Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжская: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к clean up |
Төзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 2:
| исем = Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская
| рәсем = Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжская.jpg
| рәсем_зурлыгы =
| alt = Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская
| рәсем язуы = Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская
| тулы исем =
| һөнәр = актриса, режиссёр, театр
| туу датасы = 26.5.1892
| туу җире = [[Казан]]
| гражданлык ={{Русия империясе байрагы}}, {{ССРБ байрагы}}
| милләт = [[Татарлар|Татар]]
| үлем датасы = 6.04.1974
| үлем җире =[[Казан]]
| әти =Гыйззәтулла Хәмидуллин
| әни =
| ир =
Юл номеры - 23:
}}
<small>{{мәгънәләр|Гыйззәтуллина}}</small>
'''Сәхибҗамал Гыйззәтуллинна-Волжская''' (''Хәмидуллина Сәхибҗамал Гыйззәтулла кызы;''<ref>http://matbugat.ru/news/?id=9568</ref> [[14 май]] [[1892 ел|1892]], [[Казан]], [[Казан өязе]], [[Казан губернасы]], [[Русия империясе]] — [[6 апрель]] [[1974 ел|1974]], [[Казан]], [[Татарстан Автономияле Совет Социалистик Җөмһүрияте|ТАССР]], [[Совет Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССРБ]])<ref>http://kitaphane.tatarstan.ru/tat/volzhskaya/bio.htm</ref> — [[татар]] [[ССРБ|совет]] актрисасы, режиссер, театр эшлеклесе, Татар АССРының атказанган актрисасы ([[1926 ел|1926]]). Беренче татар актрисасы. [[Татарстан Республикасының Атказанган артисты|ТАССР атказанган артисты]] ([[1926 ел|1926]]). [[1907 ел]]дан [[«Сәйяр»|«Сәйяр» беренче профессиональ татар труппасында]] чыгыш ясый. [[1912 ел]]да Уфада «Hyp» трупасын оештыра. Соңыннан шул труппа нигезендә Уфада [[Уфа дәүләт «Нур» татар театры|«Нур» театры]] оеша.
== Тәрҗемәи хәле ==
Сәхибҗамал Гыйззәтулла кызы [[1892 ел|1892 елда]] [[Казан|Казан шәһәрендә]] туа. Ул тормышта бик күп авырлыклар күрә. Кешеләрдә төрле кара эшләр башкара, әмма үзе гел уку турында хыяллана. Бию мәктәбенә, рус театрына йөри башлый.
[[1907 ел|1907 елда]] Казанга [[Ильяс Кудашев-Ашказарский|Ильяс Кудашев]] җитәкләгән театр труппасы килә. Сәхибҗамал алар куйган спектакльләрне бик яратып карый. Аннары үзендә дә сәхнәдә уйнап карау теләге туа. 14 яшьлек Сәхибҗамал сәхнәгә аяк баса. Беренче уйнаган роле – «[[Кызганыч бала]]» драмасында Шәфика образы.
Сәхибҗамал [[1912 ел|1912 елда]] [[Уфа|Өфәдә]] [[Сәйяр|«Сәйяр»]] артистлары [[Хәерниса Сәмитова]], [[Зөләйха Богданова]], [[Шакир Шамильский]] белән берлектә икенче татар театр труппасы [[Уфа дәүләт «Нур» татар театры|«Нур»ны]] оештыра. Аларга бер төркем яшьләр килеп кушыла. Сәхибҗамал үзенең [[Идел буе|Идел буенда]] үсүе белән горурлана һәм тәхәллүсен "Волжская" дип алуы шуны күрсәтә.
«Нур» труппасы [[Шиллер|Шиллерның]] «Мәкер һәм мәхәббәт», [[Галиәсгар Камал|Г. Камалның]] «[[Бәхетсез егет]]», «Уйнаш», [[А. Островский|А. Островскийның]] «Яшен», [[Фатих Әмирхан|Ф. Әмирханның]] «[[Тигезсезләр]]», [[Гафур Коләхмәтов|Г. Коләхметовның]] «Яшь гомер» кебек әсәрләрен сәхнәгә куя. Сәхибҗамал аларда зур осталык белән уйный. [[Габдулла Тукай]], Сәхибҗамалны кояш белән тиңләп, аңа мәдхия җырлый:
''Күр, ничек, иртә кояш чыкса, җиһанга нур тула,''
[[Файл:Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжскаяның кабере.jpg|мини|[[Яңа бистә зираты (Казан)|Яңа татар бистәсе зиратында]] Сәхибҗамал Гыйззәтуллина-Волжскаяның кабере]]
''Һәр күңелләр нурланадыр чыкса Гыйззәтуллина.''
''Бу икәүгә тәңре биргән бертигез зур мәртәбә:''
''Берсе уйный күк йөзендә, берсе уйный сәхнәдә.''
Театр өлкәсендәге зур хезмәтләре өчен Сәхиюҗамал Гыйззәтуллина-Волжскаяга [[1926 ел|1926 елда]] Татарстанның атказанган артисты дигән мактаулы исем бирелә.
[[Татарлар|Татар]] сәхнәсендә зур хезмәт куйган әлеге милли сәхнә остасына багышлап драматург [[Нәкый Исәнбәт]] «Гөлҗамал» драмасын яза. Бу әсәр [[1963 ел|1963]] елда [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г. Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында]] куела.
[[Ватандашлар сугышы|Гражданнар сугышы]] башлангач, С. Гыйззәтуллина [[Ижау|Ижауга]] китә, фронт труппаларында уйнавын дәвам итә. Тамак төбе авырту белән интегә башлый. Ике мәртәбә операция кичерә. Ләкин яраткан шөгыленнән аерылмый, үзешчәннәр белән җитәкчелек итә, аларга уен серләрен өйрәтә.
Сәхибҗамал Гыйззәтуллина [[1974 ел|1974 елда]] [[Казан|Казанда]] вафат була.
== Уйнаган рольләре ==
*
*Гәйни ("[[Бәхетсез егет]]", Г. Камал)
*Катерина ("Яшен",
*Луиза ("Мәкер һәм мәхәббәт", Шиллер) һ.б.
«Мин көчле рольләрне уйнарга ярата идем», – ди Сәхибҗамал Волжская. А.Н. Островскийның «Яшен» драмасында Катерина образын Сәхипҗамал тамашачыны тетрәндерерлек итеп уйный.
Күп кенә спектакльләр куя. Татар театры өчен Ш. Шамильский, Г.Казанлы, Е.Сыртланова, Ф.Латыйпов һ.б. актерларны тәрбияли.
[[Гражданнар сугышы]] елларында Көнчыгыш фронтның 2нче армия янындагы фронт труппасын оештыра (бу труппаның күпчелек актерлары Уфа татар-башкорт театрында эшли башлый).▼
▲[[Гражданнар сугышы]] елларында Көнчыгыш фронтның
{{Rq|wikify}}
{{Сәйяр (1907-1918) труппасы}}
| |||