Сәйфелгабит Мәҗитов
Сәйфелгабит Мәҗитов, Сәйфелгабит Мәҗит улы Мәҗитов (Каракалпакстанда: каракалп. Seyfulǵábit Májitov, 1867 ел, РИ, Казан губернасы, Үртәм — 1938 ел, СССР, Үзбәкстан ССР, Каракалпакстан АССР, Нөкис) — шагыйрь, прозаик, драматург, совет-фирка хезмәткәре, журналист, каракалпак совет әдәбиятына нигез салучыларның, беренче каракалпак әлифбасын төзүчеләрнең, каракалпак мәктәбе өчен беренче дәреслекләр язучыларның берсе, беренче каракалпак совет драматургы. СССР язучылар берлеге әгъзасы (1934 елдан).
| Сәйфелгабит Мәҗитов | |
|---|---|
 С.М. Мәҗитов (1867―1938) | |
| Тугач бирелгән исеме: | Сәйфелгабит Мәҗит улы Мәҗитов |
| Туу датасы: | 1867 |
| Туу урыны: | РИ, Казан губернасы, Үртәм |
| Үлем датасы: | 1938 |
| Үлем урыны: | СССР, Үзбәкстан ССР, Каракалпакстан АССР, Нөкис |
| Милләт: | татар |
| Ватандашлык: |  Русия империясе→ Харәзм халык республикасы→ РСФСР→ СССР |
| Эшчәнлек төре: | шагыйрь, журналист |
| Иҗат итү еллары: | 1907-1938 |
| Юнәлеш: | поэзия, драматургия, проза |
| Жанр: | шигырь, драма |
| Иҗат итү теле: | каракалпак теле |
| Дебют: | 1907 |
| Бүләкләр: | Кызыл Байрак ордены (Харәзм халык республикасы) |
Тәрҗемәи хәле үзгәртү
1867 елда Казан губернасы (хәзерге Әтнә районы) Үртәм авылында туган. 1877 елдан гаиләсе белән Урта Азиядә: башта Актүбәдә, аннары Коңгырат шәһәрендә яши. Коңгыратта Мөхәммәт Шәриф Суфизадә мәдрәсәсен тәмамлаган[1] С. Мәҗитов волость башлыгы сәркатибе булып эшли башлый. Бердах белән таныша, шигъри әйтешләрдә катнаша. 1905 елдан соң күпләп чыга башлаган татарча газета-журналларны күпләп алдыра, үз шигырьләрен дә аларга җибәреп тора. Мәктәп-мәдрәсә ачарга хыяллана. Каракалпак фольклорын, шагыйрьләрнең әсәрләрен язып бара. 1928 елда аларны китап итеп бастыра.
Октябрь инкыйлабыннан соң шура-фирка органнарында эшли. «Беренче адым» (1924) газетасын һәм «Хезмәт әдәбияты» (1931) журналын нигезләүдә катнаша. «Иркен Каракалпак» ( ٴيركين قاراقالپاق ) (соңрак «Кызыл Каракалпакстан», «Совет Каракалпакстаны») газетасының җаваплы сәркатибе булып эшли.
1924 елдан гарәп графикасындагы, 1929 елдан соң латин язулы каракалпак телендә дәреслекләр, уку-укыту программалары, методик ярдәмлекләр төзү эшендә катнаша.
1938 елда сәяси золым корбаны була: кыйналулардан соң, судка хәтле вафат була[2].
Иҗаты үзгәртү
Беренче шигырьләре 1907 елда дөнья күрә. И.А. Крылов мәсәлләрен, Тукай шигырьләрен тәрҗемә итә [3]. Күп санлы шигырьләр («Каракалпак», «Ирек таңы», «Кызларга», «Кит, кит», «Укудандыр», «Гамең бар» һ.б.), шулай ук «Ирназар батыр» (1926), «Сабак», «Егет булдык», «Соңгы киртә» (1928), «Багдагөл» (1934), «Кара йөрәкләр», «Гөләм-Тайман» драмаларының[4], «Сөен белән Сара», «Калморат», «Унтугыз», «Җомагол», «Байбәтчә» исемле күләмле проза әсәсрләре авторы. Сәхнә әсәрләре Шымбай, Коңгырат, Түрткүл театрларында кат-кат куела.
Бүләкләре, мактаулы исемнәре үзгәртү
- 1924 ― Кызыл Байрак ордены (Харәзм халык республикасы)
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ ia-centr.ru сайтында, archived from the original on 2016-12-01, retrieved 2016-10-12
- ↑ «Ауразика форумы»нда
- ↑ Сейфулгабит Мажитов (1867-1938)
- ↑ Видные представители каракалпакской литературы
Әдәбият үзгәртү
- Арал дулкыннары. Каракалпакстан язучыларының әсәрләре (төзүче Лирон Хәмидуллин). Казан: ТКН, 1981.
- Алеуов У., Сейтмуратов К. Коракалпогистонда жадидчилик харакати ва Сейфулгабид Мажидов. Тошкент: Фан, 2010.
- Уразбаева Р.Дж. Развитие системы народного образования Каракалпакской автономной области в 1925-1930 гг.// Отечественная история. Алматы. 2011. №1.
Сылтамалар үзгәртү
- Ерактагы якын кардәшләр. «Безнең мирас»
- Мәҗитов Сәйфелгабит(үле сылтама) (рус.)
- Сәйфелгабит Мәҗитов(үле сылтама)