Wikipedia

Тунис

(Tunis битеннән юнәлтелде)

Туни́с (гарәпчә تونس‎‎, рәсми исеме — Туни́с Җөмһүрияте́ — Төньяк Африканың Урта диңгез ярында урнашкан дәүләт.

Тунис
гарәп. تونس‎
мал. Tunisia
ингл. Tunisia
гарәп. الجمهورية التونسية‎
ингл. Republic of Tunisia
мал. Republik Tunisia
Байрак[d]Илтамга[d]
Нигезләнү датасы 20 март 1956
Сурәт
Рәсми исем Republic of Tunisia, الجمهورية التونسية, République tunisienne[1], Tunisia, تونس, Republik Tunisia һәм Tunisia
Кыскача исем 🇹🇳
Архивлары саклана Тунис милли архивлары[d]
Гомер озынлыгы 75,731 ел[2]
... хөрмәтенә аталган Тунис (шәһәр)
Демоним Tunisian, تونسي, تونسية, تونسيون, تونسيات, tunéziai, Tuniziano, Tünisänan, тунисцы, תוניסאי, תוניסאית, tunisieni, tunisian, tunisiană, তিউনিশীয়, tunisino, tunisina, tunisini, tunisine, tunisi, tunecín, tunecina, تونسيان, تونسيتان, تونسيين, تونسيتين, tunisien, tunecino, tunecina, tunecinos, tunecinas, Tunisien[1], Tunisienne[1], Tunesier, Tunesierin, tunizina, tunizine, tunizini, tunizin, تونسي, تونسية, توانسا, تونسيات һәм Túinéiseach[3]
Рәсми тел гарәп теле[4]
Гимн Тунис гимны[d]
Мәдәният Тунис мәдәнияте[d]
Шигарь тексты حرية، كرامة، عدالة، نظام һәм Rhyddid, urddas, cyfiawnder, a threfn
Дөнья кисәге Африка[5]
Дәүләт  Тунис[6]
Башкала Тунис (шәһәр)[6]
Сәгать поясы UTC+01:00[7][8], Үзәк Аурупа вакыты[d][9][8], UTC+02:00[10][11] һәм Africa/Tunis[d][12]
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы Урта диңгез[6]
Иң көнчыгыш ноктасы 33°10′01″ т. к. 11°33′42″ кч. о.
Иң төньяк ноктасы 37°33′ т. к. 8°57′ кч. о.
Иң көньяк ноктасы 30°13′41″ т. к. 9°33′23″ кч. о.
Иң көнбатыш ноктасы 33°47′54″ т. к. 7°31′32″ кч. о.
Геомәгълүматлар Data:Tunisia.map
Иң югары ноктасы Шамби[d][13][14]
Иң түбән ноктасы Шотт-эль-Гарса[d][14]
Идарә итү формасы парламент республикасы[d] һәм катнаш төрдәге республика[d]
Дәүләт башлыгы вазыйфасы Тунис президенты[d]
Ил башлыгы Каис Саид[d]
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы Тунис премьер-министры[d]
Хөкүмәт башлыгы Ахмед Хашани[d]
Башкарма хакимият Тунис хөкүмәте[d]
Канунбирү органы Тунис халык вәкилләре җыелышы[d]
Үзәк банкы Тунис үзәк банкы[d]
Дипломатик мөнәсәбәтләр Италия, Германия, Франция, Америка Кушма Штатлары, Россия, Исраил, Сербия, Марокко, Төркия, Әлҗәзаир, Пакьстан, Малайзия, Аурупа Берлеге, Кытай Җөмһүрияте, Кытай, Швеция, Маҗарстан һәм Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[15]
Әгъзалык Берләшкән Милләтләр Оешмасы, АБ, Гарәп Лигасы, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, Ислам хезмәттәшлеге оешмасы[16], Франкофония[d], Гарәп Мәгърибе берлеге[d], Халыкара граждан авиация оешмасы[d], Халыкара диңгезчелек оешмасы[d][17], XVF[18], Бөтендөнья туризм оешмасы[d][19], Халыкара атом энергиясе агентлыгы[d][20], Бөтендөнья интеллектуаль милек оешмасы[21], Сахель-Сахара дәүләтләре җәмгыяте[d], Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара үсеш ассоциациясе[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Африка үсеш банкы[d][22], ЮНАМИД[d], Африка икътисади үсеше өчен гарәп банкы[d], Икътисади һәм социаль үсеш өчен гарәп фонды[d], Гарәп валюта фонды[d], Ак диңгез өчен берлек[d], Интерпол[23][24], ХКТО[d][25][26], Халыкара гидрография оешмасы[d][27], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[28], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], Бөтендөнья почта берлеге[29][30], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][31], Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d][32], Бөтендөнья метеорология оешмасы[33], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[34], Бөтендөнья таможня оешмасы[d][35], Атом-төш коралларының таратылмау турында килешү[d][36] һәм African Continental Free Trade Area[d][37]
