Чакматаш
Чакматаш — минерал. Кварцтан, халцедоннан, сирәк кенә опалдан тора. Шулай ук составында тау токымнарындагы кристаллик һәм аморф кремнезем (SiO2) була.
| Чакматаш | |
 | |
| Материал төре | чакманың икеләтә әчемәсе[d] |
|---|---|
 Чакматаш Викиҗыентыкта | |
Төсе үзгәртү
Төсе соргылт-сорыдан башланып карага кадәр үзгәрә. Еш кына чакматашны тимер һәм марганец окиселлары бер-берсенә салмак кына күчүче төрле төсләргә кертә.
Ясалышы үзгәртү
Чакматаш утырмаларның диагенезы, тау токымнарының катагенезы һәм ашалулары нәтиҗәсендә хасил була. Табигатьтә конкрецияләр, төерләр, пластлар рәвешендә еш очрый. Күпчелек очракта известьташлар һәм язу акбуры арасында очрый.
Физик-химик үзлекләре үзгәртү
Моос буенча чакматашның катылыгы — 7. Чакматаш пыяланы тырный. Тыгызлыгы — 2,6 г/см3.
Кулланылышы үзгәртү
Бик каты һәм нык булуы сәбәпле, борынгы заманнардан башлап, төрле кораллар ясауда файдаланылган. Борынгы кеше тарафыннан корал һәм көнкүреш әйберләре (ук башлары, пычаклар һәм башкалар) ясау өчен кулланылган. Чакматаш кыйпылчыкларын бер–берсенә бәреп, ут чыгарганнар[1].
Урта гасырларда чакматаш ут алу өчен җайланмаларда кулланылган. Соңрак утлы корал йозаклары ясаганда кулланыла.
Хәзерге вакытта чагыштырмача арзан, әмма кайчагында, рәсеменең оригинальлеге очрагында, кыйммәт торучы, инкрустация һәм зур вставкалар өчен кул эшләнмәләре ташы буларак кулланыла. Шулай ук коллекция өчен материал була ала. Сәнгать эшләнмәләренең (мәсәлән, өсте ялтыратылган кисемнәрдә) состав өлеше буларак кулланыла.
Сүзнең этимологиясе үзгәртү
Гомуми төрки «чақ-у» — «очкын чыгару» сүзеннән алынган. Борынгы гомуми төрки телдә Чақ — тиз генә сугу, яшен яшьнәү, чагу [2].
Моны да карагыз үзгәртү
Сылтамалар үзгәртү
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Какими способами древние люди добывали огонь?(рус.)
- ↑ Рифкать Әхмәтьянов. Татар теленең кыскача тарихи-этимологик сүзлеге. К.: ТКН, 2001, 227нче биттә. ISBN 5-298-01004-0