Карл Марксның канатлы сүзләре

---

• Аерым кешенең көчсезлеген дә, шулай ук бердәмлектә – көч икәнен дә беләбез.

• Аерым скрипкәче үзенә-үзе баш була, оркестр исә дирижерга мохтаҗ.

• Акча – ул ихтыяҗ белән затны, тормыш белән яшәү чыганагын кавыштыручы.

• Аң ул аңлы яшәеш, ә кешеләрнең яшәеше – тормышларының чынбарлыктагы агышы.

• Әгәр дә милләт чыннан да оят хисен кичергән булса, ул ташланырга әзер арысланга охшар иде (Энгельска хаттан).

• Әгәр кешенең холык-фигылен шартлар тудыра икән, шартларны кешекле итәргә кирәк.

• Әгәр көрәш йөз процентлы шанслардан файдалануга кайтып калган булса, әлбәттә дөнья тарихын ясау бик ансат булыр иде.

• Әгәр өйләнешү гаиләнең чын нигезе булса, ул да дуслык кебек закон чыгару мәсьәләсенә әйләндерелмәс иде.

• Әҗәл – бөек “тынычлык урнаштыручы”.

• Әйбер дөньясының бәясе артуы белән турыдан-туры нисбәттә кешелек дөньясының бәясе төшә бара.

• Әхлак кешелек рухының автономиясенә таяна.

• Әхлакый көчне канун параграфлары белән ясап булмый.

• Байлыгының рәхәтен күрүче – бер үк вакытта байлыкның колы да, хуҗасы да.

• Барлык бөек һәм гүзәл эшләр җан тынычлыгыннан гына тамыр ала; шул тупрактан гына өлгергән җимешне җыеп була.

• Барлык үле буыннарның гореф-гадәте тереләрнең фикерен куркыныч төш кебек баса.

• Басма сүз – шәхесләрнең рухи дөньясын ачып сала торган гомуми чарасы. Ул аерым шәхесләрне түгел, (гомуми) акылны ихтирам итә.

• Басма сүз матди көрәшне идеяләр көрәше итә; тән һәм кан көрәшен – рухи көрәш итә; ихтыяҗлар, дәрт, эмпирия көрәшен – теория, акыл, форма көрәше итә.

• Батырларның үлеме кояш баюына охшаш.

• Башка халыкны кол иткән халык үзенә-үзе богаулар суга.

• Безгә кадәр булган барлык җәмгыятьләрнең тарихы сыйныфлар көрәше тарихы иде.

• Бер кешегә дә әле наданлыкның ярдәм иткәне юк.

• Берәү дә азатлыкка каршы көрәшми, кеше – иң күп дигәндә, башкаларның азатлыгына каршы көрәшә.

• Беркемне дә өйләнергә мәҗбүриләмиләр, ләкин кем дә булса өйләнә икән, ул өйләнешүнең кануннарына буйсынырга мәҗбүр.

• Борынгы Афинга охшаш, әрәмтамаклыкка, паразитлыкка, тәлинкә тотучычылыкка кагыйдәдән чыгарма итеп, халык хикмәтенә каршы килә торган диваналык итеп карый торган ил – азатлык һәм мөстәкыйльлек иледер.

• Бөек нәрсә ялтыравык итеп күренә, ялтырау масаю теләген уята, масаю исә дәртләнү хисен кузгата, яки күзебезгә дәрт итеп күренүче нәрсәнедер; ә инде кемгә мин-минлек җене кагылган икән, аны акыл гына тыялмый һәм ул каршы тора алмаслык көчкә ияреп каядыр ургыла: ул инде кешеләр арасындагы үз урынын сайлап алмый, моны очрак һәм иллюзия хәл итә. (карьеризм юлыннан атлаган кешеләр турында)

• Бу дөньяның ыгы-зыгысында дуслык – шәхси тормышта мөһим булган бердәнбер нәрсә...

• Вак детальләр мәсьәләсендә өстәгеләр түбәндәгеләргә тулысынча ышанып тора; түбәндәгеләр гомуми мәсьәләләр буенча өстәгеләргә: шулай итеп алар берсен-берсе адаштырып йөртә.

• Вакыт – сәләтләрне үстерү киңлеге.

• Вакытлыча читкә китеп аерылып яшәү файдалы, чөнки даими аралашу бертөрлелек тойгысын китереп чыгара...

• Гади арфа һәркемнең кулында уйный ала; Эол арфасы – кылларына давыл орынса гына.

• Дин – мәхлүкнең сулышы, миһербансыз дөньяның йөрәге, бәгырьсез тәртипнең рухы. Дин – халыкның әфьюны (шуны уйлап чыгарып язганда үзе дә шуның белән исләнгән булган, дигән шик бар).

• Дин – ул әле үзен тапмаган яки яңадан югалткан кешенең үзаңы һәм үз-үзен тоемлавы.

• Дин – ул кеше тирәли әйләнеп йөрүче ялган кояш, ахыр чиктә кеше үзе тирәли әйләнә башлый.

