Кино жанрлары
Кино жанрлары — эчке корылмаларына охшаш чорлар нигезендә бүлеп бирелә торган уен киносы әсәрләренең төркеме[1].
Жанр билгеләмәсе
үзгәртүЖанр — сәнгатьнең барлык төрләрендә дә тарихи яктан барлыкка килгән эчке бүлек. Сәнгатьнең һәр төре жанрдагы бүленеш үз үзенчәлекләре һәм башка төрләргә туры килми. Шуңа да карамастан, «жанр» терминының ахыргы билгеләмәсе юк, «ыруг», «төр», «төрлелек» төшенчәләре дә аның синонимнары буларак еш кулланыла. Шул ук вакытта сәнгатьнең һәр төре өчен дәвергә туры китереп жанр җыелмасын үзгәртү хас[2].
Сәнгать белеме өчен тулаем жанр билгеләү проблемасы кинематограф өчен дә актуаль[3]. Шул ук вакытта жанр проблемасы «жанр киносы» термины белән бәйле[4], ул еш кына тамашачыга кирәкле продукт буларак фильм караучы синоним коммерцияле кино буларак аңлана һәм «авторлык» кинематографына каршы килә[5][6][7], Маргаретта фон Тротт билгеләү буенча[8], шәхесне, индивидуаль яки нинди дә булса мәдәниятне үз-үзләрен күрсәтү. Фолькер Шлендорф, авторлык киносы турында сөйләгәндә, «бу системада эшләгән режиссерлар үз шәхесләре тырышлыгы белән үз фильмнарына билгеле бер эз калдырганнар, алар шунда ук аларны танганнар»[9], дип билгеләп үтте. Үз чиратында, жанр киносы «жанр кануннары»-на яки фильм төзегәндә билгеле бер стереотипларга буйсынырга тиеш. Авторлык һәм жанр кинематографының каршы торуы «Догма 95» манифестында ачык чагылдырылган, аның 8 пункты жанр киносы тыелган, дип белдергән.
Шул ук вакытта автор киносының фильмнары да бар, алар теге яки бу жанрга зур ышаныч белән, ягъни «автор» һәм «жанр» төшенчәләрен бер-берсен үзара аңлатмый. Шулай ук уңышлы авторлык фильмы күп кенә авторларның иҗат җимешләрен китереп чыгарган очраклар да бар, нәтиҗәдә, кинематографта яңа юнәлеш барлыкка килүгә китергән, уен киносының яңа жанры барлыкка килү өчен нигез салган.
Шуңа күрә соңгы вакытта фильмнар еш кына авторлык киносына (кайчагында ул да жанр булырга мөмкин) һәм «мейнстрим» дип аталучы (гадәттә, массакүләм тамашачыны җәлеп итү өчен «жанрлы» булган прокат, югары бюджетлы фильмнарның төп өлеше) бүленә башлады. «Мейнстрим»-ның уңышлы тәгәрәтүгә фильмнары коммерцияле максатлар белән ешрак эшләнгәнлектән, аларның казанышлары өчен, гадәттә, инде оешкан «жанр стереотиплары» һәм массакүләм тамашачыны көтү (вестерн, боевик, мелодрама һ. б.) исәпкә алына. Бу фильмның коммерция бурычларын башкаруны җиңеләйтә һәм киң аудитория өчен фильмнар төшерүчеләр, гадәттә, теге яки бу хәл ителгән жанр һәм аның фильмны төзү процессында «кануннар»-га йөз тота. Мондый фильмнар, кагыйдә буларак, авторлык фильмнарына караганда, стандарт классификацияләү җиңелрәк.
Шулай итеп, сүз автор киносының жанр киносын берсүзсез каршы кую турында түгел, ә бәлки авторлык киносының гадәттә стандарт классификациягә җиңел бирелүе турында бара.
Уен киносы жанрлары таблицасы
үзгәртү| Жанр/Асжанр | Абруйлы чыганак буенча кыскача билгеләмә |
Жанр мисалы «чиста килеш» (1-2 фильм) |
Иң абруйлы чыганаклар | Искәрмә | |
|---|---|---|---|---|---|
| Трагедия | Сәнгати аңлауга нигезләнгән драма жанры, кеше көнкүрешенең көчле төп проблемалары. Геройның тормыш өчен мөһим булган кыйммәтләрнең газаплары һәм һәлак булуы белән килешми [11]. Кәмитнең капма-каршы ягы[12]. | ЗСЭ[12] Кино (энц.сл.)[11] |
|||
| Кинокәмит | Көлке эстетик категориясенә керә торган кино жанры[13]. Үзенчәлеге — тамашачыларның көлүен кузгата торган тормышта булган тәңгәлсезлекләрне сурәтләү[14]. | ЗСЭ[14] Кино (энц.сл.)[13] |
|||
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ Азбука кино / М. Е. Зак. — М.: Союз кинематографистов России, 1990. — С. 23.
- ↑ 2,0 2,1 Жанр художественный / М. С. Каган // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ Дмитрий Салынский. Наброски к проблеме жанров в кино (недоступная ссылка — история). Киноведческие записки, № 69 (12 февраля 2005). Проверено 12 августа 2009. Архивировано 26 июня 2007 года.
- ↑ Алексей Герман-мл., Федор Бондарчук и Валерий Тодоровский о русском кино. Time Out Санкт-Петербург, №4(164), 2009 (6 марта 2009). Проверено 12 августа 2009. Архивировано 14 августа 2013 года.
- ↑ В.Г. Бахтина. Программа специального курса «Диалоговое пространство современного кинематографа» (недоступная ссылка — история). Ярославский государственный университет. Проверено 12 августа 2009. Архивировано 26 июня 2007 года.
- ↑ «Круглый стол» журнала «Искусство кино» на XXVII Московском международном кинофестивале (недоступная ссылка — история). Искусство кино, № 12, 2005 (2005). Проверено 12 августа 2009. Архивировано 8 июня 2007 года.
- ↑ Французское жанровое кино и корифеи «Новой волны». Ретроспектива
- ↑ Маргарете фон Тротта. «Я хочу увидеть свой фильм как зритель…» (недоступная ссылка — история). Киноведческие записки, № 70 (29 августа 2005). Проверено 12 августа 2009.
- ↑ Фолькер Шлёндорф. Автор в кино (недоступная ссылка — история). Киноведческие записки, № 70 (29 августа 2005). Проверено 12 августа 2009. Архивировано 12 мая 2008 года.
- ↑ Власов М. П. Виды и жанры киноискусства. — М.: Знание, 1976. — С. 32. — 112 с.
- ↑ 11,0 11,1 Л. К. Козлов. Трагедия // Кино: Энциклопедический словарь / С. И. Юткевич. — М.: Советская энциклопедия, 1987. — 640 с.
- ↑ 12,0 12,1 Трагедия / А. В. Михайлов // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ 13,0 13,1 Б. П. Долынин. Кинокомедия // Кино: Энциклопедический словарь / С. И. Юткевич. — М.: Советская энциклопедия, 1987. — 640 с.
- ↑ 14,0 14,1 Кинокомедия / P. Н. Юренев // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.