Wikipedia

Авыру: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Irekhaz (бәхәс | кертем)
4003 үзгәртергә
IanraBot (бәхәс | кертем)
1 234 896 үзгәртергә
к clean up, replaced: этиология → этиология (2) using AWB
Юл номеры - 2:
[[Файл:Michael_Ancher_001.jpg|мини|350x350пкс|Авыру кыз (Den syge pige).<br>
Рәссам Микаэль Анкер (1882 ел)]]
'''Авыру, чир, хаста, сырхау '''([[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">morbus</span>'') — көндәлек тереклек эшмәкәрлегенең, организм функцияләренең, эшкә сәләтлелекнең, эчке һәм тышкы тәэсирләргә, үзгәрүләргә карата көйләнеш механизмының, җайлашуның ниндидер сәбәпләр белән бозылуы, гомер өчен куркыныч хәлләр ул. Организм эчке мохитнең даимилеген (гомеостаз) көйли, саклый алмый башлый. Шуның симптомнары авыру була.
* Сәламәтлек төшенчәсенең антонимы .
 
== "Чир, авыру" төшенчәсе ==
[[Медицина]] тарихында авыру турында карашлар кат-кат үзгәреп тора.. [[Гиппократ]] чирне организмда дүрт сыекчаның: [[Кан|канныңкан]]ның, лайланың , сары һәм кара үтнең (веноз канның) дөрес кушылмавыннан килеп чыга дип санаган. [[Демокрит]] үзенең атом тәгълимәтеннән чыгып чирне [[Атом|атомнарныңатом]]нарның килбәте һәм урнашу үзгәрүдән килеп чыга дип фаразлаган.
 
Борынгы һәм яңа эра чикләрендә, урта гасырларда чир (авыру) җанның, яки махсус бер яшәү көченең ("архей") организмдагы тайпылышлар белән көрәше ул дигән тәгълимәт өстенлек ала.
Юл номеры - 47:
# Авыру үсешендә кузгаткычның үзеннән бигрәк тә, организмның саклагыч механизмының (иммун системасы) какшавы сәбәбче булырга мөмкин. Психоген кузгаткычлар аркасында килеп туган авырулар да була.
# Авыру — организмның гомуми кыенлык кичерүе ул. Организм тукымалары, әгъзалары үзара бәйләнештә генә тереклек итә. Шуның өчен дә, авыру дә тәннең аерым өлешенә генә кагыла алмый.
 
 
'''Чирнең шушындый дәверләрен бүлеп йөртәләр:'''
Строка 79 ⟶ 78 :
* хирургик юл.
Шулай ук, '''гомуми кабул ителгән классификация буенча ''':
* Эчке авырулар (терапия) —чирнең сәбәпләрен һәм билгеләрен ачыклаучы [[медицина]] өлкәсе этиология, патогенез эчке әгъзалар этиологиясе[[этиология]]се, патогенез, диагностика, хирургик булмаган дәвалау, профилактика һәм реабилитация өлкәсе<ref name="me">[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_medicine/6509/ Медицинская энциклопедия]</ref><ref>[http://www.disserlib.com/articles.php?article=156 Медицина фәндәре]</ref><ref>[http://www.golkom.ru/kme/03/1-223-2-2.html Краткая медицинская энциклопедия]</ref>.
Терапия сферасына сулыш системасы чирләре (пульмонология), йөрәк-кан тамырлары системасы(кардиология), [[Ашкайнату системасы|кешенең аш сеңдерү системасы]] (гастроэнтерология), бүлеп чыгару системасы (нефрология), тоташтыргыч тукыма (ревматология) һәм башкалар керә. Хирургик булмаган эчке чирләрне дәвалаучы терапевтлар дип атала (интернист).
* Хирургик чирләр (хирургия) — төп дәвалау ысулы операция булган чирләр.
* Яман чирләр ([[Яман шеш|онкология]]) —күзәнәкләрнең чамасыз бүленүе белән бәйле чирләр.
* Нәсел чирләре — [[Күзәнәк|күзәнәкнеңкүзәнәк]]нең [[Дезоксирибонуклеин кислотасы|программа аппаратындагы]] бозылулар белән бәйле. Гаметалар аша нәселдән тапшырыла. Нәсел авырулары генетик информациянең бозылуына бәйле (саклау, тапшыру, тормышка ашыру мәсәлән) . Нәселдән килгән һәм тумыштан килгән чирләрне аерып йөртәләр. Тумыштан килгән чирләр, яралгы үскән вакытта, мәсәлән,инфекция нәтиҗәсендә (сифилис яки токсоплазмоз) яки үсешкә зыян китерүче башка тәэсирләр нәтиҗәсендә барлыкка килә
* (Гинекология) чирләре - йөкле булу һәм нәсел белән бәйле чирләр.
* Тире авырулары — тиренең бөтенлегенә, эшмәкәрлегенә зарар китерүче чирләр.
* [[Күз авырулары]] — [[Күз|күзнеңкүз]]нең күрү сәләтлегенә зарар китерүче органик һәм и функциональ тайпылышлар. Алар бик киң өлкәне эченә ала .
* Инфекцион чирләр — организмга патоген (авыру тудыручы) микроорганизмнар үтеп керүе белән бәйле чирләр.
Патоген микроб '''инфекцион авыру ''' тудырсын өчен, ул ''вирулент'' (агулы; [[Латин теле|лат.]]&#x20; ''<span lang="la">virus</span>'' — агу) булырга тиеш. Ягъни, организмның каршылыгын җиңеп агулау сәләтенә ия була.
 
