Татарлар исемлеге

Төп мәкалә: Татарлар

Татарлар – 20 гасырның азагында барлык төркемнәре якынча 6,7 миллион кешегә туры килгән төрки этник милләтле халык^[1]. Этник татарларның күпчелеге (якынча 5,500,000) Россия Федерациясендә яши. Үзбәкстан, Казакъстан Казакъстан, Украина, Кыргызстан, Таҗикстан, Төрекмәнстан, һәм Азәрбайҗан илләрендә дә һәрберсендә 30,000 кешедән күбрәк татар яши.^[2]

Бу теманы үстергәндә килештереп эшләү өчен булдырылган мәкаләләр исемлеге.
Bu temanı üstergändä kileşterep eşläw öçen buldırılğan mäqälälär isemlege.

Бу исемлекне мәгълүмати исемлек яки глоссарий итеп үзгәртергә кирәк, ахыр чиктә, ул башка проектка күчерелергә тиеш.
Bu isemlekne mäğlümati isemlek yäki glossariy itep üzgärtergä kiräk, axır çiktä, ul başqa proyektqa küçerelergä tieş.

Артистлар

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар милләтле артистлар һәм Төркем:Татар артистлары.

Тәлгать Нигъмәтуллин (Tälğät Niğmätullin) — киноактер.
Чулпан Хаматова — актриса^[3]
Рудольф Нуриев — балет биючесе^[4]
Рената Литвинова — ТВ алып баручысы^[5] (Атасы татар)
Чарльз Бронсон — АКШ актеры^[6] (Атасы татар)
Рената Ракша (en:Renata Raksha) — артист^[7] ( Tatar Mother)
Ринат Бәйбәков (en:Rinat Baibekov) — артист^[8]
Марат Бәшәров — киноактер, ТВ актер.
Марат Газиев — артист, балетмейстер, педагог. Звание «Выдающийся деятель перм. балета 20 столетия» в номинации «Хореограф» (2000, присвоено Перм. об-вом «Арабеск» по результатам опроса и анкетирования жителей Перми)

Эшкуарлар

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар милләтле эшкуарлар һәм Төркем:Татар эшмәкәрләре.

Ринат Әхмәтов^[9] — миллиардер, Ukraine's richest citizen,^[10] leader of the Donetsk business group
en:Rustam Tariko — миллиардер
en:Megdet Rahimkulov — миллиардер
en:Akhat Bragin – эшкуар һәм Ренат Ахметовның укытучысы, en:FC Shakhtar Donetsk футбол такымының элекке хуҗасы

MМЧ

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар милләтле журналистлар һәм Төркем:Татар журналистлары.

Лилия Гильдеева (en:Lilia Gildeeva) — журналист, яңалыкларны алып баручысы (НТВ) ^[11].
Фәридә Корбангалиева — журналист, Россия-1 телеканалы алып баручысы.

Музыкантлар

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар музыкантлары.

Сергей Рахманинов (en:Sergei Rachmaninoff) — композитор.
Фәрит Яруллин — композитор, беренче татар балеты авторы.
Нәҗип Җиһанов — композитор.
Рөстәм Яхин — композитор.
Софья Гобәйдуллина — композитор (атасы татар).
Салих Сәйдәшев — композитор.
Эльмира Кәлимуллина — җырчы.
Динә Гарипова — җырчы.
Сара Садыйкова — композитор.
Рөстәм Хәйретдинов (en:Rustem Hayroudinoff) — пианист.
Алсу Сафина — поп-жырчы.
Тимати (en:Timati) — рэппер, поп-җырчы (атасы татар).
Земфира (en:Zemfira) — рок-җырчы.
Эльдар Җангиров (en:Eldar Djangirov) — джаз-пианист.
Халидә Динова en:Halida Dinova — пианист.

Диңгезче һәм хәрбиләр

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар милләтле хәрбиләр, Төркем:Татар хәрбиләре һәм Татар генераллары исемлеге.

Асаф Габдерахманов — naval officer, a World War II-era Hero of Soviet Union
en:Makhmut Gareev — military strategist and theoretician, President of the Russian Military Academy
Петр Гаврилов — Soviet officer, a World War II-era Hero of Soviet Union
en:Shakir Geniatullin — Soviet general

Шагыйрьләр

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар милләтле шагыйрьләр.

