Wikipedia

Пермь: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Derslek (бәхәс | кертем)
33 974 үзгәртергә
к Derslek юнәлтү калдырмыйча Перьм сәхифәсен Пермь итеп күчерде
Derslek (бәхәс | кертем)
33 974 үзгәртергә
46.48.204.223 (бәхәс) кулланучысының 2426779 төзәтмәсе кире кагылды
Тамга: кире кайтару
Юл номеры - 1:
{{ТП
| халәт = шәһәр
| татар исеме = ПиремПермь
| чын исем =
| ил = Русия
| герб = Coat of Arms of Perm.svg
| байрак = Flag of Perm.svg
| герб киңлеге =
| байрак киңлеге = 160
| lat_deg = 58|lat_min = 00|lat_sec = 50
| lon_deg = 56|lon_min = 14|lon_sec = 56
| CoordAddon = type:city(1120000)_region:RU
| CoordScale =
| ЯндексХарита = http://maps.yandex.ru/map.xml?mapID=1000&mapX=55.769959&mapY=49.146824&descx=55.769959&descy=49.146824&scale=6&slices=1&text=Казань
| ил харитасы зурлыгы = 350
| төбәк харитасы зурлыгы = 350
| район харитасы зурлыгы =
| төбәк төре = Республика
| төбәк = ПиремПермь крае
| төбәк җәдвәлдә =
| район төре = Шәһәр бүлгесе
| район = ПиремПермь
| район җәдвәлдә =
| җәмгыять төре =
| җәмгыять =
| җәмгыять таблицада =
| ил харитасы =
| төбәк харитасы =
| район харитасы =
| эчке бүленеш = 7 район
| башлык төре = Мэр
| башлык =
| нигезләү датасы = 1723
| беренче телгә алу = 1647
| элеккеге исемнәр =
| халәт =
| мәйдан = 799,68 <ref name="GKS">[http://www.gks.ru/dbscripts/munst/munst57/DBInet.cgi]</ref>
| биеклек төре =
| ТП мәркәзе биеклеге = 171
| климат =
| рәсми тел = урыс теле
| халык саны = 1 041 876
| исәп елы = 2016
| сәгать кушагы = +4
| DST =
| телефон коды = +7 342<ref>http://zvonka.net/russia/city1010.html</ref>
| почта индексы = 614xxx
| почта индекслары =
| автомобил коды = 59, 81, 159
| Commons-та төркем =
| сайт = http://www.gorodperm.ru/
| add2n = Бүләкләр
| add2 = {{Ленин ордены|тип=шәһәр}}
| add1n = Шәһәр көне
| add1 = [[12 июнь]]
}}
}}'''ПиремПермь'''{{чыганагы}} ({{lang-ru|Пермь}}{{чыганагы}}, {{lang-koi|ПеремПермь}}, {{lang-kv|Перым}}) ([[1940 ел|1940]]—[[1957 ел]] еллардаларда — '''Молотов''') –— [[РәсәйРусия]] шәһәре, [[ПиремПермь крае]] үзәге.
 
[[Халык саны]] –— 1 041 876 кеше ([[2016 ел|2016]]).
 
== География ==
=== Урынлаштыру ===
ПиремПермь [[Русия]]нең Аурупа өлеше көнчыгышында, ЧулманКама елгасының ике ярында, [[Мәскәү]]дән 1382 километр төньяк-көнчыгыштарак урнашкан.
 
=== Сәгать поясы ===
[[Рәсем:Map of Russia - Yekaterinburg time zone.svg|left|100px]]
ПиремПермь халыкара стандарт буенча [[Екатиринбур вакыты|Yekaterinburg Time Zone (YEKT)]] сәгать поясында урнашаурнашкан. Бу сан, [[UTC]] системасы буенча исәпләгәндә, +6:00 гә тигез.
 
=== Климат ===
<div style="width:90%">
{{Шәһәр климаты
|Шәһәр=ПиремПермь
|Источник=[http://pogoda.ru.net/climate/28224.htm Погода и климат]
| Гый_ур=-12.8 | Гый_ур_явым=44
Строка 113 ⟶ 115 :
 
== Тарих ==
[[XVII гасырдагасыр]]да бу җирләр Строгановлар сәүдәгәрләрнең биләмәсе булган.
 
[[1647 елдаел]]да хәзерге ПиремПермь урыныдаурынында Ягошиха пүчинкәсе телгән алына.<ref>http://www.permonline.ru/perm/history.htm</ref> [[1723 елныңел]]ның [[15 май|4 (15) маенда]] аның тирәсендә ''Ягошиха бакыр эретү заводы'' төзелеше башланган. Бу дата ПиремнеңПермьнең нигезләнү көне булып санала.
 
[[1780 ел]]да ''Ягошиха бакыр эретү заводы '''''ПиремПермь''' шәһәренә үзәгертеп корыла һәм ул [[ПиремПермь губернасы]] үзәге итеп тәгаенләнә.
 
19[[XIX гасырдагасыр]]да ПиремПермь берничә металлургия, кәгазь һәм ут көймәләрне (парахутпараход) эшләп чыгаручы заводлар белән, [[1860-еллар]]да 20 мең халкы яшәгән эре сәүдә һәм сәнәнгать үзәгенә әверелгән. [[1870 елдаел]]да шәһәрдә опера театры ачылган, ә [[1871 ел]]да [[Русия империясе|Русиядә]] иң беренче [[фосфор]] заводы корылган. [[1916 ел]]да [[ПиремПермь дәүләт университеты]] ачылган.
 
