Балык Бистәсе районы: юрамалар арасында аерма

төзәтмә аңлатмасы юк
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Тимерхан (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Тимерхан (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 91:
[[Файл:Вид_с_приставшего_трамвайчика._Красный_Яр._Кама._Рыбно-Слободский_р-н._РТ._Август_2014_-_panoramio.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%92%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D1%88%D0%B5%D0%B3%D0%BE_%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D1%87%D0%B8%D0%BA%D0%B0._%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%AF%D1%80._%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B0._%D0%A0%D1%8B%D0%B1%D0%BD%D0%BE-%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%80-%D0%BD._%D0%A0%D0%A2._%D0%90%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82_2014_-_panoramio.jpg|мини|230x230пкс|Кызыл Яр, Кама]]
[[Файл:Russkiy_Oshnyak,_Respublika_Tatarstan,_Russia,_422642_-_panoramio_(3).jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Russkiy_Oshnyak,_Respublika_Tatarstan,_Russia,_422642_-_panoramio_(3).jpg|мини|230x230пкс|Урыс Әшнәге]]
Балык Бистәсе авылы [[Борис Годунов]] указы белән XVI гасыр ахырында төзелә. Аны Кама елгасының уң ярында Россия дәүләтенең тышкы чикләрен ныгыту өчен билгеләнгән ныгытма янында торгызалар. Җирлек үзенең исемен милли балык промыселы хөрмәтенә алган, аның белән күп кенә Кама буе авылларында яшәүчеләр шөгыльләнгән<ref name="Tat" />{{sfn|битләр=79—83|Мухаметов|2019}}. Балыкчылыктан тыш XIX-XX гасырларда җирлектә Казан төбәгенең зур челтәр үрү үзәге барлыкка килгән{{sfn|битләр=570|Тимофеева|2017}}. Балык Бистәсе районы административ берәмлек буларак 1927 елның 14 февралендә [[Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы|ТАССРның]] бер өлеше буларак оеша. 1920 елга кадәр территория [[Лаеш өязе|Лаеш өязендә]], 1920-1927 елларда — [[Лаеш кантуны|Лаеш кантонында]] булган. 1959 елның 26 мартында Балык Бистәсе районы составына бетерелгән Кызыл Йолдыз районы территориясенең бер өлеше керде (район үзәге [[Котлы Бөкәш]] авылында иде). 1963 елның 4 гыйнварында район бетерелде, аның территориясенең бер өлешен [[Мамадыш районы]] составына, бер өлешен [[Питрәч районы|Питрәч районына]] тапшырдылар. Әмма 1965 елның 12 гыйнварында Балык Бистәсе районын кире төзелде<ref>{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/articles/59405-territorialnoe-delenie-tatarstana-posle-revolyucii|title=Образование ТАССР: от Татаро-Башкирской республики и штата Идель-Урал к 10 кантонам и 70 районам|date=2017-03-17|publisher="Реальное время" интернет-газетасы|accessdate=2020-11-05}}</ref>.
Балык Бистәсе районы административ берәмлек буларак 1927 елның 14 февралендә [[Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы|ТАССРның]] бер өлеше буларак оеша. 1920 елга кадәр территория [[Лаеш өязе|Лаеш өязендә]], 1920-1927 елларда — [[Лаеш кантуны|Лаеш кантонында]] булган. 1959 елның 26 мартында Балык Бистәсе районы составына бетерелгән Кызыл Йолдыз районы территориясенең бер өлеше керде (район үзәге [[Котлы Бөкәш]] авылында иде). 1963 елның 4 гыйнварында район бетерелде, аның территориясенең бер өлешен [[Мамадыш районы]] составына, бер өлешен [[Питрәч районы|Питрәч районына]] тапшырдылар. Әмма 1965 елның 12 гыйнварында Балык Бистәсе районын кире төзелде<ref>{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/articles/59405-territorialnoe-delenie-tatarstana-posle-revolyucii|title=Образование ТАССР: от Татаро-Башкирской республики и штата Идель-Урал к 10 кантонам и 70 районам|date=2017-03-17|publisher="Реальное время" интернет-газетасы|accessdate=2020-11-05}}</ref>.
 
