Йорт аты: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Derslek (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Ерней (бәхәс | кертем)
к калып
Юл номеры - 1:
{{Takson
| regnum = Хайваннар
| name = Йорт аты
| image file = Grey_horse_1567.jpg
| image title = Йорт аты
| image descr = Йорт Атыаты
| parent = Equus ferus
| rang = Астөр
| latin = Equus ferus caballus
| author = ([[Laurenti]], 1768)
| syn =
| typus =
| children name =
| children =
| wikispecies = Equus ferus caballus
| commons = Category:Equus ferus caballus
| itis =
| eol =
}}
'''Йорт аты''' ({{lang-la|Equus ferus caballus}}) — [[атлар]] ыругына керүче, [[кеше]]ләр йөртү һәм йөк ташу, азык, чабыш өчен файдаланыла торган йорт хайваны, эре терлек. Ат кымызы һәм ат ите — сәламәтлек өчен иң файдалы ризыклар.
 
[[Кыргый атлар]]ның сакланып калган бердән-бер төре булып тора ([[Пржевальский аты]]ннан тыш).
 
Йорт атлары, [[Антарктида]]дан тыш, барлык континентларда да таралган. Тарпаннарны беренче итеп [[төрки халыклар]] б.э.к. 7-87–8 гасырларда кулга ияләштерелгән дип уйланыла. Бу хәл [[Башкортстан]]ның [[Дәүләкән районы]] территориясендә булган дип фаразлана.<ref>Матюшин Г. Н. Археологический словарь. — М.: Просвещение: АО «Учеб. лит.», 1996. — 304 с.: ил. ISBN 5-09-004958-0.</ref> Аурупада бозлык чоры тәмамлану белән кешеләр тарпаннарны кырып бетерәләр, анда атлар булмый. Шуңа күрә, мәсәлән урыс һәм башка телләрдә ат лексикасында татар сүзләре күп: {{lang-ru|лошадь, мерин, табун, каурый, буланый}} һ.б.
 
== Ат төрләре ==
Куелган бурычы буенча атлар ''авыр йөкләр ташучы'', ''җигүле'', ''юртаклар'' һәм сыбай йөрергә ''менге'' яки [[аргымаклараргамаклар]] булалар.
* Йөк атлары гадәттә эре сөякле, зур башлы һәм мускуллы. Бу төрнең иң билгеле вәкилләре — [[Бельгия]] аты брабансон, шир ([[Англия]]), першерон ([[Франция]]), Владимир авыр йөк аты.
* Җигүле атлар көчле, уртача гәүдәле. Алар арбага төялгән йөкләрне һәм пассажирларны тиз вакытта ташый ала.
* Юртаклар җиңелчә җигемне зур тизлек белән тагып бара ала. Иң танылган төрләр — Орлов рысагыюртагы, урысРус Рысагыюртагы.
* АргымакАргамак токымнарын атланып йөрергә махсус чыгарганнар. СыбайМенге йөрергә иң шәп атлар — гарәп, ахалтәкә, Терек аргымакларыаргамаклары.
 
== Ат токымнары ==
Җирдә 200дән200 дән артык ат токымы бар дип уйланыла:
* Адымлы ат (першерона, Арден, Рус авыр йөкчесе...);
* Юртаклар (Француз юртаклары, Стандартбредна юртагы, ОрловюртагыОрлов юртагы һәм призлы)
* Галоплы ат (Атланып йөри торган).
* Гарәп чиста канлы аты (''Pure-bred Arab'')
* Чиста канлы атланып йөри торган ат (''English thoroughbred'')
* Инглиз-Гарәп аты (''Anglo-Arabian'')
* Ярым чиста канлы ат (''Half-Bred, Part-Bred'')
 
<gallery>
File:Achaltekkiner.jpg | Ахалтәкә аргымагы
File:Bashkir horse.JPG |Башкорт аты
File:Belgian (horse).JPG |Брабансон
File:Mare and Foal.jpg |Монгол аты
</gallery>
 
== Искәрмәләр ==
Строка 51 ⟶ 53 :
 
== Чыганак ==
* Татар теленең аңлатмалы сүзлеге (өч томда). — Казан, 1977.
 
{{Йорт хайваннары}}
 
[[Төркем:Йорт хайваннары]]