Хәзәр теле: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
к Калып:Тел
Юл номеры - 23:
Тел үле, язуы сакланмаган дәрәҗәдә. Хәзәр теленең бердән-бер язу үрнәге 10 гасыр Киев Русендә язылган хаттан ''([[:en:Kievan letter|en]])'' билгеле - "''укыдым'' руналары". Бу Хәзәр магистратның (хөкем итүче) ризалыгын бирү тамгасы дип кабул ителә.<ref>Erdal (2007:97)</ref>
 
Бүгенгә кадәр сакланган башка 10 гасыр [[Хәзәр Ханлыгындакаһанлыгы]]нда язылган текстлар күбесенчә [[иврит]]та.
 
Хәзәрләрнең лингвистик бәйләнешләре турында төрле фикерләр яши. Хәзәр теле - төрки тел, әммә төрле галимнәр аның бу телләр гаиләсенең Огур ("lir") ''([[:en:Lir-Turkic|en]])'' яки Огуз ("shaz") ''([[:en:Shaz-Turkic|en]])'' өлешенә караганы турында бәхәсләшә.
Юл номеры - 30:
[[Урта гасырлар]] [[гарәп]] галимнәре хәзәр телен үзләре таныш булган башка төркиләр ([[Огуз төркиләре]]) сөйләшкән телләргә якын, ләкин аерыла дип билгеләгән. Шул ук арада, алар Хәзәр Ханлыгында хәзәр теле белән бер рәттән үзләре өчен танышрак булган төрки сөйләшләре киң таралганын яза.
 
[[:en:Estakhri|Al-Istakhri]] белдергән ''"...болгарлар теле хәзәрләрнекенә нык охшаш"''<ref>Al-Istakhri translation by Zahoder B. N. ''"Caspian code of the information about Eastern Europe. Gorgan and Volga area in 9-11 cc"'', Oriental Literature, Moscow, 1962, p. 238</ref> сүзләренә нигезләнеп, галимнәр арасында хәзәрләр [[Борынгы төрки]] һәм [[Уйгур теле|уйгур]] тәэсире астында формалашкан [[чуаш теле|чуаш]], [[һуннар теле|һунник]],{{dubious|date=September 2011}} [[төрки авар]] һәм [[болгар телеБолгарлар#Тел|Идел-Болгар буе болгарлар]] теленәтелләренә якын бер [[огур]] төрки телдә сөйләшкән дигән консенсус яши бирә.
<!--The [[Oghur languages|Ogur languages]] are characterized by sound correspondences such as Oguric ''r'' versus Common Turkic ''z'' and Oguric ''l'' versus Common Turkic ''š''.<ref>Oguric is sometimes referred to as '''[[Lir-Turkic]]''' and Common Turkic as '''Shaz-Turkic'''. The glottochronological reconstruction based on analysis of [[isoglosses]] and Sinicisms points to the timing of the ''r/s'' split at around 56 BCE-48 CE, associated with ''"the historical situation that can be seen in the history of the Huns' division onto the Northern and Southern: the first separation and withdrawal of the Northern Huns to the west has occurred, as was stated above, in 56 BC,...the second split of the ''(Eastern)'' Huns into the northern and southern groups happened in 48 AD, from that time the Northern Huns gradually shifted to the Western Mongolia and later to the [[East Turkestan]], to [[Dzungaria]], and in 155 AD they migrated to the East [[Kazakhstan]] and [[Zhetysu|Jeti-su]], where they lived till the 5th c. AD.''" Dybo A.V., ''"Chronology of Türkic languages and linguistic contacts of early Türks"'', Moskow, 2007, p. 770, [http://altaica.narod.ru/LIBRARY/xronol_tu.pdf] (''In Russian'')</ref>