=== Хәзерге заман ===
Строка 115 ⟶ 114 :
| [[руслар]] || 28,0% || 24,8% || 22,9% || 20,6%||19,8%
|}
 
== Икътисады ==
[[Файл:Глыба_кальцита._Мост_через_Каму._Сорочьи_Горы._Рыбно-Слободской_р-н._РТ._Май_2014_-_panoramio.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%93%D0%BB%D1%8B%D0%B1%D0%B0_%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%86%D0%B8%D1%82%D0%B0._%D0%9C%D0%BE%D1%81%D1%82_%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B7_%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%83._%D0%A1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D1%87%D1%8C%D0%B8_%D0%93%D0%BE%D1%80%D1%8B._%D0%A0%D1%8B%D0%B1%D0%BD%D0%BE-%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D1%80-%D0%BD._%D0%A0%D0%A2._%D0%9C%D0%B0%D0%B9_2014_-_panoramio.jpg|мини|230x230пкс|Кама тирәсендә Кальцит]]
[[Файл:Rybno-Slobodsky_District,_Tatarstan,_Russia_-_panoramio_(1).jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Rybno-Slobodsky_District,_Tatarstan,_Russia_-_panoramio_(1).jpg|мини|230x230пкс|Район кырлары]]
"Инказан" челтәр басмасы мәгълүматлары буенча оешмалар хезмәткәрләренең уртача айлык хезмәт хакы 25 941 сум тәшкил итә. Муниципаль мәдәният һәм сәнгать учреждениеләре хезмәткәрләренең хезмәт хакы — 29 987. Муниципаль мәгариф учреждениеләре хезмәткәрләре уртача 18 260 сум ала<ref name="Ranking" />.
 
Районда зур сәнәгать предприятиеләре урнашкан: Балык Бистәсе май-сөт комбинаты, «Круг» балык заводы (ел саен тотылган балыгы — 160 тонна тирәсе), «Рус Мраморы» ит заводы, «Кама» икмәк пешерү комбинаты<ref name="Tat" /><ref>{{cite web|url=https://invest.tatarstan.ru/ru/about/municipal_potencial/rybno-slobodskoy-rayon/|title=Потенциал муниципалитетов|publisher=Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты|accessdate=2020-11-10}}</ref>.
 
=== Авыл хуҗалыгы ===
Районның авыл хуҗалыгы ит-сөт терлекчелегенә һәм [[Үсемлекчелек|үсемлекчелеккә]] йөз тота. Төбәктә [[сабан бодае]], көзге арыш, [[арпа]], [[солы]], борчак, кукуруз, сабан рапсы, көнбагыш үстерәләр. Балык Бистәсе районының гомуми авыл хуҗалыгы җире 104,8 га тәшкил итә, шуларның 84,6 гектары — сөрү җирләре. Районда 16 олы һәм урта авыл хуҗалыгы оешмалары, 81 крестьян-фермер хуҗалыгы, 9704 шәхси ярдәмче хуҗалык исәпләнә<ref name="Tat" /><ref name="President" />. 2019 елда район сыерлары саны 4350 берәмлек булган (бөтен республика буенча 200 меңнән артык)<ref>{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/attachments/1381|title=Поголовье коров по районам Татарстана, конец 2019 года|publisher=«Реальное время» интернет газетасы|accessdate=2020-11-06}}</ref><ref>{{Cite web|lang=ru-RU|url=http://rsloboda-rt.ru/news/obschestvo-i-myi/ivan-tokranov-byl-i-ostaetsya-khoroshim-rukovoditelem|title=Иван Токранов был и остается хорошим руководителем|author=admin|website=Сельские горизонты|date=2020-09-16|accessdate=2020-12-16}}</ref>.
 
