Wikipedia

Совет Социалистик Республикалар Берлеге: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Ерней (бәхәс | кертем)
4032 үзгәртергә
к вики
Ерней (бәхәс | кертем)
4032 үзгәртергә
вики
Юл номеры - 1:
{{Тарихи дәүләт
|исеме = Совет Социалистик Республикалар Берлеге
|үзисеме = Союз Советских Социалистических Республик
|байрак = Flag of the Soviet Union.svg
|байрак тасвирламасы = [[Байрак ССҖБССРБ]]
|герб = Coat of arms of the Soviet Union.svg
|герб тасвирламасы = [[Илтамга ССҖБССРБ]]
|карта = Union of Soviet Socialist Republics (orthographic projection).svg
|зурлык = 250px
|type_before = Оештурычы дәүләтләр
|p1 = РСФСР
|flag_p1 = Flag RSFSR 1918.svg
|p2 = УССР
|flag_p2 = Flag_of_the_Ukrainian_SSR_(1919-1929).svg
|p3 = БССР
|flag_p3 = Flag of the Byelorussian SSR (1919).svg
|p4 = КСФСР
|flag_p4 = Flag of Transcaucasian SFSR.svg
|барлыкка килгән = [[30 декабрь]] [[1922 ел]]
|юкка чыккан = [[25 декабрь]] [[1991 ел]]
|s1 = Русия
|flag_s1 = Flag of Russia 1991-1993.svg
Юл номеры - 49:
|s15 = Латвия
|flag_s15 = Flag of Latvia.svg
|шигарь = «[[Барлык илләрнең пролетарийлары, берләшегез!]]»
|гимн = [[Интернационал (һимн)|Интернационал]] (1922—19441922–1944)<br/>[[ССҖБССРБ дәүләт һимныгимны]] (1944—19911944–1991)
|башкала = [[Мәскәү]]
|тел = [[Рус теле]] ([[де-факто]])
|идарә итү төре = [[Совет җөмһүриятереспубликасы]]
|шәһәрләр = [[Мәскәү]], <br/> [[Ленинград]], <br/> [[Киев]], <br/> [[Бакы]], <br/> [[Ташкәнт]], <br/> [[Харьков]], <br/> [[Минск]], <br/> [[Ереван]], <br/> [[Тбилиси]], <br/> [[Алма-Ата]], <br/> [[Новосибирск]], <br/> [[Нижгар]] һ. б.
|дин = [[Атеистик караш]]лар (рәсми), [[христианлык]], [[ислам]] һ.б.
|мәйдан = 22 402 200 км²
|халык = 293 047 571 кеше
|валюта = [[рубль]]
|өстәмә параметр = Интернет домены
|параметрның эчтәлеге = [[.su]]
}}
{{twinCYR|Sovet Sosialist Cömhüriätlär Berlege}}
Юл номеры - 68:
1922 елның 30 декабрьдә [[РСФСР]], [[УССР]], [[БССР]] һәм [[КСФСР]] (ЗСФСР) берләшү аша барлыыка килде.
 
Икенче бөтөндөнья сугышыннан соң ССРБ [[Әфганстан]], [[Маҗарстан]], [[Иран]], [[Кытай]], [[КХДҖКХДР]] (1948 елдан), [[Монголия]], [[Норвегия]], [[Пүлшә|Польша]], [[Румыния]], [[Төркия]], [[Финляндия]] һәм [[Чехословакия]] белән җир буенча, ә [[АКШ]], [[Швеция]] һәм [[Япония]] белән — диңгез буенча чиктәш иде.
 
[[Совет республика]]лардан торган (1922 — 4, 1989 — 15).
 
== География ==
ССРБ дөньяның иң зур дәүләт иде; көнчыгыштан көнбатышка озынлыгы — ~1000010&nbsp;000 км, төньяктан көньякка — ~7200 км.
 
Иң озын елга — [[Об]] ([[Иртеш]] белән); иң биек тау — [[Коммунизм пигы|Коммунизм (Исмаил Сомони) пигы]] (7495 м), хәзерге Таҗикстанда.
Юл номеры - 86:
[[1930-еллар]]ның ахырга Сталин төркеме тулысынча бөтен партияне үзенә буйсындыралар. Илдә үзәккә буйсындырылган тоталитар җәмгыять барлыкка килә.
 
[[1939 ел]]ның [[23 август]]ында [[Молотов һәм Риббентроп килешүе|Алмания һәм Советлар Берлеге үзара килешүен төзеләр]]; шул килешүгә яшерен өстәмә протоколыда [[Алмания]] һәм ССҖБССРБ Көнбатыш Аурупада үз йогынты сферасы чикләрен билгелиләр.
 
[[1939]]–[[1940]] елларда ССҖБССРБ составына [[Эстония]], [[Латвия]], [[Литва]], Көнбатыш Украина, Көнбатыш Белорусия, [[Бессарабия]] һәм Төньяк Буковина керәләр; [[Молдав ССР|Молдав]], [[Литва ССР|Литва]], [[Латвия ССР|Латвия]] һәм [[Эстон ССР]]-лары оештырылалар.
 
