бабай»''' — [[1911 ел|1911 елда]] елда [[Гаяз Исхакый]] тарафыннан иҗат ителгән повесть. [[Татар милләте]]нең бетеп бару проблемасын күрсәтә торган әсәр. Повестьнең төп идеясы — "милләт яшәргә, сакланырга тиеш".
 
== Төп мәгълүмат ==
 
''«Сөннәтче бабай»'' беренче мәртәбә [[1912 ел|1912]] елда]] сигез томлык әсәрләр җыентыгының икенче томында [[Шәкерт абый]] хикәясе белән берлектә басылып чыккан. [[Гаяз Исхакый|Автор]] үзе әсәрне хикәя дип атый.
 
«Сөннәтче бабай» — чын мәгънәсендә милли һәм халыкчан әсәр. Ул [[татар]] [[авыл]]ының үзенә генә хас гореф – -гадәтләрен, хис һәм тойгыларын, яшәү рәвешен белеп язган. Сөннәтче бабай — татар авылы өчен генә характерлы образ.
 
Әсәр [[1911 ел|1911 елда]] языла ([[1912 ел|1912 елда]] бастырыла), бу ел икенче инкыйлаб күтәрелеше вакыты, шуңа күрә тиздән тормыш үзгәрәчәк дигән өмет булган.
 
== Сюжет сызыгы ==
Юл номеры - 23:
Бабай авылда сөннәтче булып кына яши. Бабай — [[йола]] символы, аның яше дә билгеле түгел, чөнки сөннәтнең яше юк. Төп герой бераз бөкрерәк итеп бирелә, чөнки йола инде бетеп бара. Аның өстендә тузган казаки. Казаки — хезмәт итү билгесе, бабай гомере буе сөннәт йоласына хезмәт итә, шуңа күрә казакиның алды тузган.
 
Гөлйөзем әби -— аның карчыгы. Исеме җисеменә туры килә. Бабайга сөннәт йоласын башкарырга ярдәм итүче, шартлар тудыручы. Әби хуҗалыкны алып бара, комганга җылы су сала.
 
Повестьтә Сөннәтче бабай белән Гөлйөзем әбинең өйләре күрсәтелә: ул авыл кырыенда икенче йорт һәм бабай кебек үк авылдагы йортлардан аерылып тора. Ул бик гади. Ә өй эчләренә карасак, бу бик чиста, матур өй, ләкин монда кыйммәтле әйберләр бөтенләй юк. Алар өчен иң кыйммәтле әйбер - өй түрендә шүрлектә, кечкенә бер сандыкта торучы сөннәт пәкесе һәм әбинең бөтиләре. Болар барсы да хуҗаларның гадилеген күрсәтә.
Юл номеры - 29:
Бабай сөннәтче булганчы ерак бер авылга барып [[фатиха|хәер-фатыйха]] алып кайта.
 
Сөннәт вакыты башлану -— әби белән бабай өчен бик зур бәйрәм. Алар аңа алдан әзерләнә: хәзрәт белән остабикәне ашка чакыралар һәм бабай аларны капка төбенә чыгып каршы ала. Өстәлгә бик күп ризыклар чыга — бу кунакларга карата зур хөрмәт билгесе. Ризыкларны чыгару тәртибе күрсәтелә. Ашамлыклар ашап бетерелә — бу хуҗаларга һәм ризыкка хөрмәт. [[Сәдака]] бирү күренешенә игътибар итәргә кирәк. Шулай итеп ул хәзрәттән хәер-фатыйха ала һәм сөннәт йоласын башкарырга чыгып китә. Ул моның өчен үзенең кияү булган чактагы күлмәген кия. Күлмәк — аның бәхет символы, бу йола - бабай өчен зур бәхет.
 
Сөннәтче бабайның өй алдындагы бакчасында миләш агачы үсә. Бабай агачны бик кадерләп карый, аның белән сөйләшә, чөнки миләш агачы — милләт язмышы, милләт бабай яшәгәндә генә яши , йола бабай яшәгәндә яши , йола бетсә -— милләт бетә.
 
