Wikipedia

Христианлык: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Legobot (бәхәс | кертем)
9247 үзгәртергә
к Bot: Migrating 51 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q106039 (translate me)
Derslek (бәхәс | кертем)
33 974 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 4:
[[File:Christian world map.png|thumb|right|300px|Халык санында христианнар саны 50% яки күбрәк булган илләр [[шәмәхә]], 10% белән 50% арасында булган илләр [[алсу]] [[төс]]е белән билгеләнгән.]]
 
'''Христианлык''' ({{lang-grc|Χριστιανός|Христианос}}<ref name="name">The term "Christian" ([[Greek language|Greek]] {{lang|grc|Χριστιανός}}) was first used in reference to Jesus' [[disciple (Christianity)|disciples]] in the city of [[Antioch]]{{bibleref2c|Acts|11:26}} about 44&nbsp;AD, meaning "followers of Christ". The name was given by the nonсүзгә-Jewishсүз inhabitants— of«зәйтүн Antioch,мае probablyбелән in derision, to the disciples of Jesus. In the New Testament the names by which the disciples were known among themselves were "brethren", "the faithful", "elect", "saints", "believers". The earliest recorded use of the term "Christianity" (Greek {{lang|grc|Χριστιανισμός}}сыланган») was— byдөньякүләм [[Ignatiusтаралган ofдиннәрнең Antioch]], around 100&nbsp;ADберсе. See Elwell/Comfort. ''Tyndale Bible Dictionary'', pp. 266, 828.</ref> ) – [[:en:canonical gospels|каноник китапларында (ингл.)]] һәм башка [[:en:New Testament view on Jesus' life|Яңа Канун (ингл.)]] язуларында тасфирланганча [[Гайсә]]нең тормышы һәм [[тәгълимат]]ларына нигезләнгән<ref name="Religion: Christianity">{{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/christianity |title=Religion: Christianity |publisher=bbc.co.uk |date=2012-08-13 |accessdate=2012-08-13}}</ref> [[Монотеизм|монотеист]] һәм [[:en:Abrahamic religions|Ибрахими (ингл.)]] [[дин]].<ref name="Monotheism">Christianity's status as monotheistic is affirmed in, amongst other sources, the ''[[Catholic Encyclopedia]]'' (article "[http://www.newadvent.org/cathen/10499a.htm Monotheism]"); [[William F. Albright]], ''From the Stone Age to Christianity''; [[H. Richard Niebuhr]]; About.com, [http://ancienthistory.about.com/od/monotheisticreligions/ ''Monotheistic Religion resources'']; Kirsch, ''God Against the Gods''; Woodhead, ''An Introduction to Christianity''; [[Columbia Encyclopedia|The Columbia Electronic Encyclopedia]] [http://www.infoplease.com/ce6/society/A0833762.html ''Monotheism'']; The New Dictionary of [[Cultural Literacy]], [http://web.archive.org/web/20071212011435/http://www.bartleby.com/59/5/monotheism.html ''monotheism'']; New Dictionary of Theology, [http://www.ntwrightpage.com/Wright_NDCT_Paul.htm ''Paul''], pp. 496–99; Meconi. "Pagan Monotheism in Late Antiquity". p. 111f.</ref>
Христиан тәгълиматында [[:en:Old Testament|Иске Канун (ингл.)]] исеме астында билгеле булган яһуди Инҗил дә [[:en:Christian biblical canons|каноник (ингл.)]] дип санала. Христиан динен тотучылар [[:en:Christian|христианнар (ингл.)]] дип билгеләнә.<ref name="name" />
 
==Тарихи белешмә==
[[File:Christianity Branches.svg|659px|thumb|center|Христианлык эчендәге төп төркемнәрендәге тарихи үзгәрешләрне тасфирлаучы гадиләштерелгән сурәт. Шулай да, Христианлыкның бер кайчан да бердәм хәрәкать булмавын да истә тоту дөрес булыр. Христианлык тарихындагы беренче өч гасырдагы хәле бүгенге Христианлыкның хәленә караганда күптөрлелек ягыннан күпкә байрак иде.<ref>{{cite book | first=Bart D.|last=Ehrman|authorlink=Bart D. Ehrman| title=Lost Christianities: The Battles for Scripture and the Faiths We Never Knew | publisher=[[Oxford University Press]], USA | year=2003 | isbn=0-19-514183-0|page=1}}</ref>]]▼
Христиан дине [[I гасыр]] уртасында [[Фәлистыйн]]да барлыкка килә. Башта ул [[Урта диңгез]] регионында яшәүче яһүдләр арасында тарала, ләкин тиз арада мәҗүси (яһүд булмаган) халыклар да аны кабул итә башлый. Яһүдләр исә, аны тора-бара, кяфер дип бәяләп, үзләреннән читләштерәләр. Шунысы кызык, яһүдләр үз туфракларында туган динне бөтенләй инкяр итүгә үк барып җитәләр. Алар христиан дөньясында бердәнбер христиан диненә табынмаган халык булып калалар. Дини тәгълимат буенча, христиан диненә нигез салучы дип, Гайсә пәйгамбәр (Иисус Христос) санала.
 