[[1939 ел]]да ССҖБССРБ [[Финляндия]]гә сугыш башламау турында килешүне төзәргә тәкъдим итә, ләкин Финләндия каршы була; [[Совет-фин сугышы (1939-1940)|совет-фин сугышы]] башлана. Шул сугыш нәтиҗәсендә ССРБ Финляндия территориясенең 11&nbsp;% өлеше күчә; сугыш игълан итү сәбәпле ССРБ [[Милләтләр лигасы]]ннан чыгарыла. [[1940 ел]]ның [[31 март]]ында [[Карел-Фин ССР]] оеша.
 
==== [[Бөек Ватан сугышы]] ====
[[1941 ел]]ның [[22 июнь]]дә, сугыш игълан итмичә, [[Молотов һәм Риббентроп килешүе|һөҗүм итешмәү турындагы килешүен]] өзеп, алман-фашист гаскәрләре [[СәвитСовет Социалистик ҖөмһүриятләрРеспубликалар Берлеге|ССҖБССРБ]] территорияснә бәреп керәләр. Иң башта Алмания һәм аның союздашлар зур уңышлыкка ирешәләр, ләкин [[Мәскәү сугышы|Мәскәүне]] һәм [[Ленинград камалышы|Ленинградны]] ала алмыйлар һәм сугыш озакка сузылган сугыш характерын ала. [[Сталинград сугышы|Сталинград]] һәм Курск сугышлары нәтиҗәсендә совет гаскәрләре һөҗүмгә күчәләр һәм [[1945 ел]]да [[Берлин]]ны алалар.
 
[[1945 ел]]гы [[Япония]]гә каршы сугыш хәрәкәтләре нәтиҗәсендә, ССҖБССРБ үзенә Курил утрауларны һәм Көньяк Сахалинны кире кайтарыла.
 
=== Сугыштан соңгы периоды ===
* [[1959 ел]]ның 15 сентябрь — ССҖБССРБ җитәкчеләреннән беренче булып [[Никита Хрущев]] [[АКШ]]ка килә.
 
=== ССҖБССРБ таркалуы ===
 
== Җинаять-башкару системасы һәм махсус хезмәтләр ==
 
=== Идарәчеләр исемлеге ===
* [[Владимир Ленин]]
Строка 115 ⟶ 114 :
 
== Икътисад ==
 
== Хәрби көчләр ==
 
== Территориаль бүленеше ==
=== Союздаш республикалар ===
=== Совет социалистик җөмһүриятләр ===
* [[1922]] ел: [[РСФСР|Русия СФСР]], [[Украин ССР]], [[Беларус ССР]], Кавказ арты ССР.
* [[1924]] ел: [[Үзбәкстан ССР|Үзбәкстан]] һәм [[Төрекмәнстан ССР]] барлыкка килделәр (башта РСФСРның Төркистан АССР составына керде).
Строка 131 ⟶ 132 :
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
|- bgcolor="#f0f0f0"
! colspan="5" | [[1956]]—–[[1991]] елларда ССҖБССРБ 15 совет социалистик җөмһүриятләрдәнреспубликаларыннан (ССР) торган:
|-
!
Строка 170 ⟶ 171 :
|}
 
=== [[АССР|АвтономиАвтономияле совет социалистик җөмһүриятләрреспубликалары]] ===
 
==== РСФСР составында (1989) ====
* [[Башкорт АССР]]
Юл номеры - 194:
* [[Аҗар АССР]]
 
==== Азәрбайҗан ССР составында ====
* [[Нахчыван АССР]]
 
Юл номеры - 200:
* [[Каракалпак АССР]]
 
== ССҖБССРБ халкы ==
 
=== Милли состав ===
{| class="sortable wikitable"
Строка 686 ⟶ 685 :
 
|-
! барлыгы
! барысы
! 147 027 915
!100,00%
Строка 704 ⟶ 703 :
''Моны да карагыз'': '''''[[ССРБ шәһәрләрнең исемлеге (1989)]]'''''
 
[[1991]] елда ССРБ шәһәрләрендә 191,7 млн. (66 %) кеше яшәде.
{| class='standard' style='text-align: center;'
! colspan=0 |
Строка 742 ⟶ 741 :
| [[Днепропетровск]]
| Украин ССР
| 1 177 897
|-
| 4
| [[Ташкәнт]]
| Үзбәкстан ССР
| 2 072 459
| 14
| [[Бакы]]
| Азәрбайҗан ССР
| 1 150 055
|-
| 5
| [[Харьков]]
| Украин ССР
| 1 609 959
| 15
| [[Омск]]
Строка 765 ⟶ 764 :
| [[Минск]]
| Беларус ССР
| 1 589 436
| 16
| [[Чиләбе]]
Строка 774 ⟶ 773 :
| [[Түбән Новгород|Горький]]
| Русия СФСР
| 1 438 133
| 17
| [[Алма-Ата]]
Строка 783 ⟶ 782 :
| [[Новосибирск]]
| Русия СФСР
| 1 436 516
| 18
| [[Одесса]]
Строка 801 ⟶ 800 :
| [[Тбилиси]]
| Грузия ССР
| 1 259 692
| 20
| [[Казан]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Совет_Социалистик_Республикалар_Берлеге