Янисъярви
Янисъярви (Зур Янисъярви, финча Jänisjärvi - «куян күле») — Карелия Республикасының Сортавала районындагы күл, Ладога күле бассейнына карый.
| Янисъярви | |
 | |
| Күлгә коючы елгалар | Янисйоки[d], Соанйоки[d], Вельяканйоки[d], Леппяоя[d], Улмосенйоки[d], Киекуанйоки[d] һәм Лохьянпуро[d] |
|---|---|
| Күлдән ага торган елгалар | Янисйоки[d] |
| Объектның бассейны илләре | Россия |
| Бассейн мәйданы | 3660 км² |
| Дәүләт |
 Россия |
| Административ-территориаль берәмлек | Карелия |
| Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек | 64 метр |
| Озынлык | 18,2 km |
| Киңлек | 15 km |
| Вертикаль тирәнлек | 51 метр |
| Мәйдан | 200 км² |
 | |
 Янисъярви Викиҗыентыкта | |
Гомуми мәгълүмат үзгәртү
Күл овал формасында, төньяктан көньякка таба сузылган. Гомуми мәйданы 1,5 км2, күлдә урнашкан 43 утрауның, күлнең үзәк өлешендә урнашкан өч утраудан тыш, нигездә барысы да ярлар янында урнашкан.
Ярлар калкулыклы, ташлы, ылыслы урман белән капланган. Күлгә 20гә якын зур булмаган елга һәм инеш, шул исәптән Юуванйоки, Вельяканйоки, Саркайоки, Соанйоки, Леппяяя коя. Күлнең көньяк өлешеннән Янисйоки елгасы агып чыга.
Күл котловинасы төньяк-көнбатыштан көньяк-көнчыгышка сузылган һәм су асты кырлары белән бүленгән ике коедан тора. Көньяк котловинаның 57 метрга кадәр тирәнлеге бар, төньякның — 37 метрга кадәр.
Югары су үсемлекләре, камыш, нигездә, култыкларда тәкъдим ителә. Күлдә алабуга, налим, чуртанһәм башка балыклар яши.
Күл ноябрь урталарында боз белән ката, май урталарында ачыла.
Бу күлнең метеорит төшүдән кратер урынында барлыкка килүе расланган дип санала.[1]
Хәзерге вакытта бәрелү нәтиҗәләре рельефның әйләнә-тирәсендә берничек тә чагылдырылмаган, кратер һәм аның бәрелү табигате геофизик ысуллар (гравитация һәм магнит кырлары аномалияләре) белән генә, метаморфизм билгеләре (җимерелү конуслары һәм йөзү конуслары) һәм характерлы импакт берәмлекләргә (тагамитлар һәм аллоген брекчияләр) теркәлә.
Янисъярвиның астроблемасы яшен төрле тикшеренүчеләр 700дән 770 млн яшькә кадәр бәяли[2].
Кулланышы үзгәртү
Янисъярвида балык тоту бик популяр. Биредә балык күп һәм ул чиста дип өчен бәяләнә, бу бары тик тик кагылмаган экосистема шартларында гына мөмкин. Күл суларында чуртан, тәрәзә, судак, сига, тайменны проблемасыз тотып була. Янисъярвида барлыгы 15 төрдән артык балык, шул исәптән налим, язь, сабан бар.
Янисъярвада балык тоту балыкларның төрлелеге һәм сулыкның зур мәйданы аркасында үскән. Балык челтәрләре белән йөзүче браконьерлар моның белән еш кына файдалана. Ярда 3 ял базасы урнашкан, аларның концепциясе шул исәптән балыкка да юнәлдерелгән.
Балыкчыларның күлгә карата кызыксынуы зур булуга карамастан, биредә балык тоту республикада иң масштаблысы түгел. Әмма ул биредә җәйге дә, кышкы чорда да яхшы. Янисъярвида һава торышы ел дәвамында уңайлы, чөнки климат уртача континенталь, кышын уртача температура -9,1 °С, җәен - +14,5 °с.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Полный каталог импактных структур Земли А. В. Михеевой, ИВМиМГ СО РАН. әлеге чыганактан 2017-04-16 архивланды. 2019-07-22 тикшерелгән.
- ↑ Полный каталог импактных структур Земли. Янисъярви. 2019-07-22 тикшерелгән.
Чыганаклар үзгәртү
- Озёра Карелии / Александров Б. М., Зыцарь Н. А., Новиков П. И., Покровский В. В., Правдин И. Ф. — Петрозаводск: Госиздат Карельской АССР, 1959. — С. 385—391. — 618 с. — 3000 экз.
- Григорьев С. В., Грицевская Г. Л. Каталог озёр Карелии. — Москва: АН СССР [Ленингр. отделение], 1959. — 239 с.