Рәсми бәйрәм Беренче май[38], Яңа ел көне[d][38], Ураза бәйрәме[38], Корбан бәйрәме[38], Һиҗри Яңа ел[38], Мәүлид бәйрәме, National Women's Day[d][38], Evacuation Day[d][39], Events of 9 April 1938[d][38], Тунис инкыйлабы[d][38] һәм Мигъраҗ кичәсе[d]
Балигълык яше 18 яшь[40][41]
Никахка керү яше 18 яшь[41]
Мәҗбүри белем алуның минималь яше 6 яшь[42]
Мәҗбүри белем алуның максималь яше 14 яшь[42]
Халык саны 11 565 204 (2018)[43]
Ир-ат халкы 5 962 724[44], 6 012 828[44], 6 057 044[44] һәм 6 098 372[44]
Хатын-кыз халкы 6 086 590[44], 6 148 895[44], 6 205 901[44] һәм 6 257 745[44]
Административ бүленеше Арьяна[d][45], Беджа[d][45], Бен-Арус[d][45], Бизерта[d][45], Габес[d][45], Гафса[d][45], Джендуба[d][45], Кайруан[d][45], Касерин[d][45], Кебили[d][45], Мануба[d][45], Эль-Кеф[d][45], Махдия[d][45], Меденин[d][45], Монастир[d][45], Набуль[d][45], Сфакс[d][45], Сиди-Бу-Зид[d][45], Сильяна[d][45], Сус[d][45], Татавин[d][45], Таузар[d][45], Тунис[d][45] һәм Загван[d][45]
Акча берәмлеге Тунис динары[d]
Номиналь тулаем эчке продукт 46 687 298 709 $[46] һәм 46 664 948 952 $[46]
Кеше потенциалы үсеше индексы 0,731[47]
Inequality-adjusted Human Development Index 0,588[48]
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече 3,2
Эшсезлек дәрәҗәсе 13 ± 1 процент[49]
Кардәш шәһәр Сето
Нәрсә белән чиктәш Ливия дәүләте һәм Әлҗәзаир
Автомобил хәрәкәте ягы уң[d][50]
Тизлек чикләмәсе 50 км/сәг[51], 110 км/сәг[51] һәм 90 км/сәг[51]
Челтәр көчәнеше 230 вольт[52]
Электр аергычы төре Europlug[d][52] һәм CEE 7/5[d][52]
Туризм мәгълүмати үзәге Tunisian National Tourist Office[d]
Әүвәлгесе Тунис бәйлиге (1705-1881)[d]
Алыштырган Тунис француз протектораты[d]
Кулланылган тел гарәп теленең Тунис диалекты[d], джерба теле[d], француз теле, гарәп теле, Матмата төбәге бербер телләре[d], Тунис ишарә теле[d], заманча әдәби гарәп теле[d], сабир теле[d], сенед теле[d], гарәп теленең Тунис яһүдиләре диалекты[d], инглиз теле һәм малай теле
Бүләкләр
Мәйдан 163 610 ± 1 км²[14]
Һәштәге Tunisia
Югары дәрәҗәле Интернет домены .tn
Харита сурәте
Позиционная карта
Тематик география Тунис географиясе[d]
Тимер юл хәрәкәте ягы сул[d]
Феноменның икътисады Тунис икътисады[d]
Феноменның демографиясе Тунис халкы[d]
Мәзһәб Мәлики мәзһәбе[54]
Мәктәптә укымаган балалар саны 100 000[55]
Джини коэффициенты 36,1
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме 18 процент
Тулаем туулар коэффициенты 2,2[56]
Ел саен үткән туйлар саны 63 902[57], 73 971[57], 107 046[57], 110 119[57] һәм 107 948[57]
Шәһәр халкы 8 344 632[44], 8 460 667[44], 8 570 328[44] һәм 8 675 724[44]
Авыл халкы 3 704 682[44], 3 701 056[44], 3 692 618[44] һәм 3 680 393[44]
Демократия индексы 6,59[58]
BTI Governance Index 4,42[59], 4,77[59], 4,32[59], 4,34[59], 4,58[59], 5,33[59][60] һәм 5,43[59]
BTI Status Index 5,17[59], 5,37[59], 4,98[59], 5,74[59], 6,15[59], 6,27[59], 6,38[59] һәм 6,26[60]
Туым күрсәткече 17,215[44], 16,628[44], 16,093[44] һәм 15,6[44]
Үлем күрсәткече 6,145[44], 6,752[44], 7,884[44] һәм 7,601[44]
Happy Planet Index score 43,9[61]
OpenStreetMap якынлаштыру дәрәҗәсе 6
Илнең мобиль коды 605
Илнең телефон коды +216[62][63][64]
Халыкара префикс 00
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны 190[d][65], 198[d][65], 193[d][65] һәм 197[d][65]
Илнең GS1 коды 619[66]
Номер тамгасы коды TN
Диңгездәге идентификацияләү номеры 672
Монда җирләнгәннәр төркеме Төркем:Туниста җирләнгәннәр[d]
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме Төркем:Туниста төшерелгән фильмнар[d]
Карта
 Тунис Викиҗыентыкта