Патоген микроблар тереклек эшмәкәрлегендә бүлеп чыгарган матдәләре белән агуларга мөмкиннәр - экзотоксин (столбняк, [[дифтерия]]). Икенчеләре— үзләренең тәне таркалганда барлыкка килгән агу (эндотоксин) белән зарар китерәләр (ваба, корсак тифы).
Строка 104 ⟶ 103 :
Дәвалау, сәламәтләндерү —чирнең сәбәпләрен, симптомнарын алып ташларга, тереклек процессларын көндәлек хәленә кайтаруга, саулыклы тергезүгә юнәлтелгән барлык чаралар ул.
* '''Этиотроп''' терапия чирнең ''' сәбәбен''' дәвалый, (мәсәлән, инфекцияләргә ) каршы антибактериаль терапия үткәрү.
 
* '''Патогенетик ''' терапия чирнең үсеш '''механизмына ''' каршы юнәлтелә. Ул ''этиотроп'' терапия мөмкин булмаганда кулланыла. Мәсәлән, шикәр диабетына каршы инсулин бирү. Ашказаны асты бизендә бу гормонны җитәрлек эшләмәгәндә кулланыла. Чөнки, әлеге көндә медицина бу чирдән дәвалый алмый.
 
* '''Симптоматик ''' (паллиатив) терапия чирнең аерым симптомнарына каршы үткәрелә. Мәсәлән, анальгетиклар авыртуны басу өчен, " температура югары булганда " төшерү өчен препаратлар куллану һ.б. ''Этиотроп'' һәм ''патоген'' терапиягә кушып үткәрелергә мөмкин .
 
* '''Дәвалауга бармаганда симптомнарына каршы терапия''' ( онкологик чирнең терминаль стадиясе) паллиатив ярдәм дип аталган дәвалау чаралары эчендә үткәрелә .
 
Строка 116 ⟶ 112 :
 
Ел саен шушы көндә махсус чаралар үткәрелә.
[[11 февраль]]<ref>[[:en:World_Day_of_the_SickWorld Day of the Sick|World Day of the Sick (англ).]]</ref>, "халыкара чирлеләр көне" [[1993 ел|1993 елдан]]дан гына үткәрелә башлаган . Рим папасы Иоанн Павел Икенченең [[1992 ел|1992 елның]]ның [[13 май|13 маеннан]] тәкъдиме буенча кабул ителә. Х[[Христианлык|ристианнарга]] -[[Католицизм|католикларга]] ясаган өндәмәсендә: "''... барлык медицина хезмәткәрләренә, дин тотучыларга, җәмәгатьчелеккә авыруларның, кеше көчсезләрнең хәленә керергә , ярдәм оештырырга, аларга тәрбияне яхшыртырга кирәк икәнлеген җиткерергә чакыра ''"<ref>[http://www.przd.ru/inter/illnessday.php Халыҡ-ара көндәр — 11 февраль — Халыҡ-ара сирлеләр көнө]</ref>. Иоанның үзенә дә [[1991 ел|1991 елда]]да табиблар Паркинсон чире диагнозын куялар.
 
== Шулай ук, карагыз ==
* МКБ-10 — халыкара төркемләү буенча авырулар классы исемлеге<br>
 
== Искәрмәләр ==
{{Reflist}}
 
[[Төркем:Авырулар|*]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Авыру