Күкәйлек
Күкәйлек (ovarium, греч. oophoron) ана затның җенес бизе. Анда ана җенес күзәнәкләре үсә һәм өлгерә, шулай ук җенес гормоннары барлыкка килә.
| Күкәйлек | |
 | |
| Анатомик урнашуы | оча куышлыгы[d][1][2] |
|---|---|
| Лимфатик дренаж | парааортальный лимфатический узел[d] |
| Артериаль чыганак | күкәйлек артериясе[d] |
| Веноз дренаж | яичниковая вена[d] |
| Анатомик структурасының үсеше | развитие яичников[d] |
| Гомологично у другого пола | Күкәй |
| WordLift сылтамасы | data.medicalrecords.com/medicalrecords/healthwise/ovary[3] |
| NCI Thesaurus идентификаторы | C12404 |
| Моңа өлешчә туры килә | Овотестис[d] |
 Күкәйлек Викиҗыентыкта | |
| Күкәйлек | |
|---|---|
| Өлеш | хатын-кызларның җенси системасы[2] |
| Урынлашу | оча куышлыгы[d][1][2] |
| Кан килү | күкәйлек артериясе[d] |
| Кан китү | яичниковая вена[d] |
| Лимфа | парааортальный лимфатический узел[d] |
| Идентификаторлар | |
| TA | A09.1.01.001 |
| FMA | 7209 |
· Күкәйлек, аналык бизе — хатын-кызларның парлы җенес бизе, кече оча куышлыгында урнашкан (рәс. 3.16).
· Күкәйлектә хатын-кызларның җенес күзәнәкләре (күкәй күзәнәкләре) җитешә, шулай ук анда хатын-кыз гормоннары барлыкка килә.
· Күкәйлек яссы эллипсоидсыман 3-5 см озынлыкта, 1,5-3 см киңлектә, 0,7-1,5 см юанлыкта була; күкәйлекнең авырлыгы 5-6 г.
· Күкәйлекнең ике өслеге бар:
- медиаль өслек (facies medialis) кече оча куышлыгына таба юнәлә,
- латераль өслек (facies lateralis) кече оча тышчасына яндаш.
· Күкәйлек өслекләре ике кырый белән бүленгән:
- кабарынкы ирекле кырый (margo liber) артка юнәлгән,
- каршы яктагы җыерчалы кырый (margo mesovaricus) алга аналыкның киң бәйләвеченә карый. Бу кырый тирәсендә батынкылык бар — күкәйлек капкасы (hilum ovarii), аның аша күкәйлеккә тамырлар һәм нервлар үтә.
· Күкәйлекнең ике чиге бар:
- Өске көпшә очы (extremitas tubaria) аналык көпшәсе бүрәнкәсенә яндаш.
- Аскы аналык очы (extremitas uterine) аналык белән күкәйлекнең үз бәйләвече (ligamentum ovarii proprium) ярдәмендә бәйләнгән. Күкәйлекнең озынчасы (аның очларын тоташтыра) вертикаль диярлек урнашкан.
Күкәйлекнең бәйләвеч аппараты (рәс. 3.16):
· күкәйлекне асып торучы бәйләвеч (ligamentum suspensorium ovarii) корсак ярысының җыерчасы булып тора, кече очаның кырый тышчасыннан башланып, күкәйлекнең көпшә очына таба аска төшә. Бу бәйләвечтә күкәйлекнең тамырлары һәм нервлары үтә.
· күкәйлекнең үз бәйләвече (ligamentum ovarii proprium) йомры баусыман 3-5 мм юанлыкта, аналыкның киң бәйләвече эченнән уза. Ул күкәйлекнең аналык очын аналык гәүдәсе белән тоташтырып, аңа аналык көпшәсе кергән урыннан астарак беркетелә. Килеп чыгышы буенча аналыкның йомры бәйләвеч кисәге булып тора.
· Күкәйлек җыерчасы (mesovarium) – корсак ярысының дупликатурасы, аналыкның киң бәйләвеченең арткы битеннән башланып, күкәйлекнең җыерча кырыена таба бара.
Күкәйлекнең төзелеше
· Сүлле катлау җитлекмәгән (корсак ярысының тоташтыргыч тукыма нигезе нечкәргән), күкәйлек беркатлы яссы яралгы эпителие (корсак ярысы мезотелие) белән капланган – интраперитонеаль урнашкан.
· Аксыл катлау (tunica albuginea) - фиброзлы, мезотелий астында урнашкан.
· Күкәйлекнең паренхимасында урнашкан, эластик җепселләр белән бай булган тоташтыргыч тукыманың барлык җыелмасы, күкәйлек аслыгын (stroma ovarii) тәшкил итә.
· Күкәйлек паренхимасын ике катламга аералар:
o тышкы күкәйлекнең кабык матдәсе (cortex ovarii), тоташтыргыч тукымадан тора һәм анда төрле өлгерү дәрәҗәсендәге фолликуллар бар;
o эчке күкәйлекнең ми матдәсе (medulla ovarii), анда тамырлар һәм нервлар бар.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ 1,0 1,1 McGuinness H. Anatomy & Physiology: Therapy Basics 4th Edition — ISBN 978-1-4441-0923-8
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Яичник // Малая советская энциклопедия / мөхәррир Н. Л. Мещеряков — 2 — Советская энциклопедия, 1936.
- ↑ https://www.medicalrecords.com/health-a-to-z/ovary-definition/
Чыганаклар
үзгәртү- Кеше анатомиясе фәненнән студентларга мөстәкыйль эш өчен уку-методик ярдәмлек. 2 нче өлеше. Спланхнология. /А.П. Киясов, Ә.А. Гомерова, Л.А. Емелина һәм б.к. / Русчадан И. С. Хаҗиев тәрҗ. - Казан: КДМУ, 2013. - 126 бит.