Урал таулары: юрамалар арасында аерма

 

Орографик элементлары геол. структуралар белән ориентирдан. Ерак төньякта тәбәнәк (467 м чаклы) вак дулкын калку — Пай Хой урнашкан, аннан көньяктарак — Котып аръягындагы Уралның абсолют биеклеге 1000 м күчү.

Собь Елецк юлының көньягыннан Котып Урал башлана. Хулга е. (Об е. басс.) югары агымыннан Угор е. (Печора е. басс.) кадәр Котып яны Урал сузыла.

 

Киң, биек җәенке тауларда сыртлар күтәрелә. Исследовательский сыртында Урал иң биек түбәсе — Народная тавы (1894 м) урнашкан.

Төньяк Урал Тельпосиз тавы (1617 м) киңлегеннән башлана һәм Конаков ташы тавы (1569 м) киңлегендә тәмамлана, бу аралыкта Урал көнчыгыш озынлыкның 59° меридианы буйлап сузыла, җәенке таулы 3 сырт аерыла, үзәк сырты Таш билбау (Ойка Чакур к. — 1322 м) исеме белән билгеле.

Урта Урал төньяк киңлекнең 59° алып 55° чаклы сузыла (Юрматау — 1003 м). Су аергыч юл көнчыгышка карый борыла, ә бөтен меридиональ юнәлеш, бик зур дуга барлыкка китереп (Уфа амфитеатры), көньяк көньяк көнбатышка алышына. Макс. биеклеге — 878 м (Качканар тавы).

Көньяк Урал төньяк киңлекнең 55°25 алып Җаек й. киңлек бүлеменә кадәр сузыла, төньяк таулы һәм көньяк яйлалы өлешләргә бүленә. Таулы өлешенең киңлеге 120 км җитә. Биредә җиде зур сырт бар, шулардан Уралтау сырты су аергыч булып тора. Көньяк Урал макс. биеклеге — Ямантау (1640 м). Агыйдел елгасы киңлек бүлеменнән көньякка таба биеклекләрнең тулай түбәнәюе күзәтелә: биредә Көньяк Урал пеноплен (Җылаер яйласы) ачык күренә; көнчыгышта Көньяк Урал үзәк өлеше түбән тигезлеккә — Урал аръягындагы пелена күчә.

=== Түбәләр ===

* [[Печора (елга)|Печора]]

* [[Чусовая]]

==Файдалы казылмалар==

Урал файдалы казылмаларга бай, алар арасында тимер, хром, бакыр, полиметаллар, затлы металлар (алтын, платинода), никель, алюмин бар. Җаек алды бөгелүнең алгы җыерчыкларында һәм риф массивларында карамай, табигый газ, газ конденсаты яткылыклары билгеле.