Математика: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
IanraBot (бәхәс | кертем)
к using AWB
Liren Ding (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 7:
http://garap-farsy.narod.ru/r.htm</ref> яки '''Математика''' (tat. lat. '''''[http://https.tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0 Riyaziyət],''''' [[Гарәп теле|гарәп.]] ''الرياضيات'', [[Юнан теле|юнан]]. ''μάθημα'' – белем, фән) – безне чолгап алган [[дөнья]]ның [[сан]]лы [[төзелеш]]е турында [[фән]], аны һәм шул [[өлкә]]дәге барлык [[процесс]]ларны белдергән [[термин]]. Аерым фән булып [[Борынгы Греция]]дә барлыкка килә.
 
Риязият – саннар, структуралар, аравыклар һәм әверелдерүләрне өйрәнгән фән. ТәвгеТәүге очырдачорда математика исәп, исәпләү, үлчәү өчен, шулай ук дедуктив фикерләү һәм абстракциялар ярзамындаярдәмендә [[Физика|физик]] объектларның шәкелләрен һәм хәрәкәтләрен өйрәнү өчен кулланылган.
[[Файл:Euclid.jpg|мини|[[Евклид|Эуклид]]. [[Rafael Santi|Рафаелның]] «Афин мәктәбеннән» кисәге ]]
Математика формаль аралашу теле тәкъдим итә, ул математика белеменең асылын уңышлы аңлату өчен файдалана. Шуңа күрә математика — табигать фәннәрен күнегү өченөйрәнү, проектлау һәм икътисад өчен мөһим һәм кирәкле чара булып тора.
== Билгеләмә ==
Математиканың төгәл генә билгеләмәсе юк, төрле танылган математиклар үзләренчә математиканың асылын аңлатучы билгеләмәләр бирергә тырышканнар. Бу билгеләмләр шәхес яшәгән чорга, шөгыльләнгән өлкәгә һәм шәхеснең күзаллавына карап бер-берсеннән шактый аерылар.
 
== Этимологиясе ==
== Этимологиясы ==
«Математика» сүзе [[Борынгы юнан теле|борынгы юнан]] ''μάθημα'' сүзеннән чыккан, бу «өйрәнү», «гыйлем» дигәнне аңлата, һәм ''μαθηματικός'', башта «аңлап баручы», «өлгерүче»<ref>{{Cite web|url=http://slovarus.info/grk.php|title=Большой древнегреческий словарь (αω)|publisher=slovarus.info|accessdate=2017-09-20}}</ref>, соңрак «өйрәнергә тиешле», тагы да бераз вакыттан «математикага караган». Мәсәлән, ''μαθηματικὴ τέχνη'', [[латин теле]]ндә ''ars mathematica'' — «математика сәнгате». Хәзерге мәганәдәмәгънәдә бу [[истилах]]. ''μᾰθημᾰτικά'' (математика) сүзе [[Аристотель]] (безнең гасыргаэрага тиклемгекадщр IV гасыр) хезмәтләрендә үк очрый. [[Фасмер]] фикеренчә, урыс теленә ''matematyka'', яки ''mathematica'' аша килә<ref>{{Cite web|url=http://www.classes.ru/all-russian/russian-dictionary-Vasmer-term-7485.htm|publisher=classes.ru|accessdate=2017-09-20|title=Математика}}</ref>.
 
[[Рус теле]]ндә «математика» ягниягъни «маѳематика» XVII гасырдан башлап, мәсәлән, Николай Спафарийның «Книга избранной вкратце о девяти мусах и о седмих свободных художествах» (1672 ел) китабында очрый<ref>{{книга|ответственный=Гл. ред. [[Филин, Федот Петрович|Ф. П. Филин]]|заглавие=Словарь русского языка XI—XVII вв. Выпуск 9|место=М.|издательство=[[Наука (издательство)|Наука]]|год=1982|страницы=41}}</ref>
 
== Математиканың бүлекләре ==