Bella Äxmädullina — шагыйрь (Атасы татар)
Муса Җәлил — шагыйрь, prisoner of war during World War II
Габдулла Тукай – мәшһүр татар шагыйрь
Мөхәммәдьяр - шагыйрь
Фатих Әмирхан — шагыйрь
Кави Нәҗми -шагыйрь
Һади Такташ — шагыйрь
Дәрдемәнд — шагыйрь
Нәкый Исәнбәт — шагыйрь, язучы, драматург
Фатих Кәрим — шагыйрь
Фәнис Яруллин — шагыйрь, язучы, драматург
Мәҗит Гафури — шагыйрь, язучы
Кол Гали́ — шагыйрь
Габдерәхим Утыз Имәни — шагыйрь, фикер иясе
Хәсән Туфан — шагыйрь

Сәясәтчеләр һәм рәсми затлар

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар милләтле сәясәтчеләр һәм Төркем:Татар сәясәтчеләре.

en:Aleksander Sulkiewicz — en:Polish Socialist Party оештыручыларның берсе
en:Rashid Nurgaliyev — Россияның элекке Эчке эшләр министры
en:Elvira Nabiullina – Россияның элекке Сәүдә һәм Икътисади үсеш министры
Минтимер Шәймиев – Татарстанның беренче президенты
Рөстәм Миңнеханов — Татарстанның икенче президенты
en:Ravil Geniatullin – Россиянең Чита өлкәсе губернаторы (Атасы татар)
Равил Гайнетдин – Россия мөселманнары мөфтие
Феликс Юсупов – Россия аксөяге, Распутинны үтерүче (татар тамырлы)
en:Janette Sadik-Khan – Нью-Йорк шәһәренең транспорт департаменты коммиссионеры
Әман Түлиев — Кемерово өлкәсенең губернаторы (Анасы ярымтатар)
Мирсәет Солтангалиев – Татар бәлшәвиге
Марат Хөснуллин — Мәскәү мэры урынбасары
Фәүзия Бәйрәмова — сәясәтче, язучы, җәмәгать эшлеклесе
Алмас Нәзиров — район башлыгы, министр

Галимнәр һәм математиклар

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар милләтле галимнәр һәм Төркем:Татар галимнәре.

Габделхәй Әхәтов – тел белгече, профессор
en:Renat Akchurin – кардиолог, performed the quadruple bypass surgery on President Boris Yeltsin in 1996
en:Rifkat Bogdanov — математик
en:Nighmat Ibrahimov – Николай Лобачевский'ның укытучысы һәм мәшһүр рус халык җыры дип саналучы "Во поле берёзонька стояла" тексты авторы
Şihabetdin Märcani — мөселман теологы һәм тарихчысы
Гыйлем Камай — химик, Казан университетының татар милләтле беренче профессорларыннан берсе
Каюм Насыйри – йогынтылы 18 гасыр язучысы, галим
Roald Säğdiev – атом теш физикчысы, элекке Президент Горбачевның фән буенча киңәшчесе, ССРБның галәм эзләнүләре институтының элекке директоры, Мәскәү (1973–1988)
en:Myakzyum Salakhov — физикчы, профессор
Räşid Sönniev — астрофизикчы
en:Albert Galeev – атом теш физикчысы, Мәскәүдәге Галәм эзләнүләре институтының элекке директоры (1988–2002)
Kamil Wäliev — Россия фәннәр академиясе әгъзасы, физикчы
Һарун Таҗиев – вулканолог һәм геолог
Вил Мирзаянов – химия галиме

Спорт һәм уеннар шәхесләре

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар спортчылары.

Шахмат гроссмейстерлары

Футбол

Теннис

Бокс

Руслан Чагаев

Гимнастика

Хоккей

Фигуралы шуу

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар милләтле фигуристлар.

en:Ruslan Zhiganshin, (Атасы татар)
en:Nelli Zhiganshina, (Атасы татар)

Башкалар

Радик Гатауллин, колга белән сикерүче (җиңел атлетика)
Гөлнара Сәмитова-Галкина
Эмиль Сәйфетдинов, спидвей

Теологлар

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар милләтле теологлар һәм [[::Төркем:Татар дин әһелләре]].

