Wikipedia

Чернобыль һәлакәте: юрамалар арасында аерма

Тарихны интерактив карап чыгу
← Алдагы төзәтмәКиләсе төзәтмә →
Контент бетерелгән Контент өстәлгән
КүрсәтмәлеВики-текст
Gerakibot (бәхәс | кертем)
543 үзгәртергә
к r2.7.1) (робот өстәде: als:Katastrophe von Tschernobyl
Marat-avgust (бәхәс | кертем)
79 055 үзгәртергә
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
{{Orphan|date=июль 2012}}
[[Файл:View of Chernobyl taken from Pripyat zoomed.JPG|thumb|right|300px|'''Pripiat'Припәттән dan photographyфотографиясе, [[2007 yilел]]''']]
 
'''Чернобыль һәлакәте''' — [[1986 ел]]ның 26 апрелендә [[Совет Берлеге]]ндәге (хәзерге [[Украина]]дагы) [[Чернобыль]] шәһәрендә булган [[атом электростанция]]сендә килеп чыккан һәлакәт иде. Дөньяда атом электростанцияләрдә һәлакәтләрдә иң начары исәпләнә. Ул радиоактив калдыклардан торган болытны җитештерә. Җил бу болытны Көнбатыш [[Совет Берлеге]], [[Көнчыгыш Аурупа]] һәм [[Скандинавия]] аша күтәреп чыгара. [[Украина]]ның, [[Беларусь]]ның һәм [[Русия]]нең күр җирләрен пычрата, нәтиҗәдә 200 000 кеше эвакуацияләнә һәм күчерерлә. Бу һәлакәт Совет атом сәнәгатенең куркынычсызлыгы турындагы мифны юкка чыгары, атом сәнәгатьнең үсешен кичектерә, [[Совет]] хакимиятен сер тормас булыгра мәҗбүр итә. Хәзерге бәйсезле [[Русия]]не, [[Украина]]ны һәм [[Беларусь]]ны агуланган зонасында йогышсызландыру һәм сәламәтлекне саклавф мәшәкәтли.
'''Çernobıl hälâqäte''' - [[1986]]. yılnıñ [[26. Äpril]]endä [[Sovet Berlege]]gäge (xäzerge [[Ukraina]]dağı) [[Çernobıl]] şähärendä bulğan [[atom elekrtostansí]]da kilep çıqqan hälâqät ide. Dönyada atom elektrostansílarda hälâqätlärdän iñ naçarı isäplänä. Ul [[radioaktiv]] qaldıqlardan torğan bolıtnı citeşterä. Cil bu bolıtnı Könbatış [[Sovet Berlege]], [[Könçığış Awrupı]] häm [[Skandinavia]] aşa kütärep çığara. [[Ukraina]]nıñ, [[Belarus]]nıñ häm [[Räsäy]]neñ küp cirlären pıçrata, näticädä 200.000 keşe evakuasílanğan häm küçergän. Bu hälâqät Sovet atom sänäğäteneñ qurqınıçsızlığı turındağı míf yuqqa çığara, atom sänäğätneñ üseşen kiçekterä, [[Sovet]] xakimiäten ser totmas bulırğa mäcbür itä. Xäzerge bäysezle [[Räsäy]]ne, [[Ukraina]]nı häm [[Belarus]]nı ağulanğan zonında yoğışsızlandıru häm sälâmätlekne saqlawı mäşäqätli.
 
