Тат теле
Тат теле, шулай ук Тат/Тати Фарсычасы буларак мәгълүм,[6][7] Иран телләренең Көньяк-көнбатыш Иран теле фарсы теле белән якын бәйле,[8] әмма тулысынча үзара аңлаешлы түгел [9] һәм бу телдә Азәрбайҗанда һәм Россиядә татлар сөйләшә. Шулай ук Кавказ яһүдләре тарафыннан сөйләшелә торган юдео-тат теле (Җуһури теле) бар.
| Тат теле | |
| Дәүләт |
 Россия[1] Әзербайҗан[2] Исраил Иран[3] |
|---|---|
| Барлыкка килү урыны | Әзербайҗан, Гилән, Казвин (устан), Дагстан һәм Мәскәү |
| Административ-территориаль берәмлек | Дагстан, Лагич[d] һәм Балаханы[d] |
| Тел типологиясе | SOV[d] |
| Язу | кирилл язуы, латин язуы, татская письменность[d] һәм еврейский алфавит[d] |
| Телнең ЮНЕСКО статусы | җитди куркыныч астында[d][4] |
| Ethnologue каталогында телнең статусы | 6b Threatened[d][5] |
Язу системасы үзгәртү
Тат теле 1935 елга кадәр язма тел булмаган. Саклау буенча тырышулар эшләнә.
Вокабулярий үзгәртү
| татарча | татча | заза телендә | курмандҗи | фарсыча |
|---|---|---|---|---|
| зур | kələ | gırd, pil | girs, mezin | bozorg |
| кан | xun | goni | xwûn, xwîn | xûn |
| ипи | nun | nan, non | non | nân |
| кәләш | ərüs | veyve | bûk | arus |
| иртуган | birar | bıra | bra, brat | barâdar |
| песи | pişik, nazu | pısing | pisîk, kitik | piši, gorbe |
| еларга | girəstən | bermayen | girîn | geristan |
| караңгы | tarik, tariki | tari | tarî | târîk |
| көн | ruz | roce, roje, roze | roj | ruz |
| ишәк | xər | her | ker | xar |
| йомырка | xaykərg | hak | hêk | tokhme morg |
| күз | çüm | çım | çav | chashm |
| әти | piyər | pi, pêr | bav, bab | pedar |
| куркырга (фигыль) | tərsirən | tersayen | tirsîn | tarsidan |
| ут | ataş | adır | agir | âtash |
| Ходай | Xuda | Homa/Huma/Oma, Heq | Xweda, Xudê, Xwedê, Xwādê | Xodâ, Yazdân |
| яхшы | xub, xas, çak | hewl, rınd, weş | baş, rind | xub, beh |
| үлән | güyo | vaş | gîya, çêre | sabzeh, giyah |
| йорт | xunə | keye | xanî | xâne |
| тел | zuhun | zıwan, zon | ziman | zabân |
| ай | mah | aşme | meh | mâh |
| әни | may, dədə | may, dadî | dayik | mâdar |
| төн | şöü | şew | şev | šab |
| урын | cə, cigə | ca | cih, geh | jâh, gâh |
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ ScriptSource - Russian Federation
- ↑ ScriptSource - Azerbaijan
- ↑ ScriptSource - Iran
- ↑ Красная книга языков ЮНЕСКО
- ↑ Ethnologue — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675
- ↑ Gernot Windfuhr, "Persian Grammar: history and state of its study", Walter de Gruyter, 1979. pg 4:""Tat- Persian spoken in the East Caucasus""
- ↑ Windfuhr, Genot (2013). Iranian Languages. Routledge. p. 417. . https://books.google.com/books?id=QtpQZ1DD6tEC&q=tat+caucasus+persian+language&pg=PA417. "The Northwestern outpost of Persian is Caucasian Tat Persian (...)"
- ↑ Gruenberg, Alexander. (1966). Tatskij jazyk [The Tat language]. In Vinogradov, V. V. (ed.), Jazyki narodov SSSR. Volume 1: Indoevropejskie jazyki, 281-301
- ↑ Authier, Gilles (2012). Grammaire juhuri, ou judéo-tat, langue iranienne des Juifs du Caucase de l'est. Wiesbaden: Reichert