Андрей Трофимук
Андрей Трофимук (Андрей Алексей улы Трофимук) — ССРБ һәм Россияҗиң нефть һәм газ яткылыкларын разведкалау һәм геология өлкәсе галиме, геология-минералогия фәннәре докторы, ССРБ һәм Россия Фәннәр академияләре академигы.
| Андрей Трофимук | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | белар. Трафімук Андрэй Аляксеевіч |
| Туган | 3 (16) август 1911 Федзкавичы, Кобрин өязе[d], Гродно губернасы, Россия империясе |
| Үлгән | 24 март 1999 (87 яшь) Новосибирск, Новосибирск өлкәсе, Россия |
| Күмү урыны | Южное кладбище[d] |
| Ватандашлыгы |  Россия империясе Россия республикасы[d].svg){kind=small} РСФСР[d] СССР Россия |
| Әлма-матер | Казан (Идел буе) федераль университеты |
| Һөнәре | җирбелгеч |
| Эш бирүче | Новосибирск дәүләт университеты[d] |
| Сәяси фирка | Советлар Берлеге коммунистик фиркасе |
| Гыйльми дәрәҗә: | геология-минералогия фәннәре докторы[d] |
| Гыйльми исем: | академик АН СССР[d] һәм РФА академигы[d] |
 | |
«Икенче Бакы»ны үзләштерүдә зур роль башкаручы, Россия Фәннәр академиясеның геология һәм геофизика институтын оештыручы. Мәскәүдә институт директоры булуына карамастан, башкала академиклары арасыннан иң беренче булып Новосибирскта төзелеп яткан академиягә күчеп килүче академикларның берсе.1998 елның февралендә Россия Федерациясе Президенты Указы белән "Ватан алдындагы казанышлары өчен" орденыннан дәүләтнең үз гражданнарына каршы алып барган сәясәт законы өчен гражданлык позициясе аркасында баш тарта. Социалистик Хезмәт Герое (1944). Ике беренче дәрәҗә Сталин премиясе лауреаты.
Биографиясе үзгәртү
Белоруссияда Ветви авылында (хәзерге Жабинский районы, Брест өлкәсе, Беларусь) туа. Белорус.
1929 елда Казан дәүләт университетының геология факультетына укырга керә. 1930 елда Уралда тимер һәм боксит мәгъдәнен фәнни-тикшерү фиркасе начальнигы булып эшли. 1933 елда Казан университетын тәмамлаганнан соң, шул ук уку йортында аспирантурада яныннан торып белем ала. 1938 елда кандидатлык диссертациясе яклый.
Икенче Баку үзгәртү
Университетны тәмамлап, аспирантурага укырга ингәч, 1933 елда А. А. Трофимук Башкортстанга эшкә күчерүләрен сорый һәм шул елларда биредә беренче булып нефть яткылыгы ачылган Ишембайнефть трестында геолог булып эшли, баш геолог дәрәҗәсенә кадәр күтәрелә. Беренче ел эшләгәндә ук ул Ишембай районы нефть яткылыкларын комплекслы өйрәнә һәм нефть тотыкларының рифоген табигатен ачыклый. «Ишембай нефть саклаучы эзлаш» кандидатлык диссертациясенда А. А. Трофимук Җаек таулары артында яңа типтагы нефть яткылыкларын эзләүнең зарурлыгын исбатлый (1938 ел).
Сугыш башлану белән нефткә ихтыяҗ кискен арта, ә аны Азәрбайҗандан ташу нык катлаулы, чөнки немец армиясе Идел һәм Төньяк Кавказга төшкән була. Күп кенә тикшеренүчеләрнең эшләнүенә карамастан, А. А. Трофимук Карлинский-Кинҗәбулат брахиантикликаль җыерчыклары зонасында нефть быраулай башлауны тәкъдим итә. Башлангыч скважиналар токымнарда нефть булмавын күрсәтә, шунлыктан күп күренекле геологлар бораулауны туктата. Әммә Трофимук пермь катламнарындагы ярыкларда нефть коллекторлары булуын дәлилли. 1943 елда җир мае табыла. А. А. Трофимук девон нефтен эзләү юлларын дәлилли. 1944 елда Туймазы нефть яткылыгы мәйданында зур җир мае яткылыгы ачыла, 1946 елда — Баулыда һәм башка яткылыкларда да җир мае табыла. А. А Трофимук җитәкчелегендә ул заман өчен югары дебитлы ярык аргиллитлар Кинҗәбулат нефть яткылыгы табыла. 1944 елның 26 сентябрендә девон токымнарында гигант Туймазы нефть яткылыгы ачыла. Героик сугыш еллары өчен бу геологларның зур казанышы була. Ул Идел-Урал нефть-газ провинциясенең дөньядагы иң эре яткылыгы булып санала. Бу шул вакыттагы сынаулы сугыш елларында Совет Армиясе алып барган хәрби операцияләрдә безнең танкларны һәм авиацияне нефть продуктлары белән тәэмин итәргә зур мөмкинчелек бирә.
