Юлиана Витан-Дубейковская
Юлиана Витан-Дубейковская (белар. Юліяна Вітан-Дубейкаўская, тумыштан Менке, псевдонимы Кветка Ватан; 12 декабрь 1886, Вильнюс — 1969, Нюрнберг, Алмания) — белорус сәнгатьче, педагог, мемуарлар язучы.
| белар. Юліяна Вітан-Дубейкаўская | |
 | |
| Җенес | хатын-кыз |
|---|---|
| Ватандашлык |
 Россия империясе.svg){kind=small} Беларус Халык Җөмһүрияте Срединная Литва[d].svg){kind=small} Польша Җөмһүрияте (1918—1939).svg){kind=small} Алман рейхы[d] Германия |
| Туу датасы | 30 ноябрь (12 декабрь) 1886 |
| Туу урыны | Вилнүс, Россия империясе |
| Үлем датасы | 28 сентябрь 1969 (82 яшь) |
| Үлем урыны | Nürnberg, Урта Франкония[d], Бавария, Германия |
| Ире яки хатыны | Леон Иванович Дубейковский[d] |
| Никахтан тыш партнёр | Иван Иванович Луцкевич[d] |
| Язма әсәрләр теле | беларус теле |
| Һөнәр төре | язучы |
| Эш урыны | Vilna Belarusian Teachers Training Courses[d], Виленская белорусская гимназия[d] һәм Dienststelle VINETA – Propagandadienst Ostraum e.V[d] |
| Әгъзалык | Белорусский народный комитет[d] |
| Әсәрләр җыентыгы | Белорусский государственный архив-музей литературы и искусства[d] |
| Автор буларак авторлык хокуклары халәте | әсәрләре авторлык хокуклары белән якланган[d] |
 Юлиана Витан-Дубейковская Викиҗыентыкта | |
Биографиясе
үзгәртү.jpg)
Юлиана Менке Вильнюс немецлары гаиләсеннән чыккан. 1895 елдан 1905 елга кадәр Вильнюста Вера Михайловна Прозорованы шәхси гимназиясында укый. Гимназияда укыган вакытында ул сеңлесе белән бергә укыган Алоиза Пашкевич белән таныша[1]. 1907 елдан бирле Санкт-Петербургта, 1914 елда Санкт-Петербург университетының тарих-филология факультетына дәүләт имтиханнарын тапшырды. 1915 елда, Вильнюска кайтып, Иван Луцкевич белән таныша һәм Вильнюста белорус комитетында эшли башлый. Беренче белорус башлангыч мәктәбен, белорус теле укытучыларын әзерләү курсларын һәм Вильнюс белорус гимназиясен ачуда катнаша, соңрак бу гимназияда немец телен һәм педагогикасын укыта. 1922 елда ул билгеле белорус эшлекчесе Леон Витан-Дубейковскийның хатыны була. Аның вафатыннан соң (1940 ел) йорт һәм җир национализацияләнә, 1941 елның 6 мартында Юлиана гаиләсе белән нацист Германиясенә китә. Башта мигрантлар өчен лагерда яши, аннары Берлинга җибәрелә, анда хәрби министрлыкның белорус идаралыгында тәрҗемәче булып эшли. 1941 елның 18 июненнән немец пропаганда «Винета» оешмасын җитәкли[2]. 1945 елдан соң лекцияләр укып акча эшли. 1947 елның сентябрендә Көнбатыш Германиягә Малерсдорфка үз туганына бара, ә 1951 елның апрелендә Нюрнбергка китә. Кайбер хәтирәләрендә Белорус милли хәрәкәте, үзе һәм якыннары турында яза. Мәсәлән, Иван Луцкевич турында «Минем язу» китабын яза (Леон Лункевичның инеше сүзе белән 1994 елда Вильнюста басылып чыга), Дягилева Галинаның «Зніч» театрында куелачак «Вильнюс хыяллары» спектакленең герое була. 1954 елда Нью-Йоркта «Леон Витан-Дубейковский» китабы чыга, аны Юлиана Кветка Вітан псевдонимы астында бастырып чыгара.