2018 елда "Балык Бистәсе ИПП" икмәк предприятиесе "ВАМИНа" район күчемсез милеген сатып алып, 75 млн сум салып җиһазларны модернизацияләде. 2020 елга 75 мең тонна ашлык әйләнеше<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://sntat.ru/news/society/02-12-2018/bezumnyy-sale-trofey-ot-obankrotivshegosya-vamina-melnitsa-okonishnikovyh-pod-kazanyu-5643946|title=Безумный SALE: трофей от обанкротившегося «ВАМИНа», мельница Оконишниковых под Казанью|website=sntat.ru|accessdate=2020-12-16}}</ref>.
 
2016 елдан Балык Бистәсе районында мәрмәр ит җитештерү буенча “Кызыл Шәрык” агрохолдингы проекты гамәлгә ашырыла, аны Дәүләт Думасы депутаты [[Айрат Хәйруллин (1970)|Айрат Хәйруллин]] җитәкләгән<ref>{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/articles/39258|title=«7 дней»: от аномально жаркого лета до рукотворных шедевров Спасской ярмарки|date=2016-08-08|publisher=«Реальное время» интернет газетасы|accessdate=2020-11-05}}</ref>. Компаниягә 1,3 млрд сум күләмендә инвестицияләр кертү турында игълан ителде<ref>{{cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/article/39959|author=Елена Фадеева|title=Айрат Хайруллин взялся за «мраморное мясо»|date=2011-05-05|publisher=Бизнес Online|accessdate=2020-11-06}}</ref>. 2019 елда Урыс Әшнеге авыл җирлеге территориясендә казлар үрчетү белән шөгыльләнә торган «КАЗ» Балык Бистәсе агрофирмасы» предприятиесе ачылды. Төзелешнең беренче этабына игълан ителгән инвестицияләр суммасы 6 млн сум тәшкил итте<ref name="АИР">{{cite web|url=https://tida.tatarstan.ru/index.htm/news/1657102.htm|title=Что «ловить» в Рыбной Слободе?|date=2020-01-16|publisher=Инвестицион үсеш агентлыгы|accessdate=2020-11-05}}</ref>. Районның икенче олы хуҗалыгы — «Круг» балыкны тоту һәм эшкәртү белән шөгыльләнә. Заводның еллык тотымы 160 тоннага якын, аның күп өлешен завод казый һәм кибетләргә әзер килеш китереп куя<ref name="АИР" />. 2020 ел башында Африка кларий җәен балыгын үрчетү һәм «Клариус» елга балыгын тоту заводы ачылды, анда елына 50 тоннага кадәр балык үстерү планлаштырыла. Хәзерге вакытта проектка 12 млн инвестиция кертелгән, гомуми планлаштырылган күләме — 15 млн<ref>{{cite web|url=https://www.kommersant.ru/doc/4261091|title=В Татарстане открыли завод по разведению африканского сома|date=2020-02-20|publisher=Коммерсантъ|accessdate=2020-11-06}}</ref>.
 
2012 елда республика тармак программасы кысаларында районда балык үрчетү заводы төзелә башлады, аның белән төбәктәге иң зур коррупция скандалларының берсе бәйле, ул элеккеге җитәкче Илһам Вәлиевны эштән азат итү белән бәйле. Башта федераль бюджеттан проектка 73 млн сум бүлеп бирелде, Татарстанныкыннан — 20 млн. Проектның бенефециарлары булып Вәлиевнең туганнары компанияләре чыгыш ясады. Нәтиҗәдә акча җитмәү сәбәпле төзелеш туктатылган. Шуннан соң республика президенты район башлыкларының керемнәрен шәхсән үзе контрольдә тота башлады<ref name="Dohogy">{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/articles/83544-prezident-tatarstana-vzyal-pod-lichnyy-kontrol-dohody-glav|title=«Зеленая папка» Минниханова: почему президент Татарстана взял под личный контроль доходы глав районов|date=2017-12-07|publisher="Реальное время" интернет газетасы|accessdate=2020-11-05}}</ref><ref>{{cite web|url=https://kazanfirst.ru/articles/454200|title=Рыбка на дне: почему Рыбно-Слободский район - один из самых отстающих в Татарстане|date=2017-12-11|publisher=KazanFirst|accessdate=2020-11-06}}</ref>.
 