=== Атом электростанциясе ===
=== Atom elektrostansí ===
 
Чернобыль АЭСы [[Украина]]дагы [[Припәт]] бистәсендә урнашкан, [[Чернобыль]]дан чакта төньяк-көнчыгышка 16 километрда һәм [[Киев]]тән чакта төньякка 104 километрда. Станция дүрт [[реактор]]дан тора, алардан һәркайсының электрик егәрлеге 1 гигаватт (термик егәрлеге 3.2 [[гигаватт]]) була, һәлакәт заманнарында бергәләп [[Украина]] электроэнергиянең 10% чамасы җитештерәләр. Станция төзелеше [[1970-еллар]]да башлана, [[1977 ел]]да 1-нче реактор эшли башлый, соңрак 2-нче ([[1978]]), 3-нче ([[1981]]) һәм 4-нче ([[1983]]). Һәлакәт вакытында 5-нче һәм 6-нче реакторлар төзеләләр генә.
Çernobıl stansísı [[Ukraina]]dağı [[Pripyat]] bistäsendä urnaşqan, [[Çernobıl]]dan çaqta Tönyaq-Könçığışqa 16 km'da häm [[Kiev]]tän çaqta Tönyaqqa 104 km'da. Stansí dürt [[reaktor]]dan tora, alardan härqaysınıñ elektrik yegärlege 1 GW (termik yegärlege 3.2 [[gigawatt]]) bula, hälâqät zamannarında bergäläp [[Ukraina]] elektroenergineñ 10% çaması citeşterälär. Stansí tözeleşe [[1970. yıllar]]da başlí, [[1977]].dä 1. reaktor eşli başlí, soñraq 2. ([[1978]]), 3. ([[1981]]) häm 4. ([[1983]]). Hälâqät waqıtında 5. häm 6. reaktorlar tözelälär genä.
 
Бөтен дүрт [[РБМК|РБМК-1000]] реактор төренә керәләр.
Böten dürt [[RBMK|RBMK-1000]] reaktor törenä kerälär.
 
=== HälâqätҺәлакәт ===
 
[[1986 ел]].ның [[26, Äpril]]endäапрелендә, cirleҗирле waqıtвакыт 13:23:58'dä58дә ÇernobılЧернобыль-4 [[atomатом-töşтөш reaktor]]ıреакторы (yağniягъни ÇernobılЧернобыль stansísınıñстанциясенең 4.-нче reaktorреактор) hälâqätleһәлакәтле atomатом-töşтөш matdäneneñматдәненең erüenэрүен kiçeräкичерә <!-- tögelräk tärcemä itä almadımalmadыm -->, näticädäнәтиҗәдә berniçäбернчә qabınıpкабынып kitüelärкитүеләр hämһәм yanğınянгын çığaчыга.
 
Һәлакәт хаталы реактор ясалыгына һәм куркыныч техниканы бозган арыган станция операторлар хатасына бәйләнгән була. [[Три-Майл-Айленд]] вакыйгасында да, икенче дәрәҗәдәге һәлакәтенә өлеш керткән фактор — операторларның яхшы булмаган өйрәнгәнлек һәм реакторның күп сыйфатлары белән таныш булмау.
Hälâqät xatalı reaktor yasalığına häm qurqınıç texnikne bozğan arığan stansí opratorlar xatasına bäylängän bula. [[Three Mile Island]] waqíğasında da, ikençe däräcädäge hälâqätenä öleş kertkän faktor - operatorlarnıñ yaxşı bulmağan öyrängänlek häm reaktornıñ küp sífatları belän tanış bulmaw.
 
Берничә процедура тәртипсезлек һәлакәт сәбәбенә өлеш кертәләр. Алардан берсе куркынычсызлык, офицерлар мөдир операторлар белән булмаган имин элемтә. Аннан да бигрәк, операторларның яхшы булмаган өйрәнгәнлеге буенча, экспериментнең максаты булган түбән реактивлыкта реактор эшен аңлауның сайлыгы да сәбәбе була. Реакторның күп сыйфатлары, куркынычлы зур позитив киңлек коэффицентендә, хәрби сер буларак яшерен иткән булдылар һәм операторлар aларны белмәделәр. Алай гына да түгел, берничә куркынычсызлык системалар алдаган булдылар, тәҗрибә башкаруының тәртибе инкарь иткән була.
Berniçä prosedur tärtipsezlek hälâqät säbäbenä öleş kertälär. Alardan berse qurqınıçsızlıq ofiserlär mödir operatorlar belän bulmağan imin elemtä. Annan da bigräk, operatorlarnıñ yