Лебедзев татар зираты
Лебедзевтагы мөселман зираты (пол. Cmentarz muzułmański w Lebiedziewie) — Польшаның Бяла повятына караган Лебедзев дигән авылда урнашкан татар зираты (мазарлык).
| Лебедзев татар зираты | |
 | |
| Дәүләт |
 Польша |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмлек | Лебедив |
| Мирас статусы | недвижимый памятник[d][1] |
| Польшаның мәдәни мирас реестрында саны | Nr.Kl.V-7/21/59[1] |
 | |
 Лебедзев татар зираты Викиҗыентыкта | |
Тарихы
үзгәртүXVII гасырда авылга Ян III Собеский рөхсәте белән Хотин сугышыннан соң татарлар килә. Яков Морза Бучацкий авылның варисы була.[2] 1886 елга кадәр мәчет эшләп килә, ул вакытта авылда 9 татар гаиләсе яшәгән. Клапек авылы янында, Лебедзевтан 1914 елда бүленеп бирелгән өлеше - Олан авылы янында мөселман зираты урнашкан. Лебедзевтагы татар общинасы Беренче бөтендөнья сугышы алдыннан яшәүдән туктый.[3]
Лебедзев татар зиратына якынча 1679 елда җирле липка татарлары тарафыннан нигез салынган һәм Беренче бөтендөнья сугышына кадәр кулланылган. Бүгенге көнгә кадәр рус һәм гарәп телләрендә язылган көнчыгыш орнаментлы белән бизәлгән иллеләп кабер сакланган. Шуларның иң искесе 1704 елгы Самуил Корицкий кабере. 1988 елда үткәрелгән зират территориясен чистарту буенча беренче эшләр вакытында, 1704 елда вафат булган Самуил Морза Корицкийның каберлеге җирдән казып алына. Зират якынча 1941 елга кадәр яхшы каралган була. Соңрак аның кабер ташларын, шулай ук еврей зиратларындагы ташларны кебек үк немецлар юллар төзү өчен файдаланганнар. Сугыш вакытында исән калган каберләр ташчыларда зур кызыксыну уяткан. Аларның бик азлары сакланып калган. Әмма зират хуҗалары каберләрне казуны дәвам иткәннәр. Чөнки татарлар сугышка чакырылган халык була, ә солдатларны корал, башка кыйммәтле әйберләр белән дә күмгәннәр. Мондый караклардан тыш, зират урман кисүчеләрдән дә зыян күргән, зиратта үсүче имәннәрне кара урманчылар кискән. Бәяләүләр буенча, зиратта 50гә якын кабер сакланган.[4]
Зират ислам кагыйдәләре буенча төзелгән каберлекләрдән гыйбарәт һәм кечкенә генә калкулыкта урнашкан. Каберләр дөрес сафлар белән тезелгән һәм кыр ташлары белән капланган. Шулай итеп, мәрхүмнең башында иң зуры, ә иң кечкенәсе аның аягы очында урнаштырылган. Һәр каберлеккә язу өчен такталар, өске ярымай һәм йолдызлар белән киселгән ярымтүгәрәк таш куела. Астан язулар гарәп яки поляк телләрендә, шулай ук рус телендә язылганнар.
Чыганаклар
үзгәртү- Andrzej Michałowski, Alicja Sulimierska, Elżbieta Baniukiewicz: Studia i Materiały. Wykaz zabytkowych cmentarzy w Polsce. Województwo Białostockie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu. Narodowa Instytucja Kultury, 1996, s. 34–35.
- Górska I., Meczety i mizary w Bohonikach i Kruszynianach pomnikami historii, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego”, z. 19, 2013, s. 263-286.
- Kalisz A., Oleksicki A., Kruszyniany. Studium historyczno-przestrzenne do planu zagospodarowania przestrzennego wsi Kruszyniany, Białystok 1980, s. 40-41.
- Kołodziejczyk A., Cmentarze muzułmańskie w Polsce, Warszawa 1998, s. 52-55.
Әдәбият
үзгәртү- Katalog zabytków sztuki w Polsce. Województwo lubelskie powiat Biała Podlaska. red. K. Kolendo-Korczakowa, A. Oleńska, M. Zgliński. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2006, s. 149.
- Rąkowski Grzegorz: Polska egzotyczna I. Oficyna Wydawnicza "Rewasz", Pruszków 2005. ISBN 83-89188-37-6
- Darmochwał Tomasz: Północne Podlasie, wschodnie Mazowsze. Agencja "TD", Białystok 2000. ISBN 83-911266-3-3
- Podlaski Szlak Tatarski — Bohoniki. Muzułmańska Gmina Wyznaniowa w Bohonikach przy pomocy finansowej Starosty Sokólskiego, Bohoniki 2006. ISBN 83-922665-2-8
- ↑ 1,0 1,1 Реестр памятников
- ↑ Adrian Krzyżanowski: O kalendarzu arabsko-tureckim. 1845, s. 19.
- ↑ Biała Podlaska - Brześć: nieodkryty Wschód. — Kraków: Amistad, 2008. — С. 111. — ISBN 978-83-7560-023-0.
- ↑ Lebiedziew-Zastawek – cmentarz muzułmański.