Псков ныгытмасы

Псков ныгытмасы — Псковның оборона корылмалары, үзәге булып Кром (Псков Кремле) тора.

Псков картасында Псков ныгытмасы

Тарихы

Кирмән урта гасырлардагы күпчелек чик буе калалары кебек үк нигезләүдән — ныгытма белән уратып алынган туплавык төзүдән башлана. Ныгытма һәм шәһәрнең нигезләү датасы билгеле түгел. Бары аның беренче тапкыр искә алу датасы гына билгеле — 903 ел. Псков Кремле (Кром) биләмәсендәге археологик казу эшләре анда 8-9 нчы гасырларда, анда булган славян җирләрендә, җир һәм агач ныгытмаларга ия булуын күрсәтә. Шул ук вакытта шәһәрнең булуын «Повесть временных лет» та раслый — 903 елда кенәз Игорнең «Псковтан» Ольганы кәләш итеп алуын хәбәр итә.

Беренче таш ныгытмалар XIII гасыр уртасында төзелә. XV гасыр башында артиллерия үсеше белән бәйле Псков ныгытмаларын башнялар белән ныгыталар. Псков ныгытмасы XVI гасырда иң яхшы рус ныгытмаларының берсе булып торган. Территория мәйданы 2,15 квадрат километр (215 гектар) тәшкил итә, аны 9 чакрымга сузылган, 40 манара, 14 капу, стена, манара һәм җир асты юллары белән ныгытылган 5 сызык таш ныгытма белән ураталар.

Диварлары

Псков ныгытмасы биш даими формалашкан ныгытма сызыгына ия:

1. Псков һәм Великая елгалары тамакларында Кромның үзенең стеналары. Көньякта Кромны Довмонт каласыннан «Перси» (Перша, яки Довмонт дивары) — көньякта (ал як Кром стеналары) аерып тора. Төп башнялар — көньякта — Смердья (хәзер — Довмонт) һәм Великая (Лубянский) — хәзерге Троицк (Часовая) — читләреннән «Персей» — Смердья капкалары белән (сакланмаган) һәм Зур капкалар һәм захаб белән аерыла. 1400 елда Кромның төньягында Кутекрома башнясы, көнчыгышта — Урта манара (Снетовой костер) һәм Псков елгасы яры буйлап Персейга кадәр таш дивар төзелә.

2. Довмонт шәһәре диварларына (төньяктагы «Персей»дан (Довмонт стеналары) башка) ныгытманың кенәз Довмонт (1266-1299 елларда идарә итә) посады урынында төзелгән көньякка дәвамы. Биредә административ үзәк күчерелә, XIV гасырда ул Довмонт шәһәре (беренче тапкыр «Довмонт шәһәре» 1370 елда телгә алына) дип атала башлый. XV гасырда биредә Рыбницкий (Изге капу өстендәге манара) һәм Власьевская манарасы төзелә.

3. Борис посадник дивары (1309). Бу дивар сакланмаган: ул хәзерге Профсоюз урамы сызыгы буйлап үтә һәм Псков (Кром ягына) елгасында, Буй эченнән Петр һәм Павел чиркәве янында тәмамлана.

4. Урта шәһәр дивары (1375 ел) сакланмаган диярлек — хәзерге Пушкин урамы буйлап үтә һәм Мстислав башнясына барып төртелә (1375 ел).

5. Окольный шәһәре стеналары Псков аръягына дәвам итә. Гомумән алганда, Псков аръягының Засаленный һәм Гремячая урамнары буйлап диварның бер өлешеннән тыш, сакланган.

Галерея

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Чыганаклар

• Псковский край в истории России / составитель и научный редактор академик Академии гуманитарных наук, доктор исторических наук, профессор, Е. П. Иванов. — Псков : Псковский областной институт повышения квалификации работников образования, 1996. — ГЛАВА II. Псковская земля в VII—XII вв. 2012 елның 20 ноябрь көнендә архивланган.
• Плоткин К. М. Древний Псков — Псков, 1997. 2013 елның 21 сентябрь көнендә архивланган.