Муса Бигиев – Җәдидчеләр хәрәкәтенең танылган вәкиле
Габденнасыйр әл Курсави — Мөселман реформатор, инноватор (җәдидче)

Язучылар

Гаяз Исхакый – эмигрант язучы, 20 гасырның беренче яртысындагы Төркия элитасының атаклы әгъзасы, Пан-Тюркизмның нигезләүчеләрнең берсе
Sadri Maqsudi — язучы, төрек милләтчелек фикерләрнең теоретигы
Йосыф Акчура – язучы, публицист, төрек милләтчелек фикерләрнең теоретигы
Гадел Кутуй — язучы
Абдулла Алиш — язучы
Һади Такташ — язучы
Фатих Әмирхан, Fatix Ämirxan — язучы
Näqi İsänbät — язучы
Галиәсгар Камал — язучы һәм драматург
Туфан Миңнуллин — язучы һәм драматург
Чыңгыз Айтматов (Анасы татар)
Әмирхан Еники — язучы
Салих Баттал — язучы, шагыйрь
Шәүкәт Галиев — язучы, балалар шагыйре
Рабит Батулла — күренекле татар язучысы, драматург, публицист, җәмәгать эшлеклесе
Гомәр Бәширов — язучы
Разил Вәлиев — язучы, шагыйрь
Мирхәйдәр Фәйзи — язучы, драматург
Мөхәммәт Мәһдиев — язучы
Нурихан Фәттах — язучы, тәрҗемәче, тарихчы

Үзен татар санаган рус язучылары

Александр Куприн

Хокукчылар

Шулай ук карагыз: Төркем:Татар хокукчылары.

Шулай ук карагыз

Искәрмәләр

↑ Turkic people definition of Turkic people in the Free Online Encyclopedia. Encyclopedia2.thefreedictionary.com. February 21, 2013 тикшерелгән.
↑ Joshua Project. Tatar Ethnic People in all Countries. Joshua Project. February 21, 2013 тикшерелгән.
↑ Internet Movie Database сайтында Chulpan Khamatova(ингл.).
↑ Rudolf Nureyev. American Ballet Theater. әлеге чыганактан 2003-05-08 архивланды. May 2, 2010 тикшерелгән.
↑ Internet Movie Database сайтында Renata Litvinova(ингл.).
↑ Internet Movie Database сайтында Charles Bronson(ингл.).
↑ Renata Raksha-Art. May 2, 2010 тикшерелгән.
↑ Rinat Baibekov-Art. әлеге чыганактан 2007-12-26 архивланды. May 2, 2010 тикшерелгән.
↑ Ukraine:birth of a modern nation by Serhy Yekelchyk, Oxford University Press, USA, 2007, ISBN 978-0-19-530546-3 (page 204)
↑ The World's Billionaires, Forbes.com (03.10.10)
↑ НТВ.Ru // Новости, видео, передачи телеканала НТВ, онлайн-вещание НТВ, программа передач. Promo.ntv.ru. әлеге чыганактан 2009-03-03 архивланды. February 21, 2013 тикшерелгән.

[1] Turkic people definition of Turkic people in the Free Online Encyclopedia. Encyclopedia2.thefreedictionary.com. February 21, 2013 тикшерелгән.

[jp-2] Joshua Project. Tatar Ethnic People in all Countries. Joshua Project. February 21, 2013 тикшерелгән.

[3] Internet Movie Database сайтында Chulpan Khamatova(ингл.).

[4] Rudolf Nureyev. American Ballet Theater. әлеге чыганактан 2003-05-08 архивланды. May 2, 2010 тикшерелгән.

[5] Internet Movie Database сайтында Renata Litvinova(ингл.).

[6] Internet Movie Database сайтында Charles Bronson(ингл.).

[7] Renata Raksha-Art. May 2, 2010 тикшерелгән.

[8] Rinat Baibekov-Art. әлеге чыганактан 2007-12-26 архивланды. May 2, 2010 тикшерелгән.

[9] Ukraine:birth of a modern nation by Serhy Yekelchyk, Oxford University Press, USA, 2007, ISBN 978-0-19-530546-3 (page 204)

[10] The World's Billionaires, Forbes.com (03.10.10)

[11] НТВ.Ru // Новости, видео, передачи телеканала НТВ, онлайн-вещание НТВ, программа передач. Promo.ntv.ru. әлеге чыганактан 2009-03-03 архивланды. February 21, 2013 тикшерелгән.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]