Өй артындагы бакчада үскән әйберләр — материаль байлык, ә бу -— йоланы яшәтә торган чара. Йола шартлар булганда гына яши. Гөлйөзем әби үлгәч, шарт бетә, чөнки икенче әби бу шарт булып тора алмый, ул бик пычрак. Ул карчык сөннәт пәкесе белән бәрәңге әрчи. Мондый пычраклык — [[Ислам|мөселманлыкны]] боза.
 
Бабай [[кабер]] казый башлый, чөнки аның башка чарасы юк, йола бетеп бара. Каберне Гөлйөзем әбинең аяк очында казый — бу хөрмәт билгесе, ул әбине үзеннән өстен куя. Бабайның бөтен тормышы әбигә бәйле. Гөлйөзем әбинең каберенә Сөннәтче бабай каен агачын утырта, ә бабайның [[кабер]]енә күрше бабай да [[каен]] утырта.
Юл номеры - 39:
Бабай [[үлем]] түшәгендә ятканда, аның янына мәхдүм килә. Сөннәт пәкесен бабай шуңа тапшыра, чөнки йоланы кемдер дәвам итәргә тиеш. Пәкене ташырмыйча, бабай үлә алмый. Мәхдүм — укымышлы кеше. [[Гаяз Исхакый]] моның белән милләт язмышы укымышлы кешеләр кулында булырга тиешлеген күрсәтергә тели.
 
Бабай үлгәч, усал сыерлар арткы бакчаны таптап чыга, бу -— байлык җыеп, ашап ятучы кешеләр символы. Болар -— мәгънәсез, битараф, пошмас кешеләр. Бер тормыш бетә, икенчесе башлана (бабай үлә, милләт ботарлана).
 
=== Символик образлар ===
Повесть дәвамында бик күп билгеләр һәм символлар очрый. Берничә мисал:
*[[Комган]] — чисталык, мөселманлык билгесе.
*[[Каен|Каен агачы]] — ак сагыш, ак кайгы.
*[[Күлмәк]] — Корбанколый бабайның бәхет символы.
*[[Миләш]] — милләт билгеләренең берсе.
*[[Кәләпүш|Чиккән кәләпүш]] — бәйрәм билгесе.
*[[Мөгез|Мөгезләр]] — каршылык.
*Усал [[сыер]]лар — байлык җыеп, ашап ятучы кешеләр.
*Сөннәт [[Пәке|пәкесе]] — йола.
 
== Әсәр сәхнәдә ==
Юл номеры - 58:
* [[2005 ел]]да – «Сөннәтче бабай» һәм «Остазбикә»не сәхнәләштергән өчен [[Татарстан]]ның [[Муса Җәлил]] исемендәге премиясен алды;
* Кече [[шәһәр]]ләр [[театр]]ларының VI фестивалендә ([[Мәскәү]]) «Сөннәтче бабай» спектакле белән катнашып, җиңү яулый һәм [[РФ]] мәдәният министры дипломына лаек була;
* [[2009 ел]]да XI халыкара [[театр]] фестивалендә ([[Конья]], [[Төркия]]) «Сөннәтче бабай»ны күрсәтә;
* [[2011 ел]]да «Сөннәтче бабай», «Остазбикә» спектакльләре өчен [[Татарстан]]ның [[Гаяз Исхакый]] исемендәге әдәби премиясенә лаек була.<ref>[http://rus.minzalateatr.ru/about/ Театр сайтында]</ref>;
*[[2021 ел|2021 елда]] [[Казан татар дәүләт яшь тамашачылар театры|Габдулла Кариев исемендәге Казан Татар дәүләт яшь тамашачы театрында]] ([[Казан]]) «Сөннәтче бабай» спектакле премьерасы булды. Спектакль нигезенә, «Сөннәтче бабай» әсәреннән тыш, [[Гаяз Исхакый|Гаяз Исхакыйның]] тагын дүрт әсәре керә: «[[Ул әле өйләнмәгән иде]]», «[[Остазбикә (әсәр)|Остазбикә]]», «[[Кәләпүшче кыз]]», «[[Ике йөз елдан соң инкыйраз]]».
 
== Шулай ук карагыз ==
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Сөннәтче_бабай