Төньяк һәм кынчыгыштан дәүләт Урта диңгез тарафыннан юыла, көнбатышта һәм көньяк-көнбатышта ил Алжир, көньяк-көнчыгышта Ливия белән чиктәш. Илнең атамасы башкаласы исеменнән килеп чыккан.

Диннәр

үзгәртү
 
Ил башкаласы Туниста Әз-Зәйтүнә мәчетенең(ингл.)татар. манарасы һәм ишегалды. VII гасыр ахырында Өмәвиләр чорында нигез салынган

2014 елның гыйнварында кабул ителгән ил Конституциясе «исламны ― дәүләт дине», «хөкүмәтне ― дин сакчысы» буларак билгели һәм сайланган Тунис президентының мөселман булуын таләп итә[67][68].. Конституция дин тоту, вөҗдан һәм дини йолаларны үтәү иреген гарантияли.

Туниста ислам ― дәүләт дине. АКШ Дәүләт департаментының 2014 елгы мәгълүматы буенча, ил халкының (11, 8 млн кеше, 2020 елга) 99 % ы ― мөселманнар (зур күпчелеге Мәлики мәзһәбе [69] сөнниләре).

Илдә шулай ук христиан, яһүд һәм бәһаи җәмгыятьләре бар.

Искәрмәләр

үзгәртү
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  2. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  3. ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
  4. ↑ 1 // Конституция Туниса
  5. ↑ https://www.workwithdata.com/place/tunisia
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Talbi M., Barbour N., Murphy E. et al. Encyclopædia Britannica
  7. ↑ http://www.worldtimezone.com/time/wtzresult.php?CiID=6761
  8. ↑ 8,0 8,1 http://dateandtime.info/country.php?code=TN
  9. ↑ https://www.timeanddate.com/time/change/tunisia
  10. ↑ https://www.horlogeparlante.com/history-english.html?city=2464470
  11. ↑ https://www.timeanddate.com/news/time/tunisia-cancels-dst-2009.html
  12. ↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/africa
  13. ↑ http://www.environnement.gov.tn/index.php?id=98&type=98
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ts.html
  15. ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
  16. ↑ https://www.oic-oci.org/states/?lan=en
  17. ↑ http://www.imo.org/en/About/Membership/Pages/MemberStates.aspx
  18. ↑ http://www.imf.org/external/country/index.htm
  19. ↑ http://www2.unwto.org/members/states
  20. ↑ https://www.iaea.org/about/memberstates
  21. ↑ http://www.wipo.int/treaties/en/remarks.jsp?cnty_id=163C
  22. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/African_Development_Bank
  23. ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
  24. ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Africa/TUNISIA
  25. ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
  26. ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/tunisia
  27. ↑ https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en — Халыкара гидрография оешмасы.
  28. ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
  29. ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
  30. ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=306
  31. ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
  32. ↑ http://icdo.org/who-we-are/members/member-states.html
  33. ↑ https://public.wmo.int/en/members/tunisia
  34. ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
  35. ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
  36. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_parties_to_the_Treaty_on_the_Non-Proliferation_of_Nuclear_Weapons
  37. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/African_Continental_Free_Trade_Area#List_of_signatories_and_parties_to_the_agreement
