Төмәннәр: юрамалар арасында аерма

Төмәннәр — XVII-XVIII гасырларда патша самодержавиесының [[христианлаштыру]] сәясәте аркасында, башлыча [[Тамбов губернасы]]ның [[Төмән өязе]]ннән һәм [[Пенза губернасы]]ннан, [[Башкортстан]] җирләренә күченгән татарлар. [[Татар теленең урта диалекты]] һәм [[мишәр]] диалекты сөйләшләрендә сөйләшәләр.

Иҗтимагый хәле буенча башка төр [[татарлар]]дан һәм башкортлардан аерылып торганнар, бу аларның аерым үзатамаларында да күренә.

Чагыштыру өчен, аларга кадәр Башкортстанда төпләнгән Сембер һәм Түбән Новгород губерналары татарлары да аерым [[алатырлар]] милли-иҗтимагый катлавын тәшкил иткәннәр (алар тел үзенчәлекләре буенча [[байкыбаш сөйләше]]нә карый).

Төмәннәрнең зур өлеше иске урыннарда дворяннар катлавына керә, [[морзалар]], кайберләре – [[кенәз]] титулын йөртәләр. Титуллар аеруча әһәмияткә ия, чөнки төмәннәрнең иң билгеле нәселләре, мәсәлән, Акчуриннар, Еникеевлар, Кугушевларларның ерак бабалары - [[Алтын Урда]] аксөякләре. Патша хезмәтенә күчкәч, алар [[кенәз]] яки [[морзалар|морза]] титулына ия булалар. [[Православие|Урыс диненә]] чукынырга баш тарту сәбәпле, алар үзәк җирләрдәге биләмәләрен югалта һәм яңа урыннарга китәргә мәҗбүр ителә. [[Казан арты]]ннан һәм [[Тау ягы]]ннан күченгән татарлардан аермалы буларак, аларга [[башкортлар]]дан җирне хокукый нигездә сатып алырга рөхсәт ителгән. Шуңа күрә кагыйдә буларак алар аерым авыллар итеп урнаша һәм үз диалектларын саклый, күрше халыклар белән аз аралаша, кыз алышмый һәм кушылмый диярлек.

Төмәннәрең матди хәле тирә-юньдәге халыклардан әлләни аерылмый. Шуны аларның махсус экзоэтнонимы чагылдыра, күрше халыклар аларны “чабаталы морзалар” дип атый.

Хәзерге вакытта төмәннәр [[Башкортстан]]ның [[Әлшәй районы|Әлшәй]], [[БлаговарБолгавар районы|БлаговарБолгавар]], [[Бүздәк районы|Бүздәк]], [[Чишмә районы|Чишмә]] районнарында яшиләр, аерым авыллар [[Бакалы районы|Бакалы]], [[Кушнаренко районы|Кушнаренко]], [[Чакмагыш районы|Чакмагыш]] районнарына керә.

== Төмәннәр яши торган авыллар <ref>И.Габдуллин. «От служилых татар к татарскому дворянству» </ref>==