Лидия Койдула
Лидия Койдула ( эст. Lydia Koidula; чын исеме Лидия Эмилие Яннсен эст. Lydia Emilie Florentine Jannsen; 1843 елның 12 (24) декабре, Вандра, Парну округы, Лифляндия губернасы - 30 июль (11 август) 1886 ел, Кронштадт, Россия Империясе) - Эстония шагыйрәсе, прозаик, Эстония драмасына нигез салучы.
| Лидия Койдула | |
|---|---|
 | |
| Тугач бирелгән исеме: | Лидия Эмилие Флорентине Яннсен |
| Туу датасы: | 12 (24) декабрь 1843 ел |
| Туу урыны: | Вяндра |
| Үлем датасы: | 30 июль (11 август) 1886 ел |
| Үлем урыны: | Кронштадт |
| Эшчәнлек төре: | поэзия, проза, тәрҗемәче, драматургия |
| Жанр: | поэзия, проза, драма |
| Иҗат итү теле: | немец һәм эстон теле |
Биография үзгәртү
Ул журналист һәм педагог Йохан Яннсенның кызы. Лидия мәктәп елларында ук әтисенә "Perno postimees" әсәрен - тәрҗемә итәргә ярдәм итә, бастыру өчен җайлаштыра. Шул ук вакытта аның беренче шигырьләре немец телендә языла. "Койдула" исеме (ягъни "Таң") аңа милли уяну лидеры Карл Роберт Джейкобсон әсәрләрен праймерда бастырганда өстәлде.
Газетада эшләп, Койдула XIX гасыр уртасында торгызылган милли хәрәкәтнең күп җәмәгать эшлеклеләре белән очрашты, аларның йогынтысында аның карашлары һәм ышанулары туды. 1860-нчы елларның икенче яртысында аның исеме гражданлык һәм патриотик әсәрләр авторы буларак популярлашты.
1873-нче елда Тарту университеты студенты Эдуард Михельсонга кияүгә чыкканнан соң, Койдула Кронштадтка күченә, анда аның ире хәрби табиб булып эшли. 1874-нче елда Лидиянең беренче баласы Ганс Волдемар туа, ике елдан соң ул Хедвиг исемле кыз бала таба. 1878 елда өченче кызы Анна (1878-1964) Венада туа. Койдула Эстониядә еш булса да, ул туган иленнән бик нык ераклаша.
Аның гомере күкрәк рагы белән өзелә. Шагыйрә Кронштадта үлгән һәм күмелгән.
1929 елның 9 июнендә Парнуда скульптор Адамсонның шагыйрәгә һәйкәле ачылды, һәм аның истәлегенә истәлек музее да бар. Лидия Койдула яшәгән Кронштадттагы йорт стенасына мемориаль такта өленгән.
Китаплар исемлеге (тулы булмаган) үзгәртү
- «Луговые цветы» (эст. "Waino-lilled", 1866).
- «Соловей с берегов Эмайыги» (эст. "Emajõe ööbik", 1867).
- «Собранные стихи» (эст. "Kogutud luuletused", 1925).
- «Избранные песни» (эст. "Valitud laulud", 1934).
- «Избранные стихи» (эст. "Valitud luuletused", 1943).
- «Избранные стихи» (эст. "Valitud luuletused", 1949).
- «Маленькая книга стихов» (эст. "Väike luuleraamat", 1967).
- «Стихотворения» (эст. "Luuletused", 1969).
- «Моё отечество — моя любовь» (эст. "Mu isamaa on minu arm", 1978, 1993).
Әдәбият үзгәртү
- «Кто есть Кто в культуре Эстонии» / сост. и подг. текста «Авенариус». — 1996.