Галимнәр йорты (Казан)

Татарстан Республикасы Фәннәр академиясенең Казан галимнәр йорты - Казан шәһәре фәнни һәм югары уку йортлары җәмәгатьчелегенең мәдәни-агарту учреждениесе, Россиядә мондыйлар арасында иң өлкәннәреннән берсе.

Истәлекле урын
Галимнәр йорты (Казан)
Урын	Казан
Халәт	Калып:Культурное наследие РФ 4

Бутлеров урамында Казанның иң кызыклы архитектура, тарих һәм мәдәният һәйкәлләренең берсе, җирле әһәмияттәге мәдәни мирас объекты, 1889 елда Александр балалар приюты өчен төзелгән.

Бинада шулай ук А.Х. Халиков исемендәге Археология институты һәм хезмәт һәм социаль мөнәсәбәтләр академиясенең Казан филиалы һәм профсоюзларның укыту-тикшеренү үзәге эшли.

Тарих

Йортның рәсми ачылышы 1925 елның 29 ноябрендә була. 1921 елда ук Казан университеты профессоры, киләчәктә танылган хирург А.В. Вишневский Казанда галимнәр йорты төзү турында тәкъдимен җиткерә. Аеруча мохтаҗ фәнни хезмәткәрләрне фатирлар белән тәэмин итү, уку өстәле ачу, кызыксынулар буенча клублар оештыру планлаштырыла. Тәкъдим эшче һөнәр берлеге каршындагы фәнни хезмәткәрләр секциясе тарафыннан хуплана һәм 1924 елда Иске Горшечная урамындагы (хәзерге Щапов урамы) 43 нче йортта 2 катлы бина бүлеп бирелә. Шулай итеп, Казан галимнәр йорты илдә беренче галимнәр йортлары белән бер үк вакытта барлыкка килгән (бер елга соңрак Петроград һәм Мәскәүнекеннән бер елга иртәрәк). 1924 елның июлендә Новокомиссарская урамындагы (хәзерге Мөштәри урамы) 22 йортта яңа бинаны ала, анда галимнәр гаиләләре өчен фатирлардан тыш 150 урынга исәпләнгән зал, уку залы, бильярд һәм буфет та була.

Хәзерге галимнәр йорты 1935 елның җәендә Казан университеты ректоры Г.Х. Камай үтенече буенча төзелә. Шул ук елның ноябрендә галимнәр йорты инженерлар йорты белән бер учреждениегә — «Дорнит» фән һәм техника хезмәткәрләре йортына берләшә. Мәдәният учреждениесе актив эш алып бара: музыкаль-әдәби кичәләр, Казан югары уку йортлары укытучылары һәм студентлары катнашында үзешчән сәнгать конкурслары үткәрелә, концертлар белән А.Е. Арбузов (скрипка), В.Н. Сементовский (рояль), В.А. Евлампиев (скрипка) чыгыш ясый. «Дорните» каршында А.А. Литвинов җитәкчелегендә драмколлектив, симфоник оркестр оештырыла. Шәһәр опера театры ачылышына кадәр биредә аның беренче спектакльләре: «Качкын», «Башмагым», «Шүрәле» репетицияләре була.

Йорт алдына куелган бурычлар булып фәнни-техник пропагандалау, фән һәм җитештерү элемтәләрен ныгыту, рационализаторлыкка һәм уйлап табуларга теоретик ярдәм оештыру, яшь фәнни кадрлар әзерләү тора. «Белем» республика җәмгыяте белән тыгыз хезмәттәшлек урнаштырыла. Джаз ансамбле, хор коллективы яңадан торгызыла, опера ансамбле, соль җырлау түгәрәкләре, аккордеонда уйнау, халык хореография коллективы эшли башлый, бал биюләренең популяр коллективы (җитәкчесе В.С. Рычков) булдырыла, клуб берләшмәләре-фән ветераннары клубы (1968 елдан башлап), «Олимп» һәм «Гамаюн» шигърият һәм музыка клублары, Горький музее белән берлектә китап сөючеләр клубы оештырыла. Качалов театры артистлары Ю. Федотов һәм В. Кешнер «Современник» халык театрында һәм кече формалар театрында режиссер булып эшли.

1965-1977 елларда галимнәр һәм студентлар йорты дип атала, шуннан соң күп санлы үтенечләр буенча элеккеге исемен кире кайтара.

1993 елның февраленнән галимнәр йорты Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе карамагында тора.

Казан галимнәр йорты тарихы Татарстанның һәм Россиянең күренекле галимнәре — С.А. Альтшулер, А.Е. Арбузов һәм Б.А. Арбузов, дирижер, скрипач, педагог һәм музыка-җәмәгать эшлеклесе А.А. Литвинов, Казан сәнгать белеменә нигез салучы П.М. Дульский, КАИ ректоры Ю. К. Застеллы, В.М. Милославский, В.Г. Одиноков, Ирина Сергеевна Донская һәм башка күренекле галимнәр исемнәре белән бәйле вакыйгаларга бай.

Соңгы вакыйгалар

2011 елда A.Гагаринның космик очышының 50 еллыгына багышланган фәнни-практик конференция уза