Мария Заньковецкая
Мария Константиновна Заньковецкая (тәхәллүс, тумыштан Адасовская, кияүдә — Хлыстова; укр. Заньковецька Марія Костянтинівна; 1854 елның 23 июле, Заньки — 1934 елның 4 октябре, Киев) — Украина һәм совет актрисасы. Украина ССР халык артисткасы (1922)[2].
| Мария Заньковецкая | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | укр. Марія Костянтинівна Заньковецька |
| Туган | 23 июль (4 август) 1854 Заньки[d], Чернигов губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 4 октябрь 1934 (80 яшь) Киев, Украина Совет Социалистик Республикасы, СССР |
| Үлем сәбәбе | туберкулез[1], Миокардит[1] һәм нефрит[d][1] |
| Күмү урыны | Байкове зираты[d] |
| Ватандашлыгы | Украин Халык Республикасы[d] Россия империясе Украина Совет Социалистик Республикасы .svg){kind=small} СССР |
| Һөнәре | театр актеры, киноактер, актёр |
Тормыш юлы үзгәртү
Мария Заньковецкая Чернигов губерниясеның Нежин өязе Заньки авылында (хәзер — Чернигов өлкәсе) туа һәм ярлы алпавыт һәм өяз суды судьясы Константин Константинович Адасовский һәм аның хатыны Мария Васильевнаның җиденче бала була. Балачакта әтисе оештырган чиркәү хорында җырлый.
1874 елда Черниговта Ф. Осовскаяның шәхси пансионын тәмамлый.
Мария Заньковецкая яшьтән үк һәвәскәрләр концертларында чыгыш ясый. 1882 елның 27 октябрендә Елисаветградта Занковецкаяның профессиональ сәхнәдә дебюты була — И. Котлярев операсында Наталка-Полтавканы шул ук исемдәге операсында уйный[3]. Заньковецкаяның матур тавышы (меццо-сопрано) аңа сәхнәдә уңышка ирешергә ярдәм итә. М. Л. Кропивницкий, М. П. Старицкий, Н. К. Садовский, П. К. Саксаганский, И. К. Карпенко-Карого җитәкчелегендәге зур Украина төркемнәрендә хезмәт итә. 1907 елда Садовский белән бергә Киевта беренче профессиональ Украин театры оештыра. Бөек Октябрь инкыйлабыннан соң Нежинадагы халык театрын җитәкли (1918), Саксаган белән бергә Киевта халык театрын төзүдә катнаша (1918, хәзер — Львовта Мария Заньковецкая исемендәге украин милли драма театры).
Тәнкыйть Заньковецкаяның милли образларны гына тормышка ашырып калмыйча, гомумкешелек төрләренә кадәр күтәрелгән артистлык осталыгын югары бәяли. Мәскәүдә һәм Санкт-Петербургта гастрольләр аңа зур танылу китерә.
Заньковецкая Приськи («По ревизии») кебек көлке һәм «Наймычка», «Пока солнце взойдёт, роса очи выест», «Не так склалося, як жадалося» пьесаларында тирән драматик рольләрне уйнаган. Санкт-Петербургта Заньковецкая А. С. Суворинның «Татьяна Репина» рус пьесасында уңышлы чыгыш ясый.
Комедия рольләрендә дә уйнаган: Прони («За двумя зайцами» М. Старицкого), Цвиркунки («Черноморцы» Я. Кухаренко), Приськи («После ревизии» М. Кропивницкого) һ.б.
Аның сәхнә казанышларын танып, 1918 елның июнендә гетман Скоропадский Министрлар советы кабул иткән гомерлек дәүләт пенсиясен билгеләү турында карарны раслый[4].
1934 елның 4 октябрендә вафат була, Киевта Байков зиратында җирләнә.
Фильмография үзгәртү
Бер фильм-спектакльдә һәм бер фильмда катнашкан:
- 1911 — «Наталка-Полтавка», Николай Садовскийның И. П. Котляровский пьесасы буенча фильм-спектакле (оператор: Дмитрий Сахненко) — Наталка
- 1924 — «Остап Бандура» — Остап Бандураның әнисе
Хәтер үзгәртү
- Мария Заньковецкая исемен Литвадагы милли музыкаль-драма театры йөртә.
- 2000 елда Нежин мәдәният һәм сәнгать колледжына Мария Заньковецкая исеме бирелә.
- Киевта Шәһәр бакчасында актрисага һәйкәл куелган.
- Киевта, Львовта, Одессада, Ужгородта, Черниговта, Черновцыда, Нежинда һәм Луцкада аның исеме белән урамнар, Полтавада — тыкрык аталган.
- 1960 елда Киевта мемориаль музей-фатир, ә 1964 елда Заньки авылында музей ачыла.
- 1971 елда украин язучысы Иван Рябокляч «Мария Заньковецкая» пьесасын яза.
- 1960 елда Киевта Мария Заньковецкая музее ачыла[5].
- Украина Милли банкы 2004 елның 14 июнендә Мария Заньковецкаяның тууына 150 ел тулу уңаеннан истәлекле тәңкә (номинал — 2 гривна) чыгарган[6].
Сылтамалар үзгәртү
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Свидетельство о смерти
- ↑ [ Марья Константиновна Заньковецкая] — ЗСЭ
- ↑ «Цариця української сцени»: М. К. Заньковецька — 160 років від дня народження.
- ↑ Гордость Кировограда: сегодня родилась путеводная звезда украинского театра
- ↑ Мемориальный дом-музей Марии Заньковецкой, Киев.
- ↑ Марія Заньковецька. әлеге чыганактан 2020-04-27 архивланды. 2021-05-01 тикшерелгән.
Сылтамалар үзгәртү
- Т.І. Лазанська. ЗАНЬКОВЕЦЬКА Марія Костянтинівна (на украинском языке). Енциклопедія історії України: Т. 3: Е-Й / Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. - К.: В-во «Наукова думка», 2005. - 672 с.: іл..
- Данные на сайте Биография.ру
- Заньковецька (Адасовська) Марія Костянтинівна (укр.)