Wikipedia

Фтор: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Addbot (бәхәс | кертем)
20 505 үзгәртергә
к Bot: Migrating 116 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q650 (translate me)
Tegebot (бәхәс | кертем)
Ботлар
187 006 үзгәртергә
к Бот:Химик элементлар
Юл номеры - 1:
{{Химик элемент|prev=[[Кислород]]|next=[[Неон]]|Фтор / Ftorum, Fluorum (F) |9|<!-- Матдәнең тышкы күренеше-->|18,9984032 (5)|<!-- Атом радиусы-->|<!-- Ионизация энергиясе-->|<!-- Электрон конфигурациясе-->|<!-- Ковалент радиусы-->|<!-- Ион радиусы-->|<!-- Электр тискәрелеге-->|<!--Электрод потенциалы-->|<!-- Оксидлашу дәрәҗәсе-->|1,58 г/л|<!-- Моляр җылы сыешлыгы-->|<!-- Җылы үткәрүчелек-->|<!-- Эрү температурасы-->|-219,6|-188,1|<!-- Парга әйләнү җылылыгы-->|<!-- Моляр күләм-->|<!-- Рәшәткә төзелеше-->||<!-- Рәшәткә параметрлары-->|<!--<!--Дебай температурасы-->}}
{{Химик элемент|prev=[[Кислород|O]]|next=[[Неон|Ne]]|Фтор/Fluorum (F)|9|[[Файл:F,9.jpg|200px]]төссез диярлек газ (зур күләмдә - яшькелт-сары)|18,998403|71|1680,0 (17,41)|[He] 2s<sup><nowiki>2</nowiki></sup> 2p<sup>5</sup>|72|(-1e)133 |3,98|0|−1|(при −189&nbsp;°C)1,108 |31,34|0,028|53,53|(F-F) 0,51|85,01|6,54 (F-F)|17,1|моноклиник||22=a=5,50 b=3,28 c=7,28 β=90.0||23=--}}
'''Фтор''' ({{lang-lat|Ftorum, Fluorum}}, F) — [[Менделеевның периодик таблицасы]]ның 2 период, 17 төркем элементы. Тәртип номеры - 9.
 
== Символы ==
Фтор элементының символы - F (''Фтор'' дип укыла).
 
== Тарих ==
{| style="text-align: left; background-color: #FFCC00; width: 100px; height: 100px;" border="0" cellpadding="4" cellspacing="0"
Фтор [[1886 ел]]да [[Муассан]] тарафыннан ачыла.
| style="width: 50%; color: rgb(255, 255, 255);" | <big><big>F</big></big>
| style="width: 50%; text-align: right; color: rgb(255, 255, 255);" | <big><big>9</big></big>
|- style="color: rgb(255, 255, 255);" align="right"
| colspan="2" | '''18,9984'''
|- style="color: rgb(255, 255, 255);"
| colspan="2" | '''[He]2s<sup><nowiki>2</nowiki></sup>2p<sup>5</sup>'''
|- style="color: rgb(255, 255, 255);" align="center"
| colspan="2" | <big>'''Фтор'''</big>
|}
 
== Чыганаклар ==
'''Фтор''' (лат. Fluorum), F – [[Менделеевның периодик таблицасы]]ның VII төп төркемендә, 9нчы сан астында торучы химик элемент. Фтор саргылт төстәге газ, [[галогеннар]]га керә.
* Atomic Weights of the Elements 2001, [http://www.iupac.org/publications/pac/2003/7508/7508x1107.html Pure Appl. Chem. 75(8), 1107—1122, 2003]. Retrieved June 30, 2005. Atomic weights of elements with atomic numbers from 1-109 taken from this source.{{ref-en}}
* [http://www.iupac.org/news/archives/2005/atomic-weights_revised05.html IUPAC Standard Atomic Weights Revised] (2005).{{ref-en}}
* {{cite journal|title=Atomic weights of the elements 2005 (IUPAC Technical Report)|author=M. E. Wieser|publisher=IUPAC|journal=Pure Appl. Chem.|year=2006|volume=78|issue=11|pages=2051–2066|doi=10.1351/pac200678112051}} (for atomic weights of elements with atomic numbers from 1-102){{ref-en}}
 
{{Chem-stub}}
Фтор исеме (грекча phthoros – үлем, җимереклек) урыс телендә генә кулланыла, аны [[1810 ел|1810]]нчы елда А.Ампер тәкъдим итә. Күп телләрдә "флюор" атамасы таралган.
 
== Тарихи белешмә ==
 
Фторның беренче кушылмасы – флюорит CaF<sub>2</sub> – XV гасыр ахырында "флюор" (латыйнча fluo – агам) исеме астында язылган.
Ирекле фторны [[1886 ел|1886]]нчы елда, калий гидрофториды KHF<sub> 2</sub> булган, сыек фторлы водородның электролизы белән А.Муассен таба
 
Фтор химиясе [[1930 ел|1930]]нчы еллардан башлана, аны атом-төш сәнәгатендә кулланалар.
 
== Табигатьтә таралышы ==
 
Җир кабыгындагы уртача 6,25 * 10<sup>-2</sup>% (масса буенча) таралган. Фтор вулкан газларында һәм термаль суларда бар.
 
== Физик һәм химик үзлекләре ==
 
Газсыман фтор тыгызлыгы 1,693 г/л, сыекныкы – 1,5127 г/см<sup>3</sup>. Эрү температурасы -219,61<sup>0</sup> С, кайнау – -188,13<sup>0</sup> С.
Фторның тышкы электрон конфигураөиясе 2s<sup> 2</sup> 2р<sup> 5</sup> . Кушылмаларында оксидлашу дәрәҗәсе -1.
 
Фтор [[металлар]]ның күпчелеге белән бик актив тәэсир итешә. Селтеле һәм селтеле-җир металлары белән ялкынланып салкында да, Bi, Sn, Ti, Мо, W белән аз гына җылытканда, Hg, Pb, U, V белән бүлмә температурасында тәэсир итешә.
Кайсыбер металлар (Fe, Сu, Al, Ni, Mg, Zn) белән тәэсир итешкәндә саклаучы элпә хасил була, һәм реакция туктый.
 
Металларның яки [[неметаллар]]ның галогенидлары фтор белән салкында да тәэсир итешә, фтор галогеннарны алмаштыра.
 
Металларның гидроксидлары белән тәэсир итешкәндә, шул металлның фториды һәм кислород хасил була.
 
Фтор органик матдәләр белән бик актив реакциягә керә.
 
== Кулланылышы ==
 
Газсыман фторны өч-фторлы хлорны СlF<sub> 3</sub> (фторлаштыручы агент), алтыфторлы күкертне SF<sub> 6</sub> (электротехник сәнәгатьтә газлы изолятор) табу өчен кулланалар. Сыек фтор – ракета ягулыгы оксидлаштыручысы.
 
Шулай ук фосфорлы ашламалар җитештергәндә кулланыла.
 
{{Менделеев таблицасы}}
 
[[Төркем:Химик элементлар]]
[[ru: Фтор]]
 
{{Link FA|ast}}
{{Link GA|cs}}
{{Link GA|de}}
{{Link GA|en}}
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Фтор