Илдар Урманче
Илдар Бакый улы Урманче (1937 елның 23 апреле, Мәскәү — 27 июль 2001, шунда ук) — Мәскәү рәссамы-график, халыкара премияләргә лаек булган мультфильмнар («Баранкин, кеше бул!», «Кояш кызы», «Утлы еллар җырлары») авторы. Сынчы, рәссам Бакый Урманче (1897―1990) һәм аның беренче никахтагы җәмәгате Сарә Баишева (1892―1988) улы. Эшләре Мәскәүдә, абыйсы рәссам-плакатчы Морат Ишмәмәтовның оныгы Г. Винник милкендә, Казан милли мәдәни үзәгендә саклана [2].
 | |
| Җенес | ир-ат |
|---|---|
| Ватандашлык |
 СССР Россия |
| Туу датасы | 23 апрель 1937 |
| Туу урыны | Мәскәү, СССР |
| Үлем датасы | 27 июль 2001 (64 яшь) яки 18 август 2001[1] (64 яшь) |
| Үлем урыны | Мәскәү, Россия |
| Туган тел | рус теле |
| Һөнәр төре | рәссам |
| Әлма-матер | С. А. Герасимов исемендәге Бөтенрусия дәүләт кинематография институты[d] |
| Автор буларак авторлык хокуклары халәте | әсәрләре авторлык хокуклары белән якланган[d] |
Һөнәри берләшмәләрдә катнашу үзгәртү
СССР Рәссамнар берлеге (1962 елдан);
Мәскәү Рәссамнар берлеге (1962 елдан);
СССР кинематографистлар берлеге (1965 елдан);
Россия Кинематографистлар берлеге;
СССР Журналистлар берлеге (1972 елдан);
Яңа Император Сәнгать академиясе (1999 елдан башлап).
Бәяләмә үзгәртү
Иван Петрович Иванов-Вано Илдар Урманче турында менә ничек язган:
Рәссам Илдар Урманче турында «уйлап табучы, көтелмәгән, колоритны нечкә сизүче», дигәч, миңа, аның укытучысына (1961 елда Илдар Урманче ВГИКта мастерскойны тәмамлаган), моны ишетү бик куанычлы. Биредә укучы өчен горурлык кына түгел. Урманче эшенә, чыннан да, бу сыйфатлар хас. Карагыз әле, «Әкият бабай Ай-По» фильмына «Урман рухы» эскизына . Кара фонда ак таплар белән тире эри, ә аның астында соры тузанлы Урман рухы утыра.
Рәссамның оригинальлеге Төньяк әкият поэзиясенә сак караш белән берләшкән, аның буенча фильм ясалган. Рәссамның ихтыярын пластикта җанландыралар, сүзләре нәфис буяулар һәм салмак линияләргә үрелеп бара. Моның өчен үзенчәлекле талант, шулай ук, стильне хатасыз сизү хисе кирәк. Урманчеда алар бар, менә ни өчен аның башлангыч эскизларында булачак картинаның стилистикасы хәл ителгән инде. Урманче эскизларының күбесе, дипломнан башлап, «Союзмультфильм» та аның иң яхшы эше, минемчә, әкият темаларына ясалган. Бу очраклы хәл түгел: Урманче үзе өчен үзенчәлекле әйберне генә эшли. Минемчә, нәкъ менә әкият аның дөрес гамәл кылмыйча эшләү осталыгына киңлек бирә. Аның эскизлары тылсым һәм могҗизага тулы. Урман рухының яшәеше — куркыныч кына түгел, ә серле дә. Иске агачның ботаклары һәм тамырлары сихерләнгән, явыз тылсым белән чабылган…
Линияләрның нәфислеге, үткен күзләр, төгәл кул - әйе, дөрес. Тик бу рәссам талантының гаҗәеп якты һәм шатлыклы табигатен профессиональ характеристикасы белән генә аңлатып булмый. Сер монда, мөгаен, аның дөньяны чиста һәм ачык кабул итүендә. "Яз" эскизында күпме гармония һәм бәхет! Урманченың тормышта бәйрәм күрү сәләте бар, һәм бу бәйрәм хисен ул безгә үз эшләрендә кайтара.
Рәссам-куючы үзгәртү
- 1961 — Козлёнок;
- 1963 — Баранкин, будь человеком!;
- 1963 — Дочь солнца;
- 1965 — Незаслуженный пенсионер («Фитиль» № 37)»;
- 1966 — Я жду птенца;
- 1971 — Песни огненных лет;
- 1976 — Сказка дедушки АЙ-ПО;
- 1983 — Дед и журавль;
- 1989 — Притча об артисте. Лицедей;
- 1992 — Макбет.
Бүләкләре үзгәртү
"Баранкин, Кеше бул». Венециядә балалар һәм яшүсмерләр өчен XV Фильм Фестивале, 1963, - бронза медаль (а.г. Снежко-Блоцкая белән бергә).
«Мин кошны көтәм". Төркиядә (Франция, 1967) XII Халыкара кыска метражлы фильмнар кинофестивале призы. Иң яхшы балалар фильмы өчен " көмеш медаль, СИФЕЖ премиясе (Н. Серебряков белән бергә).
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Internet Movie Database — 1990.
- ↑ Илдар Бакый улы Урманче // II бүлеккә искәрмәләр. Баки Урманче и татарская культура (составитель Ф. В. Ахметова-Урманче). К.: «Фән», 2005. Стр.619. ISBN 5-9690-0031-0
Чыганаклар үзгәртү
- Ильдар Урманче(ингл.) Internet Movie Database сайтында
- Ильдар Урманче на Аниматор.ру