1994 елда «Минем истәлекләр» китабы чыга, аны Юлиана 1953 елда Нюрнбергта В. Тумаш һәм Н. Арсеньева үтенече буенча яза. Истәлекләр «Рыцар Пагон» («Витязь погони») исеме астында «Бацькаўшчына» газетасында чыга[3]. Кулъязма АКШ-та Янина Ухановага тапшырыла[4]. Хәзер кулъязмалар әдәбият һәм сәнгатнең Белорус дәүләт архив-музеенда саклана.
Әсәрләре
үзгәртү- Спамны пра Вана Луцкевич / пад пед. Кветка Втан// Конан. — 1963. — № 7. — С. 133-137; Башына. — 1956. — № 22 (304). — С. 3 — 4; 1956. — № 23 (305). — С. 2, 4.
- Cor Ardens: Спамны пра Елку — Алаз Пашкевич-Кайры / Ю. Втан-Дубинская // Конан. — 1955. — № 3. — С. 49 — 54: л. Перату: На хөкем гслор: Спамны, дыялы / Уклад., фрам. і вест пра алара Б. І. Чачак; Эксталь. парт. С. Б. Чачак. — Мн.: Мастацкая кларатур, 1994. — 303 с. — С. 6 — 11. — ISBN 5-340-01158-5.
- Мае спамны / Юлда Втан-Дубинская; Тавареста беларускай культуры " Ле. — Ля: Тавареста беларускай культуры " Ле. — Мн.: Анзална выставка кампания «Техналогия», 1994. — 190 с. — ISBN 9986-422-35-3.
- Чам Ван Луцкевич не пану па сабе письменных паца (Меня спамда) // Башына. — 1954. — № 30 — 31 (212-213). — 15 жнн. — С. 3 — 6.
Искәрмәләр
үзгәртү- ↑ На суд гісторыі: Успаміны, дыялогі… — С. 6.
- ↑ https://www.svaboda.org/a/29313392.html Радыё Свабода. Чаму «вайна пачалася ў Берасці», калі БССР была далей за Беласток
- ↑ Kipel, V., Kipel Z. Belarusian publishing in the West : a bibliography = Беларускі друк на Захадзе: бібліяграфія / Vitaut Kipel, Zora Kipel; edited by J. Garbinski & L. Yurevich; Belarusian Institute of Arts and Sciences, Polish Academy of Sciences, Institute of Slavic Studies. — New York — Warsaw: Belarusian Institute of Arts and Sciences — Polish Academy of Sciences, Institute of Slavic Studies, 2006. — XVI, 841 p. — P. 488. — (Bibliographic series; № 7). — ISBN 83-8919-142-3.
- ↑ «Трэба жыць, як набяжыць»: Праўдзівая біяграфія амерыканскіх гадоў Наталлі Арсенневай // Юрэвіч, Л. Шматгалосы эпісталярыум: гісторыя людзей і ідэй на эміграцыі ў ліставанні / Лявон Юрэвіч; [Пад рэд. Н. Гардзіенкі]; Беларускі інстытут навукі і мастацтва. — Мн.: Кнігазбор, 2012. — 657, [1] с. — С. 413. — (Бібліятэка Бацькаўшчыны; Кн. 20). — ISBN 978-985-7007-43-1.
Әдәбият
үзгәртү- Гардзіенка, Н. Юльяна Дубейкаўская ў лістах (1958—1969) // Ісці на святло лабірынтамі даўніх падзей: зборнік памяці Віталя Скалабана / [Уклад.: А. Сідарэвіч, А. Фядута, М. Шумейка; Рэдкал.: А. Сідарэвіч (адк. рэд.) і інш.]. — Мн.: Лімарыус, 2013. — 497, [1] с., [4] л. партр. — С. 374—399. — ISBN 978-985-6968-32-0.
- Сьв. памяці Юльяна Галена Дубейкаўская, народжаная Мэнкэ // Беларус. — 1979. — № 262. — Люты. — С. 4.
- Юліяна Дубейкаўская не жыве // Беларус. — 1969. — № 150. — Кастрычнік. — С. 1.
Сылтамалар
үзгәртү- БЕЛАРУСЫ Ў СВЕЦЕ: Юліяна Вітан-Дубейкаўская 2007 елның 15 июль көнендә архивланган.