Ariçelek
Ariçelek (arilär töşençäsennän kilep çığa: avest airya, farsı ariya, sanskritta - namuslı, layıq, kürkäm) - arilär rasası xaqında fänni bulmağan rasaçılıq teoriä nigezendäge töşençä, xäräkät. Termin XIX ğasırda rasalar teoriälärе tarafdarları tarafınnan uylap çığarıla häm soñraq Almaniä natsional-sotsialistları belän qullanıla.
1855 yılda Fransiä ädibe Artür de Gobino ärilär tarixı nigezendä ütä millätçelek teoriäsen eşkärtä, anıñ buyınça keşelekneñ iñ yuğarı rasası - aq arilär - Awrupa rasası yäki "nordik rasa" bulıp sanala. Gobino buyınça nordik rasa - aq çäçle, kük küzle, "ärsez keşelär" bulıp taswirlana.
Fänni qaraş buyınça ariçelek - fängä qarşı täğlimat, çönki tarix buyınça arilär - hind-farsı telle xalıqlar toqımnarı bulıp sanala. Citmäsä, hind-awrupa telle xalıqlar urtaq rasağa iä bulmıy, ğomum fizik üzlekläre iäse tügellär. Arilär telle xalıqlar antropomorfik üzleklär buyınça törle xalıqlar (hind, farsı, Awrupa xalıqları).
Ütä millätçelek, natsist teoriäse buyınça "arilär watanı" - Tönyaq Awrupa bulğandır, anda iñ çista arilär yäşägänder. Näq şuşı qaraşnı Hitler yaqlıy.
Ütä millätçelär, natsistlar "arilär rasası" "semitlar rasası"na qarşı quya, şunnan antisemitizm töşençäse çığa. Hitler tarafdarları "semit rasası"na tiskäre sıyfatlarnı yazıp quya, ä arilär - turı qarşılığı bulıp qarala.
Sıltamalar
үзгәртү- Арийцы (национал-социализм) 2010 елның 15 гыйнвар көнендә архивланган.