=== Инвестицион потенциалы ===
Районда 3 олы инвестор уңышлы эшли, алар авыл хуҗалыгының 35% җирләрен били: республикада иң зур сөт җитештерүче «Красный Восток — Агро», «Кулон Агро», «Логос»<ref name="Tat" />. Шул ук вакытта аларның уртача инвестицияләр күләме чагыштырмача зур түгел һәм бер җанга 8051 сум тәшкил итә<ref name="Ranking" />{{sfn|битләр=155|Мустафин|2014}}.
 
2018 елдан районда инвесторлар эше өчен шартларны яхшырту программасы эшли. Мәсәлән, [[Зур Мәшләк]] авылында, [[Төркия|Төркиядән]] инвестицияләр җәлеп итеп, тәм-томнар җитештерү буенча предприятие төзелде. Башка төрек инвесторы — «Фуд Альянс», компания 100 га мәйданлы теплица комплексы төзи. Проектка игълан ителгән инвестицияләрнең гомуми суммасы — 17 млн сум. «Татарстан гектары» проектында (70 млн. инвестицияләр) «Фуд Альянс» шулай ук төп инвестпартнёр — 200 гектар мәйданда кооператив, анда фермерлар җиләк, кура җиләге, карлыган үстерү, продукцияне эшкәртү һәм төрү белән шөгыльләнә алачак<ref name="Халитова">{{cite web|url=http://rt-online.ru/a-emotsiyami-my-nashih-turistov-obespechim/|title=А эмоциями мы наших туристов обеспечим!|author=Ирина Халитова|date=2019-06-11|publisher="Республика Татарстан" иҗтимагый-сәяси газетасы|accessdate=2020-11-05}}</ref>. 2018 елда районга 13 инвестор һәм 854 млн сум акча җәлеп ителгән<ref name="Бугульма" />. 2020 елда районда «Цифрлы авыл» проекты кысаларында сатучыларсыз кибетләр ачканнар, ул Социаль проектларга ярдәм фонды белән гамәлгә ашырылган<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://kazanfirst.ru/news/532996|title=Еще в трех районах Татарстана откроют «магазины без продавца»|website=kazanfirst.ru|accessdate=2020-12-16}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://kazan.aif.ru/society/persona/minnihanov_kupil_hleb_v_selskom_magazine_bez_prodavca|title=Минниханов купил хлеб в сельском «магазине без продавца»|website=kazan.aif.ru|date=2020-08-15|accessdate=2020-12-16}}</ref>.
 
2020 елның июлендә Татарстан туризм комитеты Балык Бистәсе районы үсеше буенча грант программасын эшләтеп җибәрергә планлаштыра — кече һәм урта эшкуарлык субъектларына яңа туристик маршрутлар һәм аларның инфраструктурасын үстерү, шул исәптән навигация урнаштыру, аудиогидлар системасын булдыру, гомуми төзекләндерү, [[Глэмпинг|глэмпинглар]] челтәрен үстерү, таләп ителә торган техниканы сатып алу өчен 3 млн сумга кадәр субсидияләр бүленәчәк<ref>{{cite web|url=http://tatarnews.ru/shortnews/20044|title=В подготавливаемом новом республиканском пакете антикризисных мер будет расширена линейка льготных кредитных продуктов|date=2020-07-27|publisher=Известия Татарстана|accessdate=2020-11-05}}</ref>. «Пять ветров» республика инвестицион проекты кысаларында районда җилкәнле мәктәп белән 200 урынлык спорт һәм сәламәтләндерү үзәген, спорт һәм кинозал, шулай ук 120 кешегә исәпләнгән актив гаилә ялы паркы һәм турбазаны төзү планлаштырыла<ref name="Халитова" />.
 
