Wikipedia

Наем Фрашери

Наем Фрашери (алб. Naim Frashëri; 25 май 1846—20 октябрь 1900) - албан шагыйре һәм прозаигы. Албаниянең милли шагыйре һәм эшлеклесе дип танылды[4].

Наем Фрашери
Туган 25 май 1846(1846-05-25)[1][2]
Фрашери[d], Янина (эялет)[d], Госман империясе
Үлгән 20 октябрь 1900(1900-10-20)[1][2] (54 яшь)
Истанбул, Госман империясе[3]
Үлем сәбәбе авыру
Күмү урыны Фрашери[d]
Ватандашлыгы  Госман империясе
Әлма-матер Teqe of Frashër[d] һәм Zosimaia School[d]
Һөнәре шагыйрь, язучы, тәрҗемәче, журналист, сәясәтче, тарихчы
Кардәшләр Абдюль Фрашери[d] һәм Сами Фрашери[d]

 Наем Фрашери Викиҗыентыкта

Биография үзгәртү

Наем Фрашери Көньяк Албаниядә Фрашери авылында туган. Балачактан ук шигырьләр иҗат иткән. 1865 елда гаиләсе белән Янина шәһәренә күчеп китә, анда Француз мәгарифе идеяләренә нигезләнгән грек гимназиясенә укырга керә[5] .Анда фарсы телендә шигырьләр язарга өйрәнә(беренче тапкыр алар 1885 елда Истанбулда «Грезы»җыентыгында бастырыла). Моннан тыш, гимназиядә шагыйрь грек, француз һәм итальян телләрен дә өйрәнгән[6].

Туган ягына кайткач, абыйсы Абдулла Фрашери белән бергә, төрек хөкүмәте ярдәме белән оештырылган, әмма аның белән кораллы конфликтка кергән милли албанск оешмасына каршы көрәштә катнаша.Көрәш, аның заинщикларын кулга алу белән тәмамлана. 1882 елда Наем Фрашери илне ташлап Төркиягә китә, анда Осман империясенең Мәгариф министрлыгы каршындагы цензура комиссиясе әгъзасы була. Шул вакытта ул Албания халкы тормышында актив катнашудан туктамый: күп кенә албаннар китапларын бастыруга ярдәм итә, ләкин үз мәкаләләрен тулы исеме белән түгел, ә инициаллардан гына файдаланып яза.

Наим Фрашери,грек телендә булган ,патриотик поэманың авторы — «Албанлыларның чын теләге».Албаниядә милли мәктәпләр төзүдә катнашкан, аңа беренче албаннар әлифбасы, уку өчен китаплар һәм дәреслекләр карыйлар[7]. Илиада Гомерны[8], шулай ук Лафонтен мәсәлләрен тәрҗемә итә, дидактика һәм Ислам тәҗрибәсе буенча мәкаләләр яза. Иң танылган поэмалар («Скандербег тарихы» һәм «Кербел») 1898 елда бастырыла. Рус телендә шагыйрьнең әсәрләре Эмилия Александрова, Давид Самойлов һәм Татьяна Скорикова тәрҗемәләрендә дөнья күрде[9]

Иҗат нигезләре үзгәртү

Гомумән алганда, Наим Фрашери төрек, грек, фарсы һәм албан телләрендә егерме ике эш яза. Аның беренче патриотик шигырьләренә Фарсы әдәбияты, шулай ук Француз әдәбияты сизелерлек йогынты ясый. Әмма аның бөтен иҗат юлы ,дөньядагы Алла асылын раслый торган суфий пантеизм идеяләре белән сугарылган.«Свирель» һәм «Светильник» шигырьләренең моңа ачык дәлил булып тора. Анда автор тасвирлана торган әйберләргә Алла көчен кертә һәм күрсәтә

Кызыклы фактлар үзгәртү

  • Наим Фрашериның энесе —Али Сами Ена Стамбулның " Галатасарай" футбол клубына нигез салучы.
  • Албаниядә шагыйрь исемен йөрткән хезмәтләре өчен махсус ордены бар.
  • Наем Фрашери сурәте 1992-1996 елларда чыккан бишлектә һәм 1996-2007 елларда банкнотта икелед купюрасында сурәтләнгән.
  • Наима Фрашери нәселеннән Мидхәт Фрашери—албан милләтчеләре лидеры.
  • Кызы Наима Фрашери , Шахина Колени, албан сәясәте һәм журналисты, хатыны була.

