Фёдоровка районы (Башкортстан)
Федоровка районы Башкортстанның көньяк-көнбатыш өлешендә урнашкан. Ырынбур өлкәсе белән чиктәш. Район үзәге – Федоровка авылы Уфадан 200 км, Мәләвез тимер юл станциясеннән 60 км еракта урнашкан. Иң зур торак урыннары – Федоровка, Бала-Чытырман, Гончаровка.
| Фёдоровка районы | |
| баш. Федоровка районы | |
| Байрак[d] | |
.svg) | .png) |
| Нигезләнү датасы | 31 гыйнвар 1935 |
|---|---|
 | |
| Дәүләт |
 Россия |
| Башкала | Фидраука |
| Административ-территориаль берәмлек | Башкортстан |
| Сәгать поясы | YEKT[d] һәм UTC+05:00 |
| Халык саны | 18 650 (2010)[1][2] |
| Нәрсә белән чиктәш | Стәрлебаш районы, Мәләвез районы, Куергазы районы һәм Ырынбур өлкәсе |
| Мәйдан | 1693,24 км² |
| Почта индексы | 4532ХХ |
| Рәсми веб-сайт | fedorovkarb.ru |
.svg) | |
| Җирле телефон коды | 34746 |
 | |
 Фёдоровка районы Викиҗыентыкта | |
Географик белешмә үзгәртү
Район территориясе Бөгелмә-Бәләбәй калкулыгының көньяк-көнчыгыш өлешенә карый. Шушы төбәктә Дим, Ашказар һәм Сухайлы елгалары башлангыч ала. Алар Федоровка һәм тагын берничә район авыллары аша гөрләп ага-ага Агыйделгә барып кушыла.
Районда кирпеч сугу, юллар түшәү өчен (ком-таш) чимал бар.
Авыл хуҗалыгы биләмәләре – 136,2 мең га. Шулардан 91,3 мең – басулар, 7,9 – печәнлекләр, 36,9 – көтүлекләр. Хуҗалыклар бөртеклеләр, шикәр чөгендере һәм көнбагыш үстерүдә махсуслаша. Терлекчелек – ит-сөт тармагы һәм дуңгызчылык.
Тарихи белешмә үзгәртү
Федоровка районы 1935 елны барлыкка килгән.
Демографик хәл үзгәртү
Район халкының милли составы
| Милләт | Җанисәп 1970 | Җанисәп 1989 | Җанисәп 2002 |
| татарлар | 9 924 / 32,5% | 6 895 / 35% | 6 527 / 33,2% |
| руслар | 4 452 / 22,6% | ||
| башкортлар | 3 097 / 11,3% | 2 772 / 14% | 3 476 / 17,7% |
| чуашлар | 2 404 / 12,2% | ||
| мордвалар | 2 332 / 11,9% |
Демография үзгәртү
| 1939[3][4] | 1959[5][4] | 1970[6][4] | 1979[7][4] | 1989[8][4] | 2002[9][4] | 2010[1][2] | 1 гый 2018[10] | 1 гый 2019[11] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 37 477 | ↘28 373 | ↘27 744 | ↘22 963 | ↘19 712 | ↘19 675 | ↘18 650 | ↘16 798 | ↘16 443 |
Мәгариф үзгәртү
2011 елда 34 мәктәп эшләгән. Шулардан 3 – башлангыч (26 укучы), 16 төп 9 еллык (717), 15 урта тулы мәктәп (2153).
- 11 мәктәптә 454 бала (100%) туган башкорт телен өйрәнә һәм шул телдә укый.
- 13 мәктәптә 590 бала (78,1%) татар телендә укый һәм татар телен предмет буларак укый.
- 7 мәктәптә 227 бала (77,2%) туган чуаш телен өйрәнә.
- 3 мәктәптә 164 бала (70,7%) туган мукшы телен өйрәнә.
- 346 рус бала (64.7%) рус телен ана теле буларак укый.[12]
Дедовода һөнәри училище эшли.
