Wikipedia

Ибраһим (Казан ханы): юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
IanraBot (бәхәс | кертем)
1 234 896 үзгәртергә
к →‎top: clean up, replaced: титул_ → титул, байрак_ → байрак, аңа кадәр_ → аңа кадәр, дәвамчысы_ → дәвамчысы, чорбаш_ → чорбаш, чоразак_ using AWB
Ильвир (бәхәс | кертем)
5291 үзгәртергә
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 8:
| титул = [[Казан ханлыгы|Казан]]ның 4-нче ханы
| байрак =
| чорбаш = 1467
| чоразак = 1479
| аңа кадәр = [[Хәлил (Казан ханы)|Хәлил]]
| дәвамчысы = [[Илһам]]
| титул2 =
| байрак2 =
| чорбаш2 =
| чоразак2 =
| аңа кадәр2 =
| дәвамчысы2 = =
| туу датасы =
| туу урыны =
Юл номеры - 28:
| ир =
| хатын =
| балалар = Ильһам, Мәлик-Таһир, Ходай-Кол, Мөхаммәд-Әмин, Габдел-Латиф, кызы -— Гауһаршад
| автограф =
}}
[[Рәсем:Kazan Khanate map Tatar.svg|300px|мини|уңда|Казан ханлыгы]]
 
'''Ибраһим хан''' (ابراهیم, tat. lat. [http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Ибраһим_(Казан_ханы) ''İbrahim'']; [[1479 ел]] елдада үлә, [[Казан]]) –— [[1467 ел|1467]]–[[1479 ел|1479]] елларда Казан ханы, [[Хәлил]] ханның энесе һәм [[Мәхмүд (Казан ханы)|Мәхмүд]] ханның улы.
 
Хәлилнең үлеменнән соң [[Казан]] тәхетенә утыра һәм аның хатыны [[Нур-Солтан]]га өйләнә.
 
== Хатыннары һәм балалары ==
* Фатыйма-Шаһ-Солтан (فاتما شاه سلطان), балалары –— [[Илһам]], [[Мәлик-Таһир]], [[Ходай-Кул]] (чукындырылгач ''Пётр Ибрагимович''), [[1487 ел]]гы Казанны алудан соң, әсирләнәләр һәм Вологда белән Белоозерога сөреләләр;▼
 
* [[Нур-Солтан]] (نور سلطان), балалары –— [[Мөхәммәт-Әмин]], [[Габдел-Латыйф (Казан ханы)|Габдел-Латыйф]], [[Гәүһәршад]].▼
▲* Фатыйма-Шаһ-Солтан (فاتما شاه سلطان), балалары – [[Илһам]], [[Мәлик-Таһир]], [[Ходай-Кул]] (чукындырылгач ''Пётр Ибрагимович''), [[1487 ел]]гы Казанны алудан соң, әсирләнәләр һәм Вологда белән Белоозерога сөреләләр;
▲* [[Нур-Солтан]] (نور سلطان), балалары – [[Мөхәммәт-Әмин]], [[Габдел-Латыйф (Казан ханы)|Габдел-Латыйф]], [[Гәүһәршад]].
 
== Мәскәү дәүләте белән сугышлар ==
=== Беренче чор ===
[[1467 ел]]да [[Иван III]], [[Касыйм хан|Касыйм]]ны (''Ибраһимның абыйсы'') Казан тәхетенә дәгъвачы итеп җибәреп, Казан ханлыгына каршы сугыш башлый. Бу нәмзат кайбер казанлыларда яклау таба.
 
[[1467 ел]] елдада Ибраһим күпсанлы мәскәү гаскәрләрен Иделдәге елга сугышында җиңә. Оппозицион фирканең башында Габдел-Мөэмин (عبدال مومن ) торган. Һөҗүм уңышсызлык белән тәмамлана, урысларның Идел аша чыгарга һәм татарлар белән сугышка керергә җөрьәт итмиләр. Ибраһим моңа җавап итеп кышын дошманының чик буе районнарына һөҗүм ясый.
 
[[1468 ел]]да Иван III [[Түбән Новгород]], [[Муром]], [[Кострома]], [[Галич (Кострома өлкәсе)|Галич]]ка көчле гарнизоннар җибәрә һәм, Казан ханлыгын сугышка өтәрү өчен, аның җирләрендә, гади халыкка каршы аеруча мәрхәмәтсезлеге белән аерылып торган, һөҗүмнәр оештыра.
 
Ибраһим гаскәрләрен ике: галич һәм түбәнновгород-муром юнәлешләре буенча җибәрә. Беренче гаскәр уңышка ирешә: Кичмен шәһәрчеге һәм ике кострома өязе алына. Икенче гаскәр уңышсызлыкка очрый, урыслар җиңүгә ирешәләр. [[1470 елдаел]]да сугышның беренче чоры тәмамлана һәм 8 ел дәвамында вакытлыча солых булган.
 
=== Икенче чор ===
Мәскәү тарафыннан өченче фронт –— хлын фронты ачыла. Ушкуйчылар, көймәләрдә Вятка буенча Камага төшеп, үзәктә талаулар ясый башлыйлар. Җавап итеп, төньякка көчле гаскәрләр җибәрелә, алар Вятка ягының башкаласы –— [[Хлынов]]ны алалар һәм анда татар идарәсен урнаштыралар.
[[1478 елдаел]]да рус гаскәре Идел буенда Казанга һөҗүм итмәкче, ләкин нәтиҗәсез чигенгән.
 
Шулай итеп, Мәскәү дәүләте берничә омтылышны кулланып Ибраһим хан идәрәидарә иткән Казан ханлыгын җиңә алмаган һәм чигенгән.▼
 
▲Шулай итеп, Мәскәү дәүләте берничә омтылышны кулланып Ибраһим хан идәрә иткән Казан ханлыгын җиңә алмаган һәм чигенгән.
== Мирас ==
Ибраһим хан 1479 елда үлгән.
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Ибраһим_(Казан_ханы)