Wikipedia

Рахманбирде Мәдәзимов

Рахманбирде Мәдәзимов (узб. Мадазимов Рамонберди Муаммадаъзим аълам уғли) (1875-1933) - Кыргызстанда театр хәрәкәтен оештыручы, аңа нигез салучы, Үзәк Азиядә өлкән һөнәри театрның беренче директоры, сәнгать җитәкчесе һәм баш режиссеры, Бабур исемендәге Ош Дәүләт академия үзбәк театрына нигез салучы һәм аның баш режиссеры, Кыргызстанның мәдәният һәм сәнгать үсешенә зур өлеш керткән

Рахманбирде Мәдәзимов
Туган телдә исем Рахмонберди Мадазимов
Туган 1875(1875)
Кыргызстан ССР, Ош (Кыргызстан)
Үлгән 1933(1933)
Кыргызстан ССР, Узген
Күмү урыны Үзгән
Милләт үзбәк
Ватандашлыгы  Кыргызстан
Россия империясе
 СССР
Һөнәре артист, режиссер, язучы
Эш бирүче Бабур исемендәге Ош Дәүләт академия үзбәк театры
Сәяси фирка Россия социал-демократик эшчеләр фиркасе
Җефет Бибиханым

Биография үзгәртү

Мирзо Рахманбирде Хаҗи Мөхәммәтҗан улы аъламның (Мәдәзимов) 1875 елда Ош шәһәрендә туа. Ул да, әтисе Мөхәммәзим кебек үк, Мәккә хаҗиларын кылган абруйлы мулласы була, ул да догалар белән өметсез авыручыларны да дәвалый, танылган дин белгече, Ислам динен тотучы була. Ул вакытта грамотаны белгән кешеләр, Рахманбирде Мәдәзимов һәм аның балалары бик аз була. Рахманбирде Мәдәзимов шәһәрнең рус-тузем мәктәбендә укыган. Рахманбирде Хаҗи Мәдәзимов язучы була, 1914-1915 елларда Ташкәнт шәһәрендә Төркестан крае генерал-губернаторы канцеляриясе каршындагы типографиядә аның ике "Ошнинг тавсифи" («Ош тасвирламасы»), "Исмлар имлоси" («Исемнәр имләсе») китабы дөнья күрә.

1914 елда Рахманбирде Мәдәзимов җитәкчелегендә шәһәрнең рус-туем мәктәбе укытучысы Балтыйхуҗа Солтанов белән театр түгәрәгенә нигез салына.

1918 елда Рахманбирде Мәдәзимов җитәкчелегендә башка мәгърифәт эшлеклеләре һәм Ош укытучылары Бекназар Назаров, Иброхим Мусабоев, Журахон Зәйнобиддинов, Назирхон Камолов, Әбдрәшид Эшонхонов, А. Сәидов белән бергә Кыргызстанда беренче тапкыр Төркестан фронтыннан Реввоенсовет каршында концерт бригадасы базасында Үзешчән театр түгәрәгенә нигез салына. Театр труппасының беренче директоры, сәнгать җитәкчесе һәм режиссеры Рахманбирде Мәдәзимов Кыргызстанда театр хәрәкәтен беренче оештыручы һәм оештыручы була. 1919 елда түгәрәк драма труппасына оеша. Киләчәктә труппага артистлар Абдукодир Исхоков, Исроилжон Исмоилов, Җәләл Собитов кушылды. Бу труппа театр сәнгате үсешенә генә түгел, Кыргызстанның көньягында профессиональ музыка сәнгате үсешенә дә ярдәм итте. Труппаның репертуарында, театр куелышларыннан тыш, күп санлы концерт программалары куелган, шулай ук спектакльләрне музыкаль яктан тәэмин итү өчен халык көйләрен эшкәртү башкарылган, бу исә музыкант-профессионаллар барлыкка килү юлында аерым этап булды. Алга таба әлеге труппа Бабур исемендәге Ош Дәүләт академия үзбәк театры булдыру өчен нигез булып тора. Урта Азиядә үзбәк академия музыка-драма театры, Хәмзә исемендәге үзбәк милли академия драма театрыннан соң, Ташкәнт шәһәрендә (1913-27 февраль 1914 нигез салынган) икенче һөнәри театр булып тора)

Театрның директоры, сәнгать җитәкчесе һәм режиссеры Рахманбирде Мәдәзимов театр составында Ош өязенең барлык районнарында да булды, анда спектакльләр куя һәм басмачылык белән сәнгать һәм мәдәният кораллары белән көрәште. Районнарда спектакльләр куеп, басмачларның кайда урнашуын һәм аларның коралларын саклау урыннарын белә идем. Ул үзенең туганы, аңа нигез салучы һәм шәһәрнең беренче милиция начальнигы Балтыйхуҗа Солтанов белән бергә басмауслыкны зарарсызландыруда актив катнаша. Үз арбасында ул театр реквизиты белән бергә басмачы бандалары эшләгән һәм шул рәвешле Кызыл Армияне корал һәм сугыш кирәк-яраклары белән тәэмин иткән районнар аша тиз арада Кызыл корал алып килә.

Театрда эшләү үзгәртү

Ел Исем Үзбәкчә исем Автор
1919 Үз атасын үтерүче Падаркуш М. Бехбудий
1919 Төркистанлы табиб Туркистонлик табиб Мәннан Уйгыр
1920 Агуланган тормыш Заҳарли ҳаёт Хәмзә Хакимзадә Ниязи
1921 Ятим Етим Гулом Зафарий
1922 Төһмәтчеләр җәзасы Туҳматчилар жазоси Хәмзә Хакимзадә Ниязи
1923 Лаләхан Лолахон Камил Яшин
1924 Көньятан рапорт Жанубдан рапорт Махмуд Рахмон
1925 Гөлсара Гулсара К.Яшин һәм М.Мозаффаров
1926 Ике коммунист Икки коммунист К.Яшин
1927 Дуслар Ўртоқлар К.Яшин
1928 Эчтә Ичкарида К.Яшин
1929 Хәлимә Ҳалима Голәм Зәфәри
1929 Аҗи-аҗи Ажи-ажи К.Яшин
1930 Пахта кырындагы вакыйга Пахта шумғиялари Гомәрҗан Исмәгыйлев
1931 Өйләнү Уйланиш Н. В. Гоголь
1932 Тылмач Тилмоч Мәннан Уйгыр

Сылтау үзгәртү

Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Рахманбирде_Мәдәзимов&oldid=4106774