1944 елның 24 гыйнварында «Правда» газетасында ССРБ Югары Советы Президиумының указы белән «Башнефть» трестының баш геологы Трофимук Андрей Алексеевичка яңа яткылыклар ачкан һәм аларны табуның прогрессив юлларын индергәне өчен геологлар арасыннан иң беренче итеп Социалистик Хезмәт Герое исеме бирелә.[1]
Министрлыкта үзгәртү
Докторлык диссертациясе яклаганнан соң (1949) 1950 елда А. А. Трофимук ССРБ нефть сәнәгате министрлыгының геология хезмәтен җитәкли. Аның җитәкчелеге астында Татарстанда, Украинада һәм башка төбәкләрдә яңа нефть яткылыклары ачыла. Бер вакытта А. А. Трофимук Фәнни тикшеренүен дәвам итә һәм 1953 елда ул СССР Фәннәр академиясеның мөхбир әгъзасы итеп сайлана. А. А. Трофимук ССРБ нефть сәнәгате министрлыгында эшләгән елларында Себердә нефть һәм газ эзләү мәсьәләләре белән шөгыльләнә. 1951 елда ул Красноярск краеның төньяк районнарының, Якут АССР-ының нефть һәм газлы районнарын асалаучы Хөкүмәт комиссиясен җитәкли. 1952 елда Көнбатыш һәм Көнчыгыш Себердә нефть яткылыкларын эзләү эшләрен киңәйтү өчен актив рәвештә чаралар оештыра.
Новосибирск үзгәртү
1957 елда А. А. Трофимук академик М. А. Лаврентьев чакыруы буенча академиклардан иң беренче булып, Мәскәүдәге институт директоры вазифасын ташлап, Новосибирскига күчә, шундагы яңа академиягә калачыгының гыйльми эшмәкәрлеген, яңа гыйльми үзәкне оештыра. Бер дистә еллап ул М. А. Лаврентьев, Г И. Марчук, В А. Копт белән бергә искиткеч дөнья һәм Ватан фән үзәге булдыра. Бу нче елда СССР Фәннәр академиясенең Себер бүлекчәсе барлыкка килгәннән алып ССРБ-ның иң яхшы гыйльми үзәге булып тора. Аның бүлекчәләре Иркутск, Кемерово, Красноярск, Томск, Төмән, Улан-Удэ, Якутскида барлыкка килә. Новосибирскида эшләү вакытында галим Көнбатыш Себердә нефть эзләүнең зарурлыгын исбатлый,, гамәлдә Ерак төньякның, Көнчыгыш Себернең, Якут АССР ының Уренгой, Самотлор, Федоровский, Медвежий, Ямбург һәм Правдинск нефть яткылыкларын ачуга булышлык итә. А. А. Трофимук Себер платформасының һәм Лена-Тунгус провинциясенең нефтьле-газлы булуын фәнни нигездә исбатлауга авыр шактый зур өлеш кертә. Үзенең укучылары һәм фикердәшләре белән бергә планетадагы иң борынгы докембрия нефть һәм газлы катламнарны сәнәгатьтә үзләштереп куллануны ачык исбатлый һәм киң масштабта ачык (Рубен-Томский, Среднеахтубинский, Верхнедонский һәм башка) зур һәм гигант яткылыкларны прогнозлый һәм аларны үзләштерү программаларын нигезли.
Хезмәт исемлеге үзгәртү
- 1930 ел — гыйльми-тикшеренү фиркасе (тимер мәгъдәне, Урал боксит күнегү) җитәкчесе;
- 1933 — технорук, олуг геолог, «Востокнефть» (Уфа) трестының Үзәк фәнни-тикшеренү лабораториясе җитәкчесе ;
- 1940—1942 — «Ишембайнефть» трестының баш геологы;
- 1950—1953 — ССРБ Миннефтехимпромның Галантереясыннан баш геолог ;
- 1953 — нче елда СССР Фәннәр академиясенең мөхбир әгъзасы;
- 1955—1957 . — Бөтен союз нефть һәм газ фәнни-тикшеренү институты директоры (Мәскәү);
- 1957—1988 — нче елда СССР Фәннәр академиясенең геология һәм геофизика институты директоры ;
- 1958 — нче елда СССР Фәннәр академиясенең гамәлдәге әгъзасы;
- 1958—1988 — СССР Фәннәр академиясе рәисенең урынбасары, беренче урынбасары;
- 1960 — Новосибирск университетының профессоры;
- 1988—1999 — СССР Фәннәр академиясе президиумы киңәшчесе;
- 1988 — нче елда СССР Фәннәр академиясенең мактаулы директоры; (1990 елдан алып — РФА-НЫҢ берләшкән геология, геофизика һәм минералогия институты).
1999 елның 24 мартында вафат була.Новосибирск шәһәренең Көньяк (Червинский) зиратында җирләнгән.
Чыганаклар үзгәртү
- Трофимук, Андрей Алексеевич — статья из Большой советской энциклопедии.
Андрей Алексеевич Трофимук. — Изд. второе, доп. / Сост. Д. Х. Гик, Р. И. Кузьменко, Г. С. Фрадкин. — М.: Наука, 1991. — 176 с.
Искәрмәләр үзгәртү
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР «О присвоении звания Героя Социалистического Труда работникам нефтяной промышленности» от 24 января 1944 года // Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик : газета. — 1944. — 3 февраля (№ 6 (266)). — С. 1