2019 елда зур су объекты янәшәсендәге районда энергия чыгаруның потенциаль куәтен бәяләү өчен ветромониторинг уздырдылар, "яшел" энергия потенциалын 600 мВт дип бәяләделәр. 2020 елга районда җил паркын төзү планлаштырыла<ref>{{cite web|url=https://sntat.ru/news/business/11-07-2019/investitsii-na-veter-za-600-mvt-zelenoy-elektroenergii-tatarstana-poboryutsya-italyantsy-i-finny-5648502|title=Инвестиции на ветер: за 600 МВт «зелёной» электроэнергии Татарстана поборются итальянцы и финны|author=Диана Авакян|date=2019-07-11|publisher=«События» челтәр басмасы|accessdate=2020-11-05}}</ref>.
 
=== Транспорт ===
[[Файл:Трамвайчик_отходит_задним_ходом._Красный_Яр._Кама._Рыбно-Слободский_р-н._РТ._Август_2014_-_panoramio.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D1%87%D0%B8%D0%BA_%D0%BE%D1%82%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%82_%D0%B7%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%BC_%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BC._%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%AF%D1%80._%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B0._%D0%A0%D1%8B%D0%B1%D0%BD%D0%BE-%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%80-%D0%BD._%D0%A0%D0%A2._%D0%90%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82_2014_-_panoramio.jpg|мини|230x230пкс|Камада пассажир суднолар йөреше]]
[[Файл:Мост_через_Каму._Сорочьи_горы._Рыбно-Слободский_р-н._РТ._Сентябрь_2013_-_panoramio.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9C%D0%BE%D1%81%D1%82_%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B7_%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%83._%D0%A1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D1%87%D1%8C%D0%B8_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B._%D0%A0%D1%8B%D0%B1%D0%BD%D0%BE-%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%80-%D0%BD._%D0%A0%D0%A2._%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8C_2013_-_panoramio.jpg|мини|230x230пкс|Саескан тавында Кама аша күпер]]
Районның төньягында [[М7 «Идел»|М-7 (Идел)]] «[[Мәскәү]] — Казан — [[Уфа]]» автомобиль юлы уза, районның көньяк-көнбатышында [[Р239 автоюлында Чулман аша күпер|Кама аша күпергә]] [[Р239|Р-239]] «Казан — [[Ырынбур|Оренбург]] — [[Казакъстан]] чиге» һәм 16К-1091 «[[Шәле]] — Саескан тавы» (М-7дән алып Камага кадәр җирдә Р-239 дублёры) уза, көньяк-көнбатыштан район төньяк-көнчыгышына [[Полянка (Лаеш районы)|Полянка]] (Р-239) — Балык Бистәсе — Зур Мәшләк (М-7) юлы уза.
 
2017 елда районда М-7 Казан-Мәскәү федераль трассасының ике участогын ачканнар<ref>{{cite web|url=https://trt-tv.ru/news/v-rybno-slobodskom-rajone-otkryli-dva-uchastka-federalnoj-trassy-m-7-kazan-moskva/|title=В Рыбно-Слободском районе открыли два участка федеральной трассы М-7 Казань-Москва|date=2017-10-27|publisher=Россия Татарстан|accessdate=2020-11-06}}</ref>. Шул ук вакытта җирле халыкның 92% артыгының административ үзәгенә бара торган автобус һәм тимер юл юк, тимер юл станцияләре юк. Юлларның яртысыннан артыгы норматив таләпләргә туры килә<ref name="Ranking" />.
 