«Христос» — [[яһүдләр]]нең «Мессия» («коткаручы») сүзенең грек теленә тәрҗемәсе. Аның дөньяга килүе риваятьләрдә төрлечә аңлатыла. Бер караш буенча, ул Җир йөзенә могҗизалы рәвештә Мария исемле гыйффәтле кыздан туган. Икенчесендә, [[Гайсә пәйгамбәр|Гайсә]] кешеләрнең гөнаһларын йолу һәм аларны коткару максаты белән күктән төшкән*, диелә. Ләкин кешеләрдә терәк таба алмыйча, тәрегә кадаклап җәзаланган, аннан соң яңадан терелгән һәм күккә ашкан. Дини тәгълимат буенча, ул гөнаһлы бәндәләрне хөкем итү өчен җир йөзенә яңадан кайтачак. Христиан дине, асылда, Урта диңгез регионындагы изелгән халыкның [[Рим империясе]]ндә хакимлек итүче көчләргә протесты булган. Халык массалары изүчеләрдән котылу өчен реаль мөмкинлек күрмәгәннәр. Бу хәл газапланып яшәүчеләрнең табигатьтән өстен «көчләр» тарафыннан кот-карылуы турындагы идеяләрнең таралуына уңай җирлек тудырган. Христиан диненең гаять зур территориядә чагыштырмача тиз арада таралуы тагын бер сәбәп белән аңлатыла. Ул — этник яктан чикләнмәгән дин. Христианлык барлыкка килгән чорда [[Рим империясе]] басымы астында яшәгән халыкларны греклар һәм римлылар җирлегендә барлыкка килгән мәҗүси аллалар социаль һәм рухи яктан канәгатьләндерми башлыйлар. Христос аларга якынрак тоела. Христиан диненең үзенчәлекләре газап чигеп яшәүче кешеләрнең күңелләренә хуш килә. Беренчедән, алар электән килгән мәҗүси йолалардан баш тарта алалар. Икенчедән, христианлык вәгъдә иткән тигезлеккә ирешәләр. Өченчедән, Алланың җирдәге вәкиле тарафыннан төрле бәлаләрдән, гөнаһлардан коткарыла, соң нәтиҗәдә — күкләр патшалыгының игелекләренә ирешә алалар.
 
==Христианнар саны==
Хәзерге заманда дөньяның барлык регионнарында диярлек христиан диненә табынып яшиләр. Чит илләрдән алынган статистик мәгълүматлар каршылыклы. Шунлыктан христиан динен тотучыларның саны безнең энциклопедияләрдә дә төрлечә. Мәсәлән, Зур совет энциклопедиясендә күрсәтелгәнчә, христианлык 1025 млн кешене колачлый<ref>кара: БСЭ.— T. 28.— M., 1978.—C. 384</ref>, ә менә Философик энциклопедия буенча, аның саны 700—800 млн гына кала<ref>ФЭ.— T. 5.- M., 1970.—C. 447</ref>. Дөрес, бу мәгълүматлар Җир шарында халык саны 4 млрд чамасы дип исәпләнгән чорга карый. Хәзер исә халык саны шактый арту сәбәпле (6 млрд тан артык), барлык диннәргә, шул исәптән христиан диненә ышанучылар саны да үсә төшкән дип уйларга кирәк. Христиан динендәге төп кагыйдәләрнең нигезен Тәүрат белән Инҗил тәшкил итә. Ләкин христиан дине берничә тармакка аерыла. Христоска ышану алар өчен уртак сыйфат булса, Христосны аңлатуда алар бер-берсеннән аерылалар.
▲[[File:Christianity Branches.svg|659px|thumb|center|Христианлык эчендәге төп төркемнәрендәге тарихи үзгәрешләрне тасфирлаучы гадиләштерелгән сурәт. Шулай да, Христианлыкның бер кайчан да бердәм хәрәкатьхәрәкәт булмавын да истә тоту дөрес булыр. Христианлык тарихындагы беренче өч гасырдагы хәле бүгенге Христианлыкның хәленә караганда күптөрлелек ягыннан күпкә байрак иде.<ref>{{cite book | first=Bart D.|last=Ehrman|authorlink=Bart D. Ehrman| title=Lost Christianities: The Battles for Scripture and the Faiths We Never Knew | publisher=[[Oxford University Press]], USA | year=2003 | isbn=0-19-514183-0|page=1}}</ref>]]
 
== Чыганаклар ==
* [http://www.tatknigafund.ru/books/1778/read#page256 Гыйззәтов К.Т., Философия: 2 кит. 2 нче китап: Социаль философия: Югары уку йортлары өчен д-лек бит254]
 
== Шулай ук карагыз ==
Строка 18 ⟶ 28 :
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/115240/Christianity "Christianity"]. Encyclopædia Britannica Online.
* {{cite web |url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/christianity/index.shtml |title=BBC—Religion & Ethics—Christianity |accessdate=2008-01-03 |author= |last= |first= |authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work= |publisher=British Broadcasting Corporation |pages= |doi= |archiveurl= |archivedate= |quote= }} A number of introductory articles on Christianity.
* {{Cite news |url=http://www.cbc.ca/montreal/features/religion/christianity.html |title=CBC Montreal—Religion—Christianity |accessdate= 2008-01-03 |author= |last= |first= |authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work= |publisher=Canadian Broadcasting Corporation |pages= |doi= |archiveurl= |archivedate= |quote= |deadurl=yes}}{{dead link|date=February 2012}} An overview of Christianity.
* {{cite web |url=http://www.netzarim.co.il |title=Netzarim |accessdate= 2008-10-21 |author= |last= |first= |authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work= |publisher=- Click at 'History Museum' in the left menu |pages= |doi= |archiveurl= |archivedate= |quote= }} The origin of Christianity
* Adena, L. [http://cliojournal.wikispaces.com/How+the+Jesus+Cult+Captured+the+Roman+State The 'Jesus Cult' and the Roman State in the Third Century], Clio History Journal, 2008.
{{rq|stub|error}}
 
[[Төркем:ХристианлыкДиннәр]]
[[Төркем:Монотеистик диннәр]]
[[Төркем:ДиннәрХристианлык]]
 
 
{{Link FA|ar}}
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Христианлык