Сарай-Бату: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Тамга: кире кагылган |
edit reverted due to Википедия:Администратор вазыйфасыннан азат итү:Marat-avgust—IanraBot Тамга: кире кайтару |
||
Юл номеры - 1:
'''Сарай-Бату''' (яки ''Сарай әл-Мәхрус'' ([[Гарәп теле|гарәпчә]]дән — Алла тарафыннан саклана дигән сүз), шулай ук ''Иске Сарай'' яки ''Сарай'' гына дип тә йөртәләр) — [[Алтын Урда]]ның беренче башкаласы, XIII йөзнең урталарында төзелә. [[Үзбәк хан]] заманында мәркәзне [[Сарай-Бәркә]]гә күчерәләр.
Сарай-Бату [[Идел]]нең сул янсуы [[Актүбә елгасы|Актүбә]]нең сулъяк ярында, [[Әстерхан]]нан 180 чакрым югарырак урнашкан була. Хәзер кала урыны шәп-шәрә: сарайлар, мәчетләр, бүтән төрле биналарны [[Явыз Иван]] малае [[Федор патша]]ның әмере белән [[1587 ел]]ны җимерәләр дә, шул кирпечләрдән Әстерханда кремль корып куялар—диварлары гаҗәеп калын, чиркәүләре һәм
XIII йөздә яшәгән фарсы галиме Җүәйни «Җиһангир тарихы» дигән мәшһүр китабында:{{цитата|
Сарай-Бату гаҗәеп зур бер шәһәр булып, ул заман өчен искиткеч киң—36 км² мәйдан били. Моны иңе 4, ә буе 9 чакрымлы итеп күз алдына китерергә була. [[Урта гасырлар]]дагы каланы бүгенге күп катлы биналардан торган шәһәр белән чагыштырып булмый, әлбәттә. Йортлар анда күбесенчә берәр генә катлы булып, фәкать хан һәм әмир-бәк сарайлары, мәчетләр, мавзолей-төрбәләр, кәрван-сарайлар, җәмәгать мунчалары гына зураеп, калкынып торганнар. Шәрык дөньясына хас булганча, базарлар шактый зур мәйдан биләгән. Аксөякләрнең шәһәр читендәге утарларын да онытырга ярамый. Җәмгысы бергә шактый зур мәйдан килеп чыга: Сарай чаклы зур кала Көнчыгыш
Археологик өйрәнүләр нәтиҗәсендә Сарай-Батуның ярыйсы ук җиһазлы, яшәү өчен җайлы булганлыгын әйтергә мөмкин: анда җылыту, суүткәргеч, канализация торбалары эшләп торган. Сарайларны, башка төрле җәмәгать биналарын яндырылган кирпечтән известьле измә белән ныгытып төзегәннәр, ә гадиерәк йортларны яндырмаган кирпечтән яки агачтан салганнар.
|