Wikipedia

Бакый Урманче: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Marat Vildanov (бәхәс | кертем)
6325 үзгәртергә
кТөзәтмә аңлатмасы юк
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
{{Шәхес
{{twinLAT| исем = Бакый Урманче}}
[[Image:Urmançe.jpg|300px|thumb|right|Baqi Urmançe ostaxanäsendä]]
| рәсем = Бакый_Урманче.jpg
'''Baqıy (Ğäbdelbaqıy) İdris ulı Urmançe''' ([[23. Febräl]] [[1897]]-[[6. August]] [[1990]]), näqeşçe, skulptor, sınçı, grafik häm pedagog. TASSR häm RSFSRnıñ xalıq rässamı ([[1960]], [[1982]]).
| рәсем_зурлыгы =
| alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу-->
| рәсем язуы =
| тулы исем =
| һөнәр = рәссам, график, скульптор, архитектор
| туу датасы = 23.02.1897
| туу җире = [[Күл Черкене]], [[Тәтеш өязе]], [[Казан губернасы]]
| гражданлык =
| милләт = татар
| үлем датасы = 1990
| үлем җире = [[Казан]], [[Татарстан]]
| әти =
| әни =
| ир =
| хатын =
| балалар =
| бүләк һәм премияләр = Татарстанның һәм Русиянең халык рәссамы<br />{{Тукай бүләге}}
| сайт =http://urmanche.ru/
| башка мәгълүмат =
}}
'''Бакый Урманче''' – татар профессиональ сынлы сәнгатенә нигез салучы, рәссам, график, скульптор һәм архитектор, Татарстанның һәм Русиянең халык рәссамы, Татарстанның Г.Тукай исемендәге дәүләт бүләге лауреаты.
 
== Тормыш юлы ==
Tөrle janrlarda yөzlәgәn sәnğәt әsәre icat itep qaldırğan Baqıy Urmançe 1897 yılnıñ 23 fevralendә [[Qazan gubernası]] [[Təteş өyəze]]neñ (xәzerge waqıtta [[Tatarstan]]nıñ [[Bua rayonı]]) [[Кül-Çәrkәn]] awılında dөnyağa кilә. [[1907]]. yılda Urmançievlär [[Qazan]]ğa küçälär, Baqıy [[Möxämmädiä]] mädäräsäsenä uqırğa kerä. Anda Şäreq tellär öyränä. Räsem yazu häm eskripkä uynaw belän şöğellänä. Qazan Sänğän Mäktäbenä imtixannarnı birä almıyça, [[1914]]. yılda Uralğa kitä. [[1916]]. yılda Baqıynı armiägä alalar. Revolutsiä çorında Urmançe soldat deputalığına saylana. [[1919]]. yılda yañartqan İrekle Sänğäti-Texnik Hönärxanägä (elekke sänğät mäktäbenä) uqırğa kerä. Qızıl Armiägä mobilizatsiädän soñ, [[Mäskäw]]gä uqırğa kerä.<ref>[http://www.antat.ru/urm/tlife.html Räsmi saytında Urmançeneñ tormış yulı]</ref>
[[Файл:Urmanche Aga-bazar.jpg|left|220px|thumb|[[Ağa bazar| Ага Базар]], Болгар шәһәренең бистәсе (Бакый Урманче рәсеме, 1970 ел)]]
Бакый Урманче [[1897 ел]]ның [[23 февраль|23 февралендә]] Казан губернасының [[Тәтеш өязе]] Күл-Черкен авылында туа. [[1907 ел|1907]]-[[1914 ел]]ларда [[Казан «Мөхәммәдия» мәдрәсәсе|"Мөхәммәдия"]] мәдрәсәсендә белем ала. [[Беренче Бөтендөнья сугышы]] вакытында армиягә мобилизацияләнә: [[Казакъстан]]га эләгеп, андагы [[Австрия]] әсирләреннән рәсем сәнгатеннән беренче дәресләр ала.
[[1919 ел|1919]]-20нче елларада Казандагы художество училищесында укый. [[1920 ел]]да ВХУТЕМАСка укырга кереп, аны 1926нчы елда тәмамлый. [[1926 ел|1926]]-[[1941 ел]]ларда [[Казан]]да, [[Мәскәү]]дә, [[Донбасс]]та, [[Башкортстан]]да эшли.
Бу чорда Б.Урманче көнкүреш һәм портрет жанрында күбрәк эшли ("Сепарат янында", "Самавыр янында", "Җилкәнле көймәдә йөзү" һ.б. рәсемнәре).
[[1941 ел|1941]]-[[1958 ел]]ларда [[Алма-Ата]], [[Сәмәрканд]], [[Ташкент]] шәһәрләрендә яшәп иҗат итә: рәсем сәнгате, графика, театр декорациясе, сынлы сәнгать, архитектура өлкәсендә иҗат казанышларына ирешә.
[[1958 ел]]да Казанга кайта.
[[1990 ел]]да вафат.
 
