Бөек француз инкыйлабы: юрамалар арасында аерма

"Инкыйлаб үз балаларын ашый" - шушы фикере Якобитлар тулысынча исбатлаганнар. Башта алар гильотина кулланып иң усал үзләренең дошманнарын үтергәннәр, соңрак патшабикәне Мариа-Антуанеттаны, аннары уртача Якобитчыларны да үтергәннәр. Якобитлар җитәкчесе - Робеспьер хәтта үзенең дусларын - Дантонны, Камил Демуленны гильотинага җибәргән. Бөек Террор чоры башланган.

 

 

[[1794]] елның 25 июнендә Бөек француз инкыйлабы сәбәпле [[Русия империясе]]ндә француз тауарларын сату тыела.

 

[[1794]] елның 27 июлендә Робеспьер җитәкчелегендә инкыйлаби Якобит хөкүмәте Колло д’Эрбуа һәм Баррас көчләре тарафыннан бәреп төшерелгән. Робеспьер башта теш казнасына яраланган булган, ә соңрак гильотинада үтерелгән. Хөкүмәткә Җирондиләр килгән. Термидор яки Милли Конвенты дәвере башланган.

 

 

Әйтергә кирәк: бернинди Наполеонга буйсынган илдә демократик сайлаулар булмаган, анда Наполеонның туганнары һәм иптәшләре патша итеп билгәләнгәннән соң идарә иткәннәр.

Французлар беркемне дә басып алмаганнар, бары тик ирек, тигезлек, демократия идеяләрен экспортлаганнар гына. Аларның байрагында «Азатлык, тигезлек, туганлык» дип язылган булган, ирек китерүче француз солдатлары «[[Марсельеза]]"ны җырлый торган булганнар яуга кергәндә, ә русиянекеләр (шул ук вакытта аларның союздашлары да) — «Боже царя храни"ны. Француз солдатлары ирек өчен, бар кешеләрнең дә тигезлеге өчен үлемгә барганнар, ә рус солдатлары патша һәм Ходайлары өчен («За царя и бога») башларын салганнар. Русиянең, аның союздашларының бу сугышта җиңүе, чынлап та бар Европа, бар дөнья өчен зур әһәмияткә ия, чөнки бу — консерватив көчләрнең җиңүе, вакытлыча гына булса да, тарих тәгәрмәченең алга таба әйләнүен тоткарларга, туктатырга маташу омтылышы.

Тик бу монарх режимнары үз максатларына ирешә алмыйлар, Франция — союздашлар штыклары белән анда вакытлыча Людовиклар хакимияте торгызылса да, соңыннан барыбер республика булып кала, аннан соң башка Европа илләрендә дә, шул исәптән Британиядә дә, республикалар, парламент монархияләре төзелә. Яңа дөньяда Француз инкыйлабы идеяләрен, француз республикасы төзелү принципларын өлге итеп алып, заманының иң демократик иле — [[Америка Кушма Штатлары]] оеша. АКШ-та заманының иң алдынгы конституциясе һәм «Бәйсезлек декларациясе» кабул ителә.