Русиядә [[Русия ватандашлар сугышы|Ватандашлар сугышы]] башлаганнан соң, ПиремПермь, анда сугыш кирәк-яраклары фабрикалары булганга, һәр ике як өчен мөһим пункт булып киткән. [[1918 елныңел]]ның [[25 декабрь|25 декабрендә]] Анатолий Пепеляев җитәкчелегендәге Себер Ак Армиясе шәһәрне басып алды. [[1919 ел]]ның [[1 июль|1 июлендә]] шәһәр [[Кызыл Армия]]се тарафыннан [[ПиремПермь операциясе (1919)|кире кайтарылган]].
 
=== Совет дәвере ===
[[1930-еллар]]да ПиремПермь бу дәверендә төзелгән авиация, көймәләр төзү, һәм химия заводлары белән эре индустриаль үзәгенә әверелгән. [[Бөек Ватан сугышы]] дәверендә, ПиремПермь [[Советлар Берлеге]]ндә артиллерия җитештерүнең бер мөһим үзәге булган.
 
== Эчке бүленеш ==
Строка 137 ⟶ 139 :
 
== Икътисад ==
ПиремПермь, халык саны буенча [[ЕкатиринбурЕкатиринбург]], [[Чиләбе]] һәм [[Уфа]]дан кечерәк булса да, Урал шәһәрләре арасында иң зур сәнәгый җитештерү күләменә ия.
 
ПиремПермь крае сәнәгатенең 35% өлеше Пиремдәкрай үзәгендә урнашкан.<ref>http://www.gorodperm.ru/en/economy/industry/</ref> Электр энергетикасы, нефть һәм газны эшкәртү, химия, нефтехимия, урман эшкәртү, полграфияполиграфия һәм азык-төлек сәнәгатьләре үсеш алганнар.▼
 
▲Пирем крае сәнәгатенең 35% өлеше Пиремдә урнашкан.<ref>http://www.gorodperm.ru/en/economy/industry/</ref> Электр энергетикасы, нефть һәм газны эшкәртү, химия, нефтехимия, урман эшкәртү, полграфия һәм азык-төлек сәнәгатьләре үсеш алганнар.
=== Транспорт ===
ПиремПермь [[Транссебер магистрале]]нең мөһим тимер юл төене булып санала. Биредән Төньяк Уралга, Үзәк Русиягә һәм Ерак Көнчыгышка тимер юл сызыклары баралар. [[ЧулманКама елгасы]] ПиремнеПермьне [[Аурупа]] су юллары белән тоташтыра. Бу [[Ак диңгез|Ак]], [[Балтыйк диңгезе|Балтыйк]], [[Кара диңгез|Кара]], [[Азак диңгезе|Азак]] һәм [[Каспий диңгезе|Каспий]] диңгезләре портларына йөкләрне яңадан төяүсез ташырга мөмкинлек бирә.
 
ПиремгәПермь янында халыкара Большое Савино аэропорты барурнашкан.▼
 
▲Пиремгә Большое Савино аэропорты бар.
== Мәгариф ==
ПиремПермь мәгариф үзәге булып санала; фәнни институтарның кайберләре Русия Фәннәр академиясенең Урал филиалына берләштергәннәр.
 
ПиремПермь берничә югары уку йорты урнашкан: ПиремПермь дәүләт университеты<ref>http://www.psu.ru/?a=0&lang=Eng&m=008</ref>, ПиремПермь дәүләт техника университеты, ПиремПермь дәүләт педагогия университеты, ПиремПермь дәүләт табибият акдемиясе, ПиремПермь дәүләт фармацевтика акдемиясе, ПиремПермь дәүләт авыл хуҗалыгы акдемиясе, ПиремПермь дәүләт сәнгать һәм мәдәният акдемиясе, ПиремПермь дәүләт хореография мәктәбе, [[Югары икътисад мәктәбе]]нең ПиремПермь филиалы һ.б. Биредә шулай ук өч хәрби укуханәуку заведенияләр урнашкан.▼
 
▲Пирем берничә югары уку йорты урнашкан: Пирем дәүләт университеты<ref>http://www.psu.ru/?a=0&lang=Eng&m=008</ref>, Пирем дәүләт техника университеты, Пирем дәүләт педагогия университеты, Пирем дәүләт табибият акдемиясе, Пирем дәүләт фармацевтика акдемиясе, Пирем дәүләт авыл хуҗалыгы акдемиясе, Пирем дәүләт сәнгать һәм мәдәният акдемиясе, Пирем дәүләт хореография мәктәбе, [[Югары икътисад мәктәбе]]нең Пирем филиалы һ.б. Биредә шулай ук өч хәрби укуханә урнашкан.
== Кардәш шәһәрләр<ref>http://www.gorodperm.ru/info/about/Brothers/</ref> ==
* {{Байрак|Франция}} '''[[Амневиль]]''', [[Франция]] 
Строка 170 ⟶ 175 :
* [[Рөстәм Нугаев]], боксчы.
* [[Равил Исмәгыйлев]], рәссам.
* [[Мигъдәт Хәнҗәров]], Омск драма театры директоры (1962-19881962—1988).
 
== Искәрмәләр ==
Строка 177 ⟶ 182 :
{{rq|stub|image}}
 
{{ПиремПермь крае}}
{{Русиянең зур шәһәрләре}}
{{Татарлар саны буенча Русия торак пунктлары}}
{{Башкортлар саны буенча Русия торак пунктлары}}
 
[[Төркем:ПиремПермь крае]]
[[Төркем:ПиремПермь крае шәһәрләре]]
[[Төркем:Русия субъектлары башкалалары]]
[[Төркем:Миллионлы шәһәрләр]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Пермь