Әсәрләре үзгәртү

  1. Kavaidi farisiye bertarzinevin (тат. Фарсы теле грамматикасы), Стамбул, 1871.
  2. Ihtiraat ve kessfiyat (тат.Уйлап табу һәм ачу), Стамбул, 1881.
  3. Fusulierbea (тат.Ел фасыллары), Стамбул, 1884.
  4. Tahayülat (тат. Хыяллары), Стамбул, 1884.
  5. Bagëti e Bujqësija (тат.Көтүлек һәм бөртекле культуралар), Бухарест, 1886.
  6. E këndimit çunavet (тат. Малайлар өчен исемлек), Бухарест, 1886.
  7. Istori e përgjithshmepërmësonjëtorettëpara (тат.Беренче курс өчен гомуми тарих), Бухарест, 1886.
  8. Vjershapërmësonjëtorettëpara (тат.Беренче курс өчен поэзия), Бухарест, 1886.
  9. Dituritëpërmësonjëtorettëpara (тат.Беренче курста гомуми белем ), Бухарест, 1886.
  10. O alithispothoston Skypetaron (тат. Албанлыларның чын теләге), Бухарест, 1886.
  11. Luletë e Verësë (тат.Җәй чәчәкләре), Бухарест, 1890.
  12. Mësime (тат.Дәресләр), Бухарест, 1894.
  13. Parajsadhefjalafluturake (тат. Җәннәт һәм очучы дөнья), Бухарест, 1894.
  14. Gjithësia (тат. Галәм), Бухарест, 1895.
  15. Fletore e bektashinjët (тат. Бекташи язмалары), Бухарест, 1895.
  16. O eros (тат. Мәхәббәт), Стамбул, 1895.
  17. Iliadh' e Omirit (тат. Иллиада Гомер), Бухарест, 1896.
  18. Istori e Skënderbeut ( тат.Скандербег тарихы), Бухарест, 1898.
  19. Qerbelaja (тат. Кербела), Бухарест, 1898.
  20. Istori e Shqipërisë (тат. Албания тарихы), София, 1899.
  21. Shqipëria (тат. Албания), София, 1902.

Чыганаклар үзгәртү

  • Унтугызынчы гасырның Европа поэзиясе; Бөтендөнья әдәбияты китапханәсе, икенче серия, шул 85 (рус.). - Мәскәү: сәнгать әдәбияты, 1977

Тышкы сылтамалар үзгәртү

  • Наем Фрашери / Зур Совет энциклопедиясе: [30] / гл.Р. А. М. Прохоров. — 3 нче йорт. - Совет энциклопедиясе, 1969-1978.
  • Robert Elsie. "Albanian Literature in Translation» (ингл.). 2012 елның 9 маенда архивланган.

Искәрмәләр үзгәртү

  1. ↑ 1,0 1,1 Брокгауз энциклопедиясе
  2. ↑ 2,0 2,1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
  3. ↑ 3,0 3,1 Фрашери Наим // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / мөхәррир А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ Кем ул Наим Фрашери?
  5. ↑ Наим Фрашери биографиясе
  6. ↑ "Albanian Literature in Translation»
  7. ↑ Унтугызынчы гасырның Европа поэзиясе; Бөтендөнья әдәбияты китапханәсе, икенче серия, шул 85. - М: Сәнгать әдәбияты, 1977. — 928 с.
  8. ↑ Naim Frashëri was an ethnic Albanian romantic poet
  9. ↑ Татьяна Скорикова-Россия Язучылар Берлегенең Мәскәү Шәһәр Оешмасы Әгъзасы
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/w/index.php?title=Наем_Фрашери&oldid=3553380