Луна-14

Луна-14 — Айны һәм космик киңлекне өйрәнү өчен совет автомат планетаара станциясе (АМС), совет ай АМСларының икенче буынының соңгысы. Е-6 серияле АМС, Е-6ЛС модификациясенә карый. 1968 елның 7 апрелендә 13 сәгать 9 минут 32 секундта МСК (10:09:32 UTC) Молния-М ракета-ташучысы ярдәмендә Л блогы разгон блогы белән очырыла.

Максаты

Космос аппараты Җир-борт һәм Борт-Җир элемтә линияләрен эшкәртү өчен киләсе буын автомат станцияләрдә урнаштыру өчен билгеләнгән перспективалы ДРК радиокомплексын, шулай ук ай пилотлы л1 һәм Л3 космик корабларын кулланып билгеләнгән.

Аналоглары

Станция хезмәт системалары һәм конструкциясе буенча элек җир тирәли орбитага чыгарылган Космос-159 спутнигына охшаш (Е6-лс no 111, 1967 елның 17 маенда җибәрелгән, тизләтү баскычы бозылу сәбәпле айга китмәгән), астроориентация системасы сүндерелгән вакытта пространство позициясен билгеләү өчен өстәлгән кояш датчигыннан тыш. Луна-14 станциясенең тагын бер аналогы (Е-6СЛ no 112) 1968 елның 7 февралендә очырыла, ләкин очышның 524 нче секундында өченче баскычның вакытыннан алда сүнүе аркасында җир тирәли орбитага чыкмый.

Фәнни аппаратура составы

Автомат станция Луна-12 автомат станциясе базасында төзелгән. Фәнни аппаратура составына түбәндәге приборлар кертелгән:

• галактик һәм кояш корпускуляр нурланышын ачыклау һәм ай янындагы радиацион хәлне бәяләү өчен СЛ-2 радиометры;
• ИК-2 тукыма дозиметры ай трассасында һәм Ай янында кеше ала алырлык дифференциаль һәм интеграль тукыма дозаларын үлчәү өчен;
• р-1-I, Р-1-II һәм Р-1-III эксперименталь редукторлары, алар космик шартларда тимер һәм пыяла керамик тешле парларның һәм төрле типтагы майлау белән төрле типтагы кату подшипникларының эшчәнлеген тикшерү өчен билгеләнгән, Соңыннан "ай йөртүче " результ төзегәндә нәтиҗәләрне куллану максаты белән;
• тәгәрмәчнең механик приводының тыгызлану нәтиҗәлелеген һәм эшчәнлеген бәяләү өчен м-1 приборы;
• микрометеоритлар детекторы.

Очыш программалары

1968 елның 7 апрелендә Айга очу траекториясенә Молния-м ракета-ташучысы АМС Луна-14 очырыла. 1968 елның 8 апрелендә траектория коррекцияләнә. 1968 елның 10 апрелендә мәскәү вакыты белән 22:25 сәгатьтә (19:25 UTC) Луна-14 станциясе Ай тирәли түбәндәге параметрлар белән орбитага чыга: апоселениедә биеклек 270 км, периселениедә 160 км, авышлык 42°, эксцентриситеты 0,16 һәм орбиталь периоды 2 сәгать 40 минут. Станция ай орбитасында 75 тәүлек эшли (очу программасында 30 тәүлек каралган) химик батареялар җитештерелгәнче. Аның белән 271 элемтә сеансы үткәрелгән.

Луна-14 станциясенең очыш программасы тулысынча үтәлгән.

Очыш нәтиҗәләре

ДРКНЫҢ яңа радиокомплексы төрле режимнарда, шул исәптән станциянең Ай өслегенә карата төрле позицияләрендә, шулай ук ай артына кергәндә тикшерелгән.

Станциядә үткәрелгән экспериментлар тәгәрмәчләрнең приводларын тыгызлау өчен материалларны, шулай ук "Луноходлар"шассисы өчен подшипникларны сайларга мөмкинлек бирә.

Ай орбитасындагы АМС траектор үлчәүләреннән айның гравитация кыры һәм формасы турында төгәл мәгълүмат алынган, ай хәрәкәтенең төгәл теориясен төзү өчен мәгълүмат алынган.

Айга киләчәктә пилотлы экспедицияләр мәнфәгатьләрендә Кояштан һәм космик нурлардан килгән зарядлы кисәкчекләр агымын үлчәүләр үткәрелгән.

Чыганаклар

• Автоматическая станция «Луна-14». НПО им. Лавочкина.
• Сурдин В. Г. и др. Путешествия к Луне : Наблюдения. Экспедиции. Исследования. Открытия. М.: Физматлит, 2009. 512 с. ISBN 978-5-9221-1105-8.
• Мороз В. И., Хантресс В. Т., Шевалев И. Л. Планетные экспедиции XX века // Космические исследования, 2002. Т. 40, № 5. С. 451—481.
• Зеленый Л. М., Захаров А. В., Закутняя О. В. Грядет ли лунный Ренессанс? // Вестник НПО им. С. А. Лавочкина. 2010. № 4. С. 13—21.

Бу мәкалә тулысынча яки өлешчә төп нөсхәсе Рус Википедиясендәге «Луна-14» мәкаләсе нигезендә ясалды. Авторлар исемлеген төп мәкаләнең үзгәртүләр тарихы битеннән карый аласыз.