Бәпәнәй Төрепбирдин: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Guram52 (бәхәс | кертем)
Guram52 (бәхәс | кертем)
Юл номеры - 34:
 
=== Күтәрелешнең ахыры ===
1737 елның октябрь—ноябрендә баш күтәрүчеләр һәм патша чиновниклары арасында сөйләшүләр башлана. Баш күтәрүчеләр ''Килмәк Нурышев, Акай Күчемов, Йосоп Арыков'' <ref>Мәсәлән, Бәпәнәй Төрепбирдин шундый шарт куя:{{начало цитаты}}«..и де ныне, покамест Юсупа не отпустит, к присяге с повинною никуда не пойду. А как ево, Юсупа, отпустят, тогда пойду» - Донелли А. С.'' Завоевание Башкирии Россией. Перевод с английского Л. Р. Бикбаевой. — Уфа, 1995. — С. 156.</ref> һәм башка кулга алынган күтәрелеш җитәкчеләрен иреккә чыгару һәм йөкләмәләрне (штраф атларын) таләп итмәү шарты белән көрәшне туктатачакларын белдерәләр, әммә властьлар бу тәлапларне үтәүдән баш тарта. 1738 елның гыйнварында Себер даругасында күтәрелеш тагын токана, апрель-майда [[Чибәркүл|Чыбаркүл]], [[Чиләбе]] һәм Красноуфимск ныгытмаларына, Ревда заводына һөҗүм итәләр. Июньдә 2500 кешедән торган полковник Арсеньев командасы белән берничә сугыш була, Арсеньев чигенергә мәҗбүр була. Июнь азагында баш күтәрүчеләр майор Люткин командасы белән авыр алышлар алып бара. Июль азагында башкортлар властьлар белән сөйләшүләрне башлый. Август уртасында [[''Башкорт эшләре комиссиясе]]'' командиры генерал-майор Л. Я. Соймоновка Себер даругасындагы күтәрелеш җитәкчеләре Мәндәр Карабаев, Төлкечура Алдагулов һәм Юлдаш Сөярембетов, «гаепләрен танып», биреләләр. Әммә Бәпәнәй Төрепбирдин һәм Әләнеянгол Котлыгужин җитәкчелегендәге башкортлар көрәшне дәвам итә. Бәпәнәй Төрепбирдин берничә тапкыр Кече һәм Урта җүз [[казакълар]]ыннан ярдәм сорап мөрәҗәгать итә, үзенең улы Баязитны илче буларак Барак солтанга җибәрә, әммә уңышсызлыкка очрый{{sfn|История башкирского народа|2011|с=220-221}}{{sfn|Таймасов С. У.|2009|с=169}}.
 
1737 елның көзендә ''Ырынбур комиссиясе'' начальнигы В. Н. Татищев Кече казакъ җүзе ханы Әбелхәергә баш күтәрүчеләрнең төп җитәкчеләрен тотуда ярдәм сорап мөрәҗәгать итә. Әбелхәер хан [[Тарихи Башкортстан|Башкортостанга]] килгәч башкорт җитәкчеләрен үзенә чакырып туктарга үгетли, әммә тиздән үзе аларның, аерым әйткәндә Бәпәнәй Төрепбирдиннең <ref>[[Устюгов Николай Владимирович|Н. В. Устюгов]] бу турыда шулай яза:{{начало цитаты}}«Умный и изворотливый, достаточно образованный для своей среды, убежденный противник царской колониальной политики, критикующий эту политику с позиций «вольного слуги» периода феодальной раздробленности, организатор, умеющий влиять на массы, Бепеня был таким руководителем башкир, тягаться с которым Абулхаир хану было явно не под силу. Бепеня сумел заставить Абулхаира стать на свою точку зрения»{{конец цитаты|источник=''[[Устюгов Николай Владимирович|Устюгов Н. В.]]'' Башкирское восстание 1737-1739 гг. — М.-Л.: Изв-во АН СССР, 1950. — С. 94.}}</ref> йогынтысына бирелә.