• Диннең үзенең эчтәлеге юк, аның чыганагы да күктә түгел, җирдә; бозык чынбарлыкның теоретик чагылышы буларак аныж [бозык чынбарлыкныж] юкка чыгуы белән дин үзеннән үзе бетә.

• Дусларым күп түгел минем, ләкин мин дуслыкның кадерен беләм.

• Җәзага тарту – ул җәмгыятьнең, аның яшәү рәвешен бозучыга каршы үз-үзен саклау чарасы.

• Җәмгыятьтә яшәп җәмгыятьтән азат булырга ярамый.

• Җәнлек өчен табигать хәрәкәт итәргә тиеш гамәл даирәсен билгеләде, һәм ул шул даирәдән чыгарга омтылмый да, тышта башка даирәләр турында бар дип тә уйламый.

• Җитәрлек табыш булган шартларда капитал кыюлана төшә. Аңа 10% вәгъдә итсәң ул кая да барырга риза, 20% табышка ул җанлана төшә, 50%ка муенын сындырырга да риза, 100%ка ул кешелек кануннарын таптый башлый, 300%ка элмәк янаганда да аның бармаган җинаяте калмый (т.23).

• Зәгыйфьлек һәрвакыт могҗизага ышану белән котылган.

• Идеяләр үзләре берни эшли алмый. Идеяне тормышка ашыру өчен практик көч куя алырлык кешеләр кирәк.

• Идеянең уңышы гавамның билгеле максатлар белән кызыксынуыннан һәм ул максатларның гавам энтузиазмын дәртләндерә алуыннан тора. Гавам кызыксынуыннан читтә калган “идея” һәрвакыт хурлыкка калган.

• Иҗади хыял – кешелекнең үсешенә тәэсир итүче бөек һәдиядер.

• Камыт кию азатлык исеменә булса да барыбер җирәнгеч.

• Капитал табыш булмаудан яки аның кимүеннән куркып яши, табигать бушлыктан курыккан кебек.

• Капитализм – ул кристалл кебек каты нәрсә түгел, ул үзгәрергә сәләтле һәм туктаусыз үзгәреп торучы тере организм.

• Кем фәннәр юлыннан алга барып, әхлак ягыннан артта сөйрәлә, шул алга барудан күбрәк артта кала.

• Кеше Ходайга үзен күбрәк багышлаган саен, аның үзенеке кими төшә.

• Кешеләр арасындагы реаль аермаларга нигезләнгән кеше белән кешенең берләшүе, абстракцияләр күгеннән җиргә иңдерелгән кешелек төшенчәсе, — җәмгыять булмыйча, нәрсә булсын ул! (Фейербахка язган хаттан)

• Кешеләрнең хис-тойгыларын кешеләштерү... барлык кешелек һәм табигать нигезләренә туры килгән кеше хис-тойгыларын ясау кирәк.

• Кешелекле буласың килмәсә “изге” булу бик җиңел.

• Кешене атеизм түгел, хорафатка ышану һәм потларга табыну түбәнсетә.

• Кешенең тормышы төрле яшь чорларын узудан гыйбарәт. Шуның белән бергә барлык яшь чорлары янәшә атлый.

• Колның колы булудан да яман, мәсхәрәле нәрсә юктыр.

• Кәнкрит нәрсә шуның өчен кәнкрит, чөнки ул күп билгеләмәләрнең синтезы, димәк төрледән-төрле нәрсәнең бердәмлеге.

• Милләткә дә, хатын-кызга да аның минутлык, ләкин беренче очраган маҗарачыга аны көчләргә җиткән, хаталануы кичерелми.

• Мин “прагматик” кешеләрдән һәм аларның зирәклегеннән һәрчак көләм. Хайван булырга телисең икән, кешеләрнең газабына сыртың белән борылып, үз тире-ярың турында уйларга була, әлбәттә.

• Моңарчы философлар төрлечә дөньяны аңлата иделәр, ә хәзер аны үзгәртергә кирәк.

• Наданлык – ул шайтани көч һәм без аның күп фаҗигаләргә сәбәп була алуына хафаланабыз.

• Нинди дәрәҗәдә шартлар кешене формалаштыра, шул ук мәгънәдә кешеләр шартларны формалаштыралар.

• Оят – ул да үзенә күрә бер революция...

• Превилегияленең намусы – ул превилегияле (өстенлекле) намус.

• Принциплар өчен эзәрлекли торган кануннарны принципсыз кешеләр чыгара.

• Пролетариат өчен кыюлык, үз дәрәҗәсен белү, горурлык һәм мөстәкыйльлек хисе икмәктән дә кадерлерәк.

• Рәсәй — ул төпсез күләмдәге урланган милек иясе (изелгән милләтләр күздә тотыла), аны исәп-хисап көне килеп җиткәч кайтарырга туры киләчәк. (Ф. Энгельс).

• Революцияләр – тарихның локомотивлары.

• Санарга өйрәнү – баланың беренче ирекле теоретик акыл гамәле.

• Сәнгать әйбере – сәнгатьне аңлый торган һәм аның белән хозурлана белгән публиканы ясый. Шул ук нәрсә башка продуктларга кагыла.

• Сәнгать белән хозурланырга телисең икән, аның өчен сәнгати яктан гыйлемле бул.