== Экология ==
[[Файл:Выход_к_поселку_расный_Яр._Кама._Рыбнослободской_р-н._РТ._Август_2014_-_panoramio.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%92%D1%8B%D1%85%D0%BE%D0%B4_%D0%BA_%D0%BF%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%BA%D1%83_%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%AF%D1%80._%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B0._%D0%A0%D1%8B%D0%B1%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D1%80-%D0%BD._%D0%A0%D0%A2._%D0%90%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82_2014_-_panoramio.jpg|мини|230x230пкс|Кызыл Яр тирәләре]]
Район Куйбышев сусаклагычына коя торган Кама елгасы ярында урнашкан. Төбәктә [[Бәтке]], [[Әшнәк (елга)|Әшнәк]], [[Шомбыт (елга)|Шомбыт]]<ref name="Tat" /> елгалары ага. Район территориясенең 13% киң яфраклы урман алып тора. Районда Кызыл китапка кертелгән күкчәчәк, Себер ирисы, кыяклылар рдесты, озын яфраклы казаяк, җимешләре асылынган гакелия, караңгы-кызыл йокымсырау, туры тора торган лапчатка, венерин башмакчык үсә{{sfn|битләр=229—233|Экологический гид|2015}}.
 
Шомбыт елгасыннан көнчыгышка таба 12,5 мең га мәйданлы аучылык тыюлыгы урнашкан. Тыюлыкта пошилар, кабан дуңгызлары, кондызлар, төлкеләр, енотсыман этләр, барсуклар һәм башка хайваннар бар{{sfn|битләр=229—233|Экологический гид|2015}}.
 
== Социаль өлкә ==
Балык Бистәсе районы Россиядә Алан-Полян авылында шагыйрь [[Җәкәү Емельянов|Яков Емельяновның]] үсеп килүе белән билгеле<ref>{{cite web|url=https://kazved.ru/news/society/06-10-2011/shkola-v-selskoy-glubinke-vospitala-i-obuchila-izvestnyh-lyudey-tatarstana-4774508|title=Школа в сельской глубинке воспитала и обучила известных людей Татарстана|author=Альбина Әхмәтҗанова|date=2011-10-06|publisher=Казанские ведомости|accessdate=2020-11-05}}</ref>. 2003 елда район территориясендә XV гасырның 6000 тәңкәле хәзинә табылды{{sfn|битләр=100—116|Пачкалов|2012}}. 2019 елдан Олы Елга авылында архитектор Александр Попов җитәкчелегендә XIX гасыр мәчете төзекләндерелә<ref>{{cite web|url=https://sntat.ru/news/religion/14-04-2019/eto-serdtse-nashey-derevni-v-tatarstane-razbirayut-derevyannuyu-mechet-xix-veka-chtoby-otrestavrirovat-v-vologodskoy-oblasti-i-vernut-na-mesto-5646998|title=«Это сердце нашей деревни»: в Татарстане разбирают деревянную мечеть XIX века, чтобы отреставрировать в Вологодской области и вернуть на место|date=2019-04-14|author=Динара Прокопьева|publisher=«События» челтәр басмасы|accessdate=2020-11-05}}</ref>.
 
Районда 46 мәктәп эшли, 85 нче номерлы Балык Бистәсе һөнәри көллияте<ref name="Tat" />, район Мәдәният йорты һәм 48 авыл клубы эшли<ref name="Tat" />. 1985 елда районда туган якны өйрәнү музее ачылды, аның экспозициясе борынгы заманнардан тарихка багышланган<ref>{{cite web|url=http://www.museum.ru/M2695|title=Балык Бистәсе туган якны өйрәнү музее|publisher=Музеи России|accessdate=2020-11-06}}</ref>.
 
