Көчле тәэсир итешү: юрамалар арасында аерма
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Төзәтмә аңлатмасы юк |
Төзәтмә аңлатмасы юк |
||
Юл номеры - 5:
[[Файл:Pn scatter quarks.png|250px|мини|уңда|Протон-нейтрон атом төшендә тәфсилле кварк структуралы Фейнман диаграммасы]]
[[Файл:Bomba atomowa.gif|250px|мини|уңда|Атом төше шартлавы]]
'''Көчле тәэсир итешү''' яки '''төш тәэсир итешүе''' (''төсле тәэсир итешү'') (''tat.lat. [http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Көчле_тәэсир_итешү Köçle tä'sir iteşü
Көчле тәэсир итешү атом төше эчендә, аның зурлыгы масштабында тәэсир итә, кварклар арасында (адроннар эчендә) бәйләнеш өчен һәм нуклоннар арасында атом төшләре эчендә (шул исәптә протоннар, нейтроннар арасында) тартыш өчен җаваплы була.
Юл номеры - 11:
Атом төше эчендә <math>~{r_0}~{\approx}~{10^{-15}}</math> аралыгында, атом төшен төзүче нуклоннар арасында көчле тәэсир итешү бик зур һәм аларның (мәсәлән протоннар арасында) электромагнит этешен игътибар итмичә була.
Яхшы якынлык белән ике нуклон потенциаль тәэсир
: <math>~U(r)=-k{\frac{{\rm{exp}}(-r/{r_0})}{r}}</math>
Юл номеры - 32:
* Һәрбер кварк квант санына - '''төс'''кә ия була.
* Төсле кварк фәзасында унитар әйләнү инвариантлыгы бар (SU(3) төркеме)
* Килеп чыккан калибрлы кыр - кварклар тәэсир
* Шушы калибрлы кыр квантлана, аның кванты - глюон
* Бәйсез глюон кырлары саны - 8
* Глюоннар төс белән тәэсир итә
* Көчле тәэсир итешү константасы аралык артканда - арта, аралык кимегәндә - кими
* '''Конфайнмент''' ('''кварк әсирлеге''') - бер кварк икенчесеннән 10<sup>−15</sup> м аралыгында ераклаша алмый, ләкин төссез кварклар ераклаша ала (глюон кыры тотмый). Шулай итеп ирекле төсле кварк булмый, аларның төссез комбинациясе гена була.
Конфайнмент радиусы зуррак аралык ераклыгында адроннар глюоннар алмашуы сәбәпле түгел ә башка адроннар алмашуы сәбәпле тәэсир итешәләр. Шулай итеп түбән энергиядә көчле тәэсир итешү '''пи-мезон''' алмашуы ярдәмендә була, шушы калдык көчле тәэсир итешү булып тора. Шулай протоннар һәм нейтроннар атом төшендә тартышалар һәм атом төшен төзиләр.
Атом төше таркалганда көчле тәэсир итешү энергиясе иреккә чыга - чылбырлы реакция башлана. Бу '''атом шартлавы'''на китереп була, атом бомбасында кулланыла. Башкарган чылбырлы реакция Атом электростанциясендә кулланыла. Ике очракта көчле тәэсир итешү энергиясе файдаланыла.
| |||