Куйгорож
Ку́йгорож (мукшы телендә: Куйгорож) — мукшы өйгә хәзинә алып килә торган фантастик мәхлукат. Ышану буенча, әгәр дә әтәч алты ел яшәсә, җиденче елга ул күкәй сала. Әгәр дә шул күкәйне култык астына салсаң, куйгорож чыгарга мөмкин. Куйгорожның кеше, әллә хайван кыяфәтенә ия икәне һәм сөйләшә алуы билгеле түгел. Куйгорож хуҗасыннан һаман эш сорый һәм бөтен кушкан нәрсәне башкара. Өйгә хәзинә, акча алып килә. Аңа гел эш кушып торырга кирәк, чөнки эшсез ул бер минут та кала алмый һәм хуҗасына эш кушылганчы тынгылык бирми. Бар теләгәненә ирешкәч, хуҗалар куйгорож эшеннән арынырга теләп аңа кара онучларны ак итәргә кушалар. Моны ул башкара алмый һәм оялып хуҗасыннан китеп башкасын эзли. Моның белән бергә ул алып килгән бар малны һәм акчаны алып китә. Мукшы халкында бу персонажның исеме «Куйгорож» исеменә ия (мукшы телендә: куй — «елан», һәм мукшы телендә: корож — «ябалак»). «Очучы учак»ка әверелә ала. Охшаш хасиятләргә венгр мифологиясе персонажы — лидерц (венгр телендә:Lidérc) ия, аның формаларның берсе — кешенең култык астында 24 тәүлек буена булган йомыркадан чыккан сихри чеби (башкалар — төнге начар йокы, сазлыкларда йөри торган ут, җир шәйтаны яки инкуб/суккуб). Казанских татарларында шулай ук шундый фантастик мәхлукат (бисюра) бар, Татарстанские чуашлары аны «пӗҫури» дип атыйлар, ул өйгә хәзинә алып килә.
Анимациядә куйгорож үзгәртү
«Пилот» студиясендә Мордовиядән рәссам-этнофутурист Юрий Дырин рәсемнәре буенча 2007 елда «„Что делать?“ или Куйгорож» анимация фильмы ясалган булган. Режиссёр һәм сценаристы — Сергей Меринов. Фильмда «Торама» фольклор төркеме башкарган борынгы мукшы җыры яңгырый. Фильм «Мосфильм» студиясеннән 2007 ел иң яхшы анимация фильмы өчен бүләк алган һәм Берлин анимация фильмнары фестивалендә катнашкан.
Әдәбият үзгәртү
- Ахметьянов Р. Г. Общая лексика духовной культуры народов Среднего Поволжья. М., Наука, 1981
- Девяткина Т. П.. Куйгорож // Мифология мордвы. — Саранск: Красный Октябрь, 1998. — С. 136—138. — ISBN 5-7493-0149-4.