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 38,3 38,4 38,5 38,6 38,7 http://www.pm.gov.tn/pm/faq/faq.php?id=22&lang=ar&
  39. ↑ http://www.businessnews.com.tn/Tunisie---Samedi-15-octobre,-jour-f%C3%A9ri%C3%A9,520,27095,3
  40. ↑ https://www.refworld.org/pdfid/5448a8870.pdf
  41. ↑ 41,0 41,1 https://www.youthpolicy.org/factsheets/country/tunisia/
  42. ↑ 42,0 42,1 http://uis.unesco.org/country/TN
  43. ↑ база данных Всемирного банка — Бөтендөнья банкы.
  44. ↑ 44,00 44,01 44,02 44,03 44,04 44,05 44,06 44,07 44,08 44,09 44,10 44,11 44,12 44,13 44,14 44,15 44,16 44,17 44,18 44,19 44,20 44,21 44,22 44,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
  45. ↑ 45,00 45,01 45,02 45,03 45,04 45,05 45,06 45,07 45,08 45,09 45,10 45,11 45,12 45,13 45,14 45,15 45,16 45,17 45,18 45,19 45,20 45,21 45,22 45,23 https://www.iso.org/obp/ui/#iso:code:3166:TN
  46. ↑ 46,0 46,1 https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
  47. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  48. ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
  49. ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
  50. ↑ http://chartsbin.com/view/edr
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 https://www.lonelyplanet.com/tunisia/transport/getting-around/car-and-motorcycle
  52. ↑ 52,0 52,1 52,2 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
  53. ↑ Hope springs // Economist — London: The Economist Group, 2014. — ed. size: 1300000 — ISSN 0013-0613; 1476-8860
  54. ↑ Distribution of the four schools of Islamic jurisprudence // Islamic Jurisprudence & Law — Университет Северной Каролины, 2009.
  55. ↑ https://www.unicef.org/about/annualreport/files/Tunisia_2017_COAR.pdf
  56. ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
  57. ↑ 57,0 57,1 57,2 57,3 57,4 http://www.ins.tn/sites/default/files/publication/pdf/tec-newform-51-web%20%281%29.pdf
  58. ↑ 2020 Democracy Index
  59. ↑ 59,00 59,01 59,02 59,03 59,04 59,05 59,06 59,07 59,08 59,09 59,10 59,11 59,12 59,13 https://www.bti-project.org
  60. ↑ 60,0 60,1 https://bti-project.org/en/reports/country-dashboard/TUN
  61. ↑ https://happyplanetindex.org/countries/?c=TUN
  62. ↑ http://www.lincmad.com/world.html
  63. ↑ https://www.itu.int/dms_pub/itu-t/opb/sp/T-SP-E.164D-2016-PDF-E.pdf
  64. ↑ http://www.wtng.info/wtng-216-tn.html
  65. ↑ 65,0 65,1 65,2 65,3 International Numbering Resources Database: ITU-T E.129 National-only numbers linked with emergency services and other services of social value / мөхәррир Халыкара телекоммуникацияләр берлеге
  66. ↑ https://www.gs1.org/company-prefix
  67. ↑ TUNISIA – INTERNATIONAL RELIGIOUS FREEDOM REPORT. International Religious Freedom Report for 2014 United States Department of State (2014).
  68. ↑ United States State Department's 2004 Religious Freedom Report
  69. ↑ Naʻīm, ʻAbd Allāh Aḥmad, ed (August 2002). Islamic Family Law in A Changing World: A Global Resource Book. Zed. p. 182. ISBN 9781842770931. https://books.google.com/books?id=Hg0zCFM0fwkC&q=predominate+madhhab+in+tunisia&pg=PA182. Retrieved 25 October 2016. 

Сылтамалар

үзгәртү
 
Commons
Викиҗыентыкта бу тема буенча

Моны да карагыз

үзгәртү
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Тунис&oldid=4258999