2016 елда кыргый таплы һәм затлы боланнар — мараллар экопаркы ачылды, алар өчен максималь табигый яшәү шартлары булдырылды<ref>{{cite web|url=http://tatar-congress.org/ru/yanalyklar/dikaya-ferma-blagorodnyh-oleney-v-rybno-slobodskom-rayone-tatarstana/|title=«Дикая ферма» благородных оленей в Рыбно-Слободском районе Татарстана|date=2020-07-20|publisher=Бөтендөнья татар конгрессы|accessdate=2020-11-05}}</ref>. 2020 елда Балык Бистәсе районы “1001 рәхәтлек” туристик маршрутының бер өлеше ублды, анда шулай ук [[Кама Тамагы]], [[Кукмара]], [[Байлар Сабасы]], [[Болгар (Спас районы)|Болгар]], [[Алабуга]], [[Мамадыш]], [[Чистай]], [[Әлмәт]] һәм [[Арча]] керә<ref>{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/news/178226-dva-rayona-tatarstana-popali-v-turpaket-goskomiteta-rt|title=Два района Татарстана включили в программу «1001 удовольствие за выходные»|date=2020-06-20|publisher=«Реальное время» интернет газетасы|accessdate=2020-11-05}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.tatar-inform.ru/news/culture/25-09-2020/tatarstan-priglashaet-za-1001-udovolstviem-v-almetievsk-i-arsk-5774324|title=Татарстан приглашает за «1001 удовольствием» в Альметьевск и Арск Подробнее:|date=2020-09-25|publisher=Татар информ|accessdate=2020-11-10}}</ref>.
 
Туристлык проектларыннан тыш, районда спорт проектларын да үстерәләр. 2020 елның декабренә 3,1 мең м² мәйданлы Боз сараен һәм чаңгы базасын ачу планлаштырыла, анда 273 млн сумга якын акча кертелгән<ref>{{cite web|url=https://www.tatar-inform.ru/news/business/08-09-2020/v-rybnoy-slobode-postroyat-katok-s-iskusstvennym-ldom-za-273-mln-rubley-5769531|title=В Рыбной Слободе построят каток с искусственным льдом за 273 млн рублей|date=2020-09-08|publisher=Татар-информ|accessdate=2020-11-06}}</ref>.
 
== Танылган кешеләр ==
Строка 144 ⟶ 190 :
* [[Геннадий Бухарин]] – спортчы (''каноэда ишүче''), дөнья һәм Аурупа чемпионы ([[Масловка (Балык Бистәсе районы)|Масловка]] авылы).
* [[Хәмит Камалов]] — РФ генерал-лейтенанты ([[Балык Бистәсе]]).
* [[Илсур Һадиуллин]] — [[Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы|ТР мәгариф министры]] урынбасары, [[ТР атказанган укытучысы]] (''[[Таулар (Балык Бистәсе районы)|Таулар]]'').
* [[Олег Фазылҗанов]] — Камал театры актеры, ТР атказанган артисты (2010) ([[Казак Чаллысы]]).
 
Строка 161 ⟶ 207 :
=== Фашист амбразурасын тәне белән каплаучылар: ===
* [[Барый Шәвәлиев|Шәвәлиев Барый Гани улы]] - [[Бөек Ватан сугышы]]нда [[Газинур Гафиятуллин]] батырлыгын кабатлаган [[Матросовчылар|яугир]] ([[Түбән Тегермәнлек]] авылы).
 
== Мәгариф ==
Балык Бистәсе районында [[Балык Бистәсе агротехник техникумы|техникум]], 13 урта мәктәп, 11 төп мәктәп, 1 башлангыч мәктәп, балалар иҗат үзәге, [[Фәтхерахман Әхмәдиев|Ф. Әхмәдиев]] исемендәге балалар сәнгать мәктәбе, балалар-яшүсмерләр спорт мәктәбе, 22 балалар бакчасы эшли (''[[2017 ел|2017]]'').
 
== Мәдәният ==
* [[Балык Бистәсе туган якны өйрәнү музее]]
* [[Котлы Бөкәш авыл тарихы музее]]
* [[Олы Елга авыл тарихы музее]]
 
== Искәрмәләр ==
1250

правок