Мәйдан (бәйрәм)
Мәйдан (фарс. — мәйдан) — традицион төрки халыклар үткәрә торган бәйрәм, татарлар, башкортлар арасында таралган.
Тарихы үзгәртү
Мәйдан бәйрәмен үткәрә башлау ыруг-кабилә берләшмәләренең халык җыелышларын үткәрү белән бәйле.
Гадәттә бәйрәм чәчү эшләре тәмамлангач май ахырына билгеләнгән. Бәйрәмдә бер яки берничә күрше кардәш авыллар халкы катнашкан. Бәйрәмне үткәрү урыны итеп кыр яки үр сайланган.
Бәйрәм йолалары үзгәртү
Чакыручылар күрше авылларда яшәгәннәргә бәйрәм үткәрү көне турында хәбәр иткәннәр. Бәйрәм башлануга бүләкләр, кунакларны ашату өчен азык сатып алуга акча җыела.
Бәйрәм диаметры 50 метрга чаклы булган түгәрәк формасындагы мәйданда үткәрелгән булган, ул ботаклар белән киртәләп алынган, үзәгендә озын, 10 метрга кадәр биеклектәге колга куелган[1]. Башкортстанның аерым районнарында бәйрәм мәйданын бизәү өчен тукыма баластар, тар озын баластар, ашъяулыклар кулланылган[2]. Кунакларны махсус киенгән кешеләр каршылый.
Һәр гаилә якын-тирәдә тирмә яки куыш кора. Мәйдан тирәли картлар, балалар, алар артыннан — ирләр утырыша. Хатын-кыз өчен аерым ачык бизәлгән мәйдан әзерләнә.
Мәйдан бәйрәме үзәк мәйданнан ераграк ат чабышы белән башлана.
Көн дәвамында халык уеннары үтә торган була, көрәш, йөгерү, алыш, сикерү ярышлары, җәядән ату, халык биюләре, җырлар башкару, курайда уйнау, чәчәннәр ярышын.
Җиңүчеләр кыйммәтле бүләкләр белән бүләкләнгән (айгыр, сарык, яулык, сөлге һ. б.).
Бәйрәм тәүлеккә кадәр сузылырга мөмкин булган, туйларны яки ярминкәләрне аның белән тап китергәннәр.
Традицион рәвештә кунакларны сыйлар өчен бишбармак, казы, кымыз, бал, буза әзерләгәннәр.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ http://salavat.ru/wp-content/uploads/2011/06/img_6296.jpg(үле сылтама)
- ↑ Национальный костюм и предметы-атрибуты на праздниках и в обрядах башкир: Этнографическое обозрение Башкирского Зауралья УРГАЗА.ru Статьи и исследования 2014-03-06 09_39_06, archived from the original on 2014-03-06, retrieved 2021-01-17
Әдәбият үзгәртү
- Руденко С. И. Башкиры: Историко-этнографические очерки. — М.; Л., 1955. — С.186, 277-278; Полевые материалы автора.
- Бромлей Ю. В. Новая обрядность — важный компонент советского образа жизни // Традиционные и новые обряды в быту народов ССРБ. — М., 1981. — С.12.
- Шарапова И. Р. Башкирские народные праздники как социокультурные Уфа. БашГУ. 2011 г. ISBN 978-5-7477-2798-4
- Фәтихова Ф. Ф. Майҙан (байрам) // Башҡорт энциклопедияһы — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- Ф. Ф. Фатыхова (2013). Майдан (праздник). ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия». әлеге чыганактан 2017-04-26 архивланды. 2017-04-25 тикшерелгән.
