Wikipedia

Нефть: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Dexbot (бәхәс | кертем)
1861 үзгәртергә
к Removing Link GA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not good
Derslek (бәхәс | кертем)
33 974 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 3:
[[Файл:Dieselrainbow.jpg|thumb|right]]
 
'''Не́фть''' ({{lang-el|ναφθα}}, {{lang-tr|neft}}, {{lang-fa|нефт}}, {{lang-akk|напатум}} — ''кабынып китергә'', ''дөрләп яна башларга'') — [[сыек]]лыҗир [[май]]лыастыннан [[ягулык]],табыла [[углеводород]] [[кушылма]]сыторган, [[коңгырт]]-[[кызыл]],үзенә [[кара]], [[сары]]-[[яшел]] [[төс]]ләрендәхас очрыйисле, төссезкарасу дәмайсыман буласыекча, специфик [[исуглеводород]]ле,лар [[Җир шарыкушылма]]сы. юшкын [[сүрү]]ендә таралган; мөһим [[файдалы казылмалар]]ның берсе.
 
Нефтьнең төсе кызгылт, зәңгәрсу, ак, төссез дә булырга мөмкин. [[Әзербайҗан]]дагы Сурухан чыганагыннан ак, [[Алжир]]ның кайбер чыганакларыннан су сыман төссез нефть табыла. Сирәк очракларда нефть бик тыгыз, парафинлы ярымкаты да булырга мөмкин.
Нефть - файдалы казылма дип санала. Аны җир астыннан [[труба]]лар ярдәмендә чыгаралар. Аннан [[хатын-кыз]]лар өчен төрле [[бизәнгеч]]ләр, шулай ук [[бензин]] да ясыйлар.
 
[[Җир шары]] юшкын [[сүрү]]ендә таралган. Күпчелектә нефть судан җиңел. 1 тонна нефть су өстендә 12 км пленка хасил итеп җәелә. Нефть суда эреми, ләкин бензол, хлороформда тиз эри.
=== Моны да карагыз ===▼
 
Нефтьнең составы: [[углерод]] - 80-87%, [[водород]] - 10-14%, [[кислород]] – 3%, [[күкерт]] – 5%, азот – 2%. Нефть янганда 37-49 МДж/г җылылык аерылып чыга. Нефть составына кергән күкерт һәм аның кушылмалары зарарлы, алар [[металл]]арда коррозия китереп чыгара.
 
Нефть - мөһим [[файдалы казылмалар]]ның берсе. Табигатьтә нефтьнең 4 группасы табыла: метанлы, олеинлы, нафтенлы, ароматик. Иң күп [[бензин]] чыга метан нефтендә. Нефть белән бергә [[иярчен газ]] да чыгарыла, ул еш кына нефтьтә эрегән була. Иярчен газ составына этан, пропан, бутан, пентан кергәнлектән ул химия промышленносте өчен яхшы чимал.
 
Татарстан нефте 3 төрле углеводородлардан тора: чикле, ароматик, циклопарафиннар.
 
==Геологик чыгышы==
Галимнәр исәпләвенчә нефть диңгез төбендә тупланган организм калдыклары черүдән барлыкка килгән. [[Палеозой эрасы]]ның [[девон чоры|девон]], [[ташккүмер чоры|ташкүмер]] чорларында(200 млн. ел элек) Татарстан территориясендә җылы диңгез була. Анда яшәгән күпләгән организмнар утырма токымнар арасында калып, югары басым, температура тәэсирендә нефтькә әйләнә. Татарстан территориясендә 125 нефть, 150 битум чыганагы бар.
 
==Нефтьне эшкәртү==
 
1 стадия – куу (ректификация, дистилляция) – нефть фракцияләргә яки үзенең составына кергән углеводородларга аерыла. Бу физик процесс.
 
2 стадия – [[крекинг]](таркату) – тирәнрәк эшкәртү: термик, каталитик
 
Нефтьне эшкәртү һәм нефтехимия 500 төрдәге продукт бирә.
- парафин, вазелин, каучук, пластмасса, парафиннан азык аксымнары һ.б. Иярчен газдан алынучы продуктлар: [[этилен]]нан [[этил спирты]], растворитель, [[пластмасса]]; бутадиен - растворитель; пропилен - [[пластмасса]], бутен- синтетик каучук.
 
▲=== Моны да карагыз ===
* [[Татарстан нефте]]
 
==Чыганаклар==
* “Кара алтын – туган ягыбыз хәзинәсе”. Татарстанның нефть промышленносте. 9 сыйныфта үткәрелгән ачык дәрес эшкәртмәсе. Авторы - география укытучысы Гыйльфанова Э.Р.
 
[[Төркем:Файдалы казылмалар]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Нефть