Икътисад үзгәртү
Федоровка районы – каратуфраклы җир. Районда 24 авыл хуҗалыгы предприятиесе, 136 игенче-фермерлык хуҗалыгы һәм 7150 шәхси ярдәмче хуҗалык көче белән узган елда 1 миллиард 567 миллион сумлык тулай авыл хуҗалыгы продукциясе җитештерелгән. Бу 2009 ел күрсәткеченә карата 92,4 процент тәшкил итә. 25 мең гектар иген культуралары мәйданнары, 4,5 мең гектар көнбагыш һәм шикәр чөгендере басулары эсседә януын исәпкә алганда, Федоровка районы уңганнары басучылык тармагында 2009 ел күрсәткечләренә якынлаштылар. Бу җәһәттән аеруча “Азат”, Фрунзе исемендәге, “Заветы Ильича”, “Очкын”, “Агросервис” һәм башка хуҗалыкларны мактап телгә алырлык. 2010 елда хуҗалыклар арасында үткәрелгән эшчәнлек нәтиҗәләре буенча конкурста җиңүче урыннарны “Азат” җәмгыяте (җитәкчесе Раил Дашкин), Фрунзе исемендәге хуҗалык һәм “Заветы Ильича” кооперативы бүлеште.
Корылыклы 2010 елда районда 123950 ситнер сөт җитештерелсә (2009 елга карата 94 процент), ит җитештерү күрсәткече 103 процент тәшкил иткән. Шул ук вакытта маллар санын киметүгә дә юл куелмаган. Киресенчә, Фрунзе исемендәге, “Азат”, “Гаврилова”, “Нива”, “Уңыш”, “Агросервис”, “Заветы Ильича” кебек хуҗалыкларда маллар саны 200 башка кадәр арткан. “Алтын башак”, “Оптимист” крестьян-фермер хуҗалыкларының да һәркайсында бүген 200әр баш сыер малы асрала. Ит җитештерүдә аерым урынны “Башкирский гусь” җәмгыяте алып тора. Узган елда җәмгыять 2200 ситнер каз ите җитештергән, әлеге вакытта җәмгыять фермаларында 20 мең ана каз асрала.[13]
Танылган шәхесләр үзгәртү
- Инсаф Абдуллин (1963, Әтәч) - телевидение дикторы, Татарстанның атказанган артисты.
- Афәрим Акчурин (1946, Батыр), композитор, фольклорчы, 1999 елдан Уфа «Нур» театры хормейстеры, БР һәм ТР атказанган сәнгать эшлеклесе.
- Рәдиф Акчурин (1985, Батыр), спортчы, көрәш буенча дөнья чемпионы (2010, Казан).
- Петр Бакланов (1946, Георгиевка, юкка чыккан авыл) - география фәннәре докторы.
- Айдар Габдинов (1969, Батырда үскән), җырчы (тенор), Татарстанның атказанган артисты.
- Мәхмүт Фатыйхов (1967, Балыклыбаш), Нур театры актеры, БР (2003) һәм ТР (2019) атказанган артисты.
Матбугат үзгәртү
Район гәзите татарча «Ашкадар таңнары», русча «Ашкадарские зори», башк. «Ашҡаҙар таңдары» чыгарыла.[14]
Транспорт үзгәртү
Район аша Стәрлебаш – Федоровка – Мәләвез, Федоровка – Стәрлетамак, Федоровка – Дедово – Ермолаево автоюллары уза.
Чыганаклар үзгәртү
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ 1,0 1,1 Бөтенрусия халык санын алу, 2010
- ↑ 2,0 2,1 https://bashstat.gks.ru/storage/mediabank/Оценка+численности+постоянного+населения+Республики+Башкортостан+на+1+января+2019+г+по+муниципальным+образованиям.pdf
- ↑ СССР җанисәбе (1939)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Население Башкортостана:XIX-XXI века: статистический сборник. — 2008.
- ↑ СССР җанисәбе (1959)
- ↑ СССР җанисәбе (1970)
- ↑ ССҖБ җанисәбе (1979)
- ↑ СССР җанисәбе (1989)
- ↑ Бөтенрусия җанисәбе (2002)
- ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.
- ↑ Численность населения муниципальных образований Республики Башкортостан — 2019.
- ↑ http://www.fed-rmk.narod.ru/natsionalnoe_obrazovanie/
- ↑ Нәтиҗәле идарә — үсешнең иң мөһим шарты(үле сылтама)
- ↑ Гәҗит сайты