• Сәясәттә билгеле бер максат өчен шайтанның үзе белән дә берләшергә ярый. Ләкин шайтан сине түгел, син шайтанны алдаларсың дигәнгә ныклы ышаныч кирәк.

• Сәясәттәге, табигый фәннәрдәге яңа кеше ике генә төсне: ак һәм караны (яки аклы-каралы һәм кызылны шунда) аера белгән рәссамга охшаш.

• Тәҗрибә иң бәхетле кеше итеп шуны күтәрә, кем күп кешегә бәхет китергән.

• Тәнкыйть коралы корал белән тәнкыйтьләүне (димәк, көч куллануны) алыштыра алмый, – матди көчне шундый ук көч белән тар-мар итәргә кирәк; ләкин гавамга хуҗа булган минуттан башлап теория дә матди көчкә әйләнә.

• Тәрбияче үзе тәрбияле булырга тиеш.

• Төп матбугат иреге – аның кәсеп булмавы.

• Үз дәрәҗәңне белү – кешене күтәргән, аның эшенә һәм барлык омтылышларына иң югары инсафлык биргән нәрсәдер...

• Үзебез чүгәләгәнгә күрә генә без бөекләрне бөек итеп күрәбез.

• Үз-үзеңнән җирәнү – ул бертуктаусыз йөрәкне агулый һәм телгәли торган, аның тере канын суыручы һәм кешеләрне күралмау агуын агыза торган елан.

• Үз-үзеңне алдауга корылган котылу – өметсезлек тулы. (үзенә туры килмәгән һөнәрне сайлаган, “минем эшем кызыклы” дип үзен-үзе алдаучыга карата)

• Фәндә бердәнбер олы юл булмый, аның (фәннең) балкып торучы түбәсенә шул гына җитә ала, кем ару-талуны белмичә тауның сукмагыннан үрмәләп менә.

• Фикер ияләре күренмәс җепләр белән халык тәненә бәйләнгән.

• Фикернең чынбарлыктагы гәүдәләнешкә омтылуы җитми, чынбарлык үзе фикергә омтылырга тиеш.

• Хакыйкать белән көрәшү барышында ялгыш фикер үзен-үз коралсызландыра.

• Хакыйкать кояш яктысы кебек тыйнаксыз була.

• Хакыйкатьне өйрәнү үзе дә хакыйкать булырга тиеш, чын эзләнү – ул җәелдерелгән хакыйкать.

• Халыкны кыюландырыр өчен аны үзенә-үзен күрсәтеп котын алырга кирәк.

• Хаста нәрсә ул? – Ул иреге чикләнгән тормыш.

• Хәзер кешене кеше итеп һәм аның дөньяга мөнәсәбәтен кешенеке итеп кабул ит: шуннан соң гына син яратуны яратуга алмаштыра алырсың, ышанычны – ышанычка һ.б.

• Хәрам чаралар сорый торган максат хәләл булалмый.

• Һәр башлангыч авыр бирелә – бу барлык фәннәр өчен хакыйкатьтер.

• Һәр милләт башкалардан нәрсәгә булса дә өйрәнә ала һәм өйрәнергә тиеш тә.

• Һәр сыйныф, хәтта һәр һөнәр үз әхлягына ия була, алар аны җәзасыз каласыларын күрсәләр һичшиксез бозарлар.

• Һәр ташка басылган әйбер, аерма юк – хурлапмы я макталыпмы, әдәбият һәм әдәби дискуссия объектына әйләнә.

• Һәр экономия ахыр чиктә вакытны экономияләүгә кайтып кала.

• Һәрбер эмансипациянең (азатлыкның) асылы кешелек дөньясын, кеше мөнәсәбәтләрен кешенең үзенә кайтарып бирүендәдер.

• Чын әдәплелекнең бөтен мәгънәсе – әдәпсезлеккә сәбәп бирмәүдә.

• Эзләнүнең характерлы сыйфаты булып тыйнаклык булса, бу күбрәк хакыйкатьтән курку билгесе, ялганнан түгел.

• Явызлык куркып кабул ителгән кануннарга хас, чөнки куркаклык явызлык кылганда гына гамәлгә сәләтле юула.

• Язучы әлбәттә, тереклек итәр һәм язар өчен хезмәтенең әҗерен алырга тиеш, ләкин ул һичкайчан акча алыр өчен генә тереклек итәргә һәм язарга тиеш түгел.

• Ялан кырда һәр түмгәк калкулык итеп күренә.

• Яһүднең иҗтимагый эмансипациясе (азатлыгы) – җәмгыятьнең яһүдлектән арынуы.

Комментарияләр

Бу исемлек урысча вариантыннан азрак аерыла, чөнки берише, “канатлы гыйбарә” төшенчәсенә бик үк туры килмәгән мәкальләр төшереп калдырылды, төзүчеләр игътибарыннан читтә калган кайбер гыйбарәләр өстәлде.

Чыганак

• Викицитатник
• Тәрҗемә итү өчен З. Мифтахның Русча-татарча сүзлеге кулланылды 2009 елның 9 февраль көнендә архивланган.