{{DEFAULTSORT:Урманче, Бакый}}
[[Image:Cihanov Urmançe.jpg|150px|thumb|left|Baqıy Urmançeneñ ''[[Näcip Cihanov]]'']]
[[Төркем:Шәхесләр]]
[[1926]]-[[1929]]. yıllarda Qazan Sänğät-Teatr Texnikumında uqıta. [[1929]]. repressiälänä häm [[Solovetskie Utrawları]] lagerenä sörelä, läkin [[1933]]. yılda azat itelä. [[1934]]-[[1941]]. yıllarda [[Mäskäw]]dä yäşi, [[1941]]-[[1949]].da [[Alma-Ata]] häm [[Semipalatinsk]] şähärlärendä administrativ sörgendä waqıtta Qazaq şağirläre häm yazuçıları (Abay, M. Auezov, S. Moqanov) äsärlärenä illustrasiälär, grafik seriälär, [[Ğabdulla Tuqay]]nıñ [[Qazaq tele]]nä tärcemä itelgän şiğerlärenä, [[Qazaqstan]]nıñ tarixı, könküreşe häm sänğät ähellärenä bağışlanğan äsärläre icat itä; [[1949]]-[[1958]]dä [[Üzbäkstan]]da yäşi, [[Urta Aziä]] tabiğätenä bäyle näqeş häm garfir portretlar, tematik kartinalar, peyzaj, etüdlär yaza. Balxaş baqır eretü zavodı Mädäniät yortınıñ arxitekturası proyektı häm dekorativ bizäleşe avtorı ([[1952]]). [[1949]]-[[1958]]. yıllarda Taşkent teatr-sänğät institutında, anda sın sänğäte bülegen oyıştıruçılarnıñ berse ([[1956]]). [[1958]]. yıldan [[Qazan]]da.<ref>Tatar Ensiklopediä Süzlege, Qazan, 2003</ref>
[[Төркем:Татар рәссамнары]]
 
[[Төркем:Татар сынчылары]]
B. Urmançe miras itep tatar mәdәniәte eşleкlelәreneñ skulptura portretları galereyәsen qaldırdı, alar arasında urta ğasırlar şağire Qol Ğali, mәğrifәtçe ğalim [[Mərcani, Şihabetdin|Ş. Mәrcani]], [[Nasıyri, Qayum|Q. Nasıyri]], şağir [[Dәrdmәnd]], yazuçı [[Əmirxan, Fatix|F. Әmirxan]] hәm başqalar da bar.
[[Төркем:Тукай премиясе лауреатлары]]
 
Töp äsärläre: näqeş - ''Separator yanında'' ([[1928]]), ''Tatarstan'' triptixe ([[1976]], [[1985]]), ''Saltıq bolını'' ([[1979]]; sın - ''Sağış'' ([[1966]]), ''Yazğı moñnar'' ([[1968]]), ''Tulpar'' ([[1968]]); Tatar mädäniäte ähelläre portretları, [[Tatarstan]]níñ [[Qırlay]] awılında [[Ğabdulla Tuqay]]ğa memorial arxitektura kompleksı ([[1976]]), [[Därdämänd]] häm Tuqay şiğerlärenä grafik illústratsiälär ([[1954]]-[[1968]]); balalarğa sänğät tärbiäse birügä bağışlanğan [[Tatarça]] berençe däreslek (Mäskäw, [[1924]]), räsem sänğätenä qarağan mäqälälär häm başqa. TASSRnıñ Ğabdulla Tuqay isemendäge Däwlät büläge laureatı ([[1967]]).
 
[[Image:Sara_with_ildar.jpg|200px|thumb|right|''Sara-xanım İldar belän'', 1937, kinder, maylı buyawlar]]
Qazanda häykäle ([[1996]]) bar, muzeyı eşli ([[1998]]).
 
==Çığanaqlar==
<references/>
 
==Päräwäzdä==
*[http://urmanche.da.ru Räsmi säxifä]
* [http://www.kazan1000.ru/lat/culture/famous/14/ Baqıy Urmançe]
 
[[en:Baqi Urmançe]]
[[kk:Бақы Ыдырысұлы Урманче]]
[[ru:Урманче, Баки Идрисович]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Бакый_Урманче