Ат спорты: юрамалар арасында аерма

Ат спортының заманча төрләре: җигүле ат, [[конкур]] (каршылыкларны сикереп чыгу), ике төр ярыш (манежда йөрү, конкур), өч төр ярыш (манежда йөрү, кыр сынаулары, конкур), ат чабышы, юырту, стипл-чейз, кросс, атлы аучылык, драйвинг, атлы-чаңгы ярышлары, ат ярышлары, атта күнегүләр ясау (вольтижировка), джигитовка (атта оста йөрү), тройка ярышлары, пушбол уеннары, атка атланып туп уйнау.

 

[[Казан]] һәвәскәр ат ярышлары җәмгыяте [[1867 ел]]да оештырыла (оештыручылар - ат заводы тотучылар Н.Н. Кудрявцев, В.П. Молоствов, Г.Ә. Ишморатов, рәисе - И. Полторацкий), беренче юртаклар сынавы [[1868 ел]]ның кышында [[Кабан күле]]ндә уздырыла. [[Казан губернасы]]ның иң яхшы юртаклары: Аккредитив - Русия Дерби ярышы җиңүчесе ([[1907]]), Смельчак - Император призына уеннарда 2 нче урын ([[1907]]), Набат, Успех, Игла, Ловкий - төрле дистанцияләрдә Казан ипподромының җитезлек буенча рекордчылары.

 

1920-40 елларда [[Казан ипподромы]]нда даими рәвештә республиканың колхоз, совхоз, ат заводлары һәм дәүләт конюшняларының юртаклары сынала. Бу вакыттагы иң яхшы җайдаклар - М. Курицин, И.А. Матяев, Ф.Ф. Кашафетдинов, С. Макеев, П. Поляков, М. Угольков, М. Арсланов, П. Егоров-Дунай һ.б. рекордчы юртакларда чыгыш ясый. Казан ипподромының иң яхшы җайдаклары, 1950-70 елларда призлы чабышлар осталары: Х.Б. Гайнуллин, Җ.И. Хәбибуллин, С.Н. Староверов, А.М. Кузнецов, И. Ганчурин, Н.Н. Гришин, А.И. Булыгин. Алар тарафыннан җитез юртаклар, СССР, ТАССР, Идел буе рекордчылары әзерләнә. Татарстан атчыларының җыелма командасы - Идел буе кубокларын ала (1955-58, 1960, 1962-65, 1968, 1976, 1986, 2001), Бөтенрусия ат ярышларында җиңә (1998) һәм призлар ала (бронза, 2003; көмеш, 2004).

 

 

ТР да «Аргамак» ([[Казан]]), «Тулпар» ([[Чаллы]]), «Кентавр» ([[Алабуга]]), «Буцефал» ([[Азнакай районы]]ның [[Актүбә (Азнакай районы)|Актүбә]] посёлогы), «Мустанг» ([[Лениногорск]]), «Ягуар» СК ([[Норлат]]), «Елховнефть» НГДУында, балалар-яшүсмерләр ат спорты мәктәпләре, шулай ук [[Зәй]], [[Әлмәт]], [[Буа]], [[Тәтеш]] шәһәрләрендә клублар эшли. Сабан туе бәйрәмендә уздырыла торган ат ярышларының традициягә кергән төрләре: ат чабышлары, юртаклар узышы, ияр астында юртаклау, джигитовка (атта оста йөрү), «Пар ат» (парлап җигелгән атта ярыш), «рус тройкасы» (өчлеге), «Кыз куу», «Сөрән сугу» милли уеннары һ.б.

[[2005 ел]]да Казанда [[«Казан» ат спорты комплексы|Халыкара ат спорты комплексы]] ачыла, анда ТР һәм РФ президентлары, РФ Авыл хуҗалыгы министрлыгы, Татарстанның Алтын дагасы (2001 дән уйнатыла, 2005 тән халыкара статус), [[Казан Кремле]], ТРның ат үрчетү һәм ат спорты федерациясе, Бөтенрусия дербистлары, Критериум, Казанның 1000 еллыгы призлары уйнатыла.

 

Шарафутдинов Д.Р. Сабантуй (научно-популярный очерк). Казань, 1977.

 

* [http://tatarile.org/maglumat/%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99/%D0%B0%D1%82-%D1%81%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%8B Татар энциклопедиясе. Казан, 2008.]

 

[[Төркем:Атчылык]]