Wikipedia

Каракүл (Татарстан): юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Akkashka (бәхәс | кертем)
986 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
к викиләштерү. калып өстәү
Юл номеры - 1:
{{Күл
'''Кара Күл''' ('''Кара''' , Каракүл; тат. Кара күл) — Ярак-Чурма елгасының уң ярында карст җимерегеннән килеп чыккан күл ([[Шушма]] елгасының сул кушылдыгы), [[Татарстан|Татарстанның]] [[Балтач районы (Татарстан)|Балтач районының]] Шубан авыл бистәсенең көнчыгыш өлешендә урнашкан. 1978 елның 10 гыйнварыннан региональ әһәмияткә ия табигый һәйкәл.
|Исем = Каракүл
Күл Балтач авылыннан 3 километрда урнашкан.
|Сурәт = Кара-куль вид с неба (cropped).jpg
|Подпись =
|Координатлар = 56/37/28/N/50/17/93/E
|CoordScale =
|ТП =
|Высота над уровнем моря= 97
|Озынлык = 0.2
|Киңлек = 0.13
|Мәйдан = 0.016
|Иң зур тирәнлек = 18
|Коючы елгалар =
|Чыгучы елга =
|Ил = Русия
|Төбәк = Татарстан
|Район = Балтач районы
|Категория на Викискладе =
}}
<small>{{мәгънәләр|Каракүл (мәгънәләр)}}</small>
'''Каракүл''' ({{lang-ru|Кара-Куль}}) — [[Шушма]] елгасының сул кушылдыгы булган Ярак-Чурминка елгасының уң ярында [[карст]] җирлектә барлыкка килгән күл. [[Татарстан|Татарстанның]] [[Балтач районы (Татарстан)|Балтач районы]] [[Югары Шубан]] авылыннан көнчыгыш якта урнашкан. 1978 елның 10 гыйнварыннан «төбәк әһәмиятендәге табигать һәйкәле».
Күл [[Балтач районы (Татарстан)|Балтач районы]] [[Зур Лызи 1|Зур Лызи]] авылыннан төньяк-көнчыгышка таба 1,2 километрда урнашкан.
 
== Риваять ==
Ерактан караганда күлнең суы яшкелтяшькелт төстә, әмма шуңа кармастан үтә күренмәле, чиста, салкын. Якындагы чишмәләр салкын суларын коя. Яр буендагы үтә күренмәлек акрынлап күлнең уртасында серле карангылыккакараңгылыкка күчә. Шул сәбәптән, бәлки, матур су хазинәсехәзинәсе «Каракүл» атамасын алгандыр. Элегрәк агач ботаклары, әкияттәге кебек, суга тиеп торган. Кояш аның өстен яктырта да алмаган, имеш. Кешеләр күлгә якын килергә дә куркканкурыккан.
Каракүл турында бер легенда бар. Элекке заманнарда күл [[Шушма]] елгасының икенче ягында, Ялтра агачлыгында, урнашкан булган икән. Бер вакыт төн эчендә күл шушы җиргә күченгән. Шушы чиста суларда бер хатын баласын батырган икән дә, шуның өчен ярсыган күл элекке урынын калдырып киткән, дип сөйлиләр<ref>[http://komanda-k.ru/Татарстан/озеро-кара-куль Каракүл Озеро Кара-куль.] Сайт Команды кочующих{{ref-ru}}</ref>.
 
Каракүл татар теленнән тәрҗемә иткәндә Кара күл («кара» — кара, «куль» — күл) дигәнне аңлата. Риваятьләр буенча, борынэлек күл янында тыгыз урман булган, шуңа күрә су кара кебек тоелган, һәм шушындый исем барлыкка килгән. ▼
== Гидроним ==
▲Каракүл татар теленнән тәрҗемә иткәндә Кара күл («кара» — кара, «куль» — күл) дигәнне аңлата. Риваятьләр буенча, борын күл янында тыгыз урман булган, шуңа күрә су кара кебек тоелган, һәм шушындый исем барлыкка килгән.
 
== Географиясе ==
Каракүл күле — карсттан чыккан агымсыз сусаклагыч. [[Татарстан|Татарстанныңкарст]]тан [[Балтач районы (Татарстан)|Балтач районы]] Зур Лызы авылыннан 1,2чыккан кмакмый төньяк-көнчыгыштаракторган урнашкансулык. СусаклагычСулык озынча формада. КүлКүлнең озынлыгы—озынлыгы — 200 м, максималь киңлеге —130— 130 м. КөзгеСу мәйданы—1көзгесе (су өслеге) мәйданы — 1,6 гектар. Уртача тирәнлеге — 8 метрга, максималь тирәнлеге — 18 метрга кадәр җитә.
 
== Гидрологиясе ==
Күлнең күләме 130 мең м³. Җир асты сулары белән тулыланатуена, тотрыклы. СуныңСу аз {{comment|болганчыкпалесценция|Болганчык мөхитмохит тәьсирендәтәэсирендә яктылыгы бераз таркалучан|опалесцирующая}} бирә, ул төссез һәм иссез, чамалапуртача каты, минеральләшүе уртача, үтә күренмәлелеге 100 см. Суның химик төре — гидрокарбонат-сульфат-кальцийлы.
 
== Ихтиофаунасы ==
Күл балыкка бай, анда: {{comment|алабуга|окунь}}, {{comment|комай яки комтөрткеташбаш|пескарьголавль}}, {{comment|карабалык|линь}}, {{comment|сазан|карпсазан}}, {{comment|аҗаучелбәрә|голавль пескарь}}, {{comment|ташбашгаджон|?}}, {{comment|толстолобик|?}} балыклары яши.
 
== Икътисади куллану ==
Строка 22 ⟶ 42 :
 
== Саклау ==
Татар[[татарстан АССРыМинистрлар кабинеты|Татарстан АССР Министрлар Советы]] Указы белән 1978 елның 10 гыйнварындагы 25нче һәм [[Татарстан Министрлар кабинеты|Татарстан Республикасы Министрлар Кабинетының]] 2005 елның 29 декабрендәге 644нче карары белән ул «төбәк әһәмиятендәге табигыйтабигать һәйкәлһәйкәле» булыпитеп танылдытанылган.
 
== Искәрмәләр ==▼
{{Reflist}}
 
== Әдәбият ==
 
* {{Книга|часть=Озеро Кара-Куль (Черное) [39]|ссылка=http://ojm.tatarstan.ru/rus/file/pub/pub_1351814.pdf|заглавие=Государственный реестр особо охраняемых природных территорий в Республике Татарстан, издание второе|ответственный=главный редактор А. И. Щеповских|издательство=Кабинет Министров Республики Татарстан}}
* Татар энциклопедиясе: 6 т /Гл. ред. М. Х. Хәсәнов, отв. ред. Г. С. Сабирҗанов. — Казан: Татар Институты
 
== Сылтамалар ==
 
* {{Cite web|url=http://redbookbaltasi.ucoz.ru/index/0-11|title=Памятник природы — Кара-Куль (Чёрное озеро)|archiveurl=https://www.webcitation.org/67ZSCrJc1?url=http://redbookbaltasi.ucoz.ru/index/0-11|archivedate=2012-05-11}}
* [https://tatarica.org/ru/razdely/municipalnye-obrazovaniya/municipalnye-rajony/baltasinskij-rajon/baltasinskij-rajon-1 Балтач районы]
* [http://komanda-k.ru/Татарстан/озеро-кара-куль Каракүл]
▲== Искәрмәләр ==
<small>{{искәрмәләр}}</small>
 
[[Төркем:Балтач районы]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Каракүл_(Татарстан)