Яков Борзенков
Яков Андреевич Борзенков (1832-1883) (фамилиясен В. Н. Лясковский сүзләре буенча, ул үзе болай дип әйтә: Бо́рзенков[1] ; бүтән чыганакларда Борзёнков дигән язылышты таба аласыз [2] ) - рус анатомы, физиологы, зоология тарихчысы, дарвинист, Мәскәү университетының ординар профессоры .
| Яков Борзенков | |
|---|---|
 | |
| Туган | 22 октябрь (3 ноябрь) 1832 Днипро, Россия империясе |
| Үлгән | 25 декабрь 1883 (6 гыйнвар 1884) (51 яшь) Мәскәү, Россия империясе |
| Күмү урыны | Введен зираты[d] |
| Ватандашлыгы | Россия империясе |
| Әлма-матер | Мәскәү университетының физика-математика факультеты[d] |
| Һөнәре | физиолог |
| Эш бирүче | Мәскәү император университеты[d] |
| Фән өлкәсе: | Гистология |
| Эш урыны: | Мәскәү император университеты[d] |
| Фәнни җитәкче: | Варнек, Николай Александрович[d] |
| Известен как: | Один из организаторов Московского зоологического сада (1864). |
Биографиясе үзгәртү
Подпоручик гаиләсендә туган. 1845 елдан Ришелье лицейында укый. 1851 елның җәендә ул Мәскәү университетына күчә, анда 1855 елда физика һәм математика факультетының табигый фәннәр бүлеген кандидат исеме белән тәмамлый[3].
1857 елда ул магистр имтиханнарын тапшыра һәм профессорлыкка әзерләнү өчен университетта кала. Профессор Н.А.Варнек авыруы аркасында ул зоология һәм чагыштырма анатомияне укыта, башта медицина факультетында (1959 елның февраленнән), аннары физика һәм математика факультетында (1959 елның ноябреннән). Мәскәү университетының студентларын Чарльз Дарвин теориясе белән таныштырган беренче профессор[3]
1860 елның мартыннан - Чагыштырма анатомия һәм физиология кафедрасы буенча адъюнкт. 1862 елның апреленнән 1864 елның августына кадәр ул чит илгә җибәрелә: Вюрцбургта, Альберт Кёлликер һәм Генрих Мюллер җитәкчелегендә, аналык гистологиясен өйрәнә.
Рәсәйгә кире кайтып, Борзенков Мәскәү университетында һәм Петровская авыл хуҗалыгы һәм урман хуҗалыгы академиясендә лекциялар укый (1867-1870).
1869 елда «Из истории развития яйца и яичника у курицы» магистрлык диссертациясен яклаганнан соң, ул Мәскәү университеты доценты булып раслана, һәм 1870 елда, «Образование яичника у курицы и развитие его в первое время существования» докторлык диссертациясен яклаганнан соң, ул чагыштырма анатомияның экстраординар профессоры итеп сайлана. 1873 елның сентябреннән Я. А. Борзенков Мәскәү Император университетының чагыштырма анатомия һәм физиология кафедрасы ординар профессоры.
Борзенков Мәскәү университетында умырткалыларның чагыштырма анатомиясе мәктәбен оештыра, чагыштырма анатомия кабинетын җиһазлай һәм анда китапханә һәм музей булдыра. Борзенков - Мәскәү зоология бакчасын оештыручыларның берсе.
Ул чагыштырма анатомиянең төрле өлкәләрен эшләй (керчек мөгезенең гистологик төзелеше, диңгез хайваннары анатомиясе). Тикшеренү нәтиҗәләрен ул бик сирәк бастыра, аларны тик лекцияләрдә куллана. Ул катгый тәнкыйтьче даны казанган, лекцияләрендә лаконик, табигате буенча дәшми һәм аз аралашучан булган.
Ул гаиләсез, университет бинасында җиһазландырылган бүлмәләрдә яшәй [4]. Ул хәйрия эшен яшереп, ярлыларга булышкан.
Ваганковское зиратында күмелгән (14 нче участка).
Библиография үзгәртү
- Из истории развития яйца и яичника у курицы. — М., 1869;
- Образование яичника у курицы и развитие его в первое время его существования. — М., 1870;
- Исторический очерк направлений, существовавших в зоологических науках в XIX столетии. — М., 1881;
- Чтения по сравнительной анатомии. — М., 1884.
С. А. Рачинский белән берлектә Борзенков Дж. Льюистың «Physiology of Common Life» (Физиология обыденной жизни. — М., 1861—1867) әсәрен тәржемә иткән.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ В. Н. Лясковский. Воспоминания. РГАЛИ, ф. 298, оп. 1, д. 6
- ↑ Летопись Московского университета
- ↑ 3,0 3,1 Императорский Московский университет, 2010
- ↑ По другим сведениям он проживал в Камергерском переулке
Әдәбият үзгәртү
- [ Борзенков Яков Андреевич] — ЗСЭ
- Борзенков, Яков Андреевич // Брокгауз һәм Ефрон энциклопедик сүзлеге: 86 томда (82 том һәм 4 өстәмә). Санкт-Петербург: 1890—1907.
- Московские профессора XVIII — начала XX веков: Естественные и технические науки.
- Новиков В. С., В. Е. Гохман. БОРЗЕНКОВ Яков Андреевич // А. Ю. Андреев, Д. А. Цыганков Императорский Московский университет: 1755—1917 : энциклопедический словарь. — М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН), 2010. — С. 90. — ISBN 978-5-8243-1429-8.
- Русские биологи-эволюционисты до Дарвина.
Сылтамалар үзгәртү
- Борзёнков Яков Андреевич (неопр.). Летопись Московского университета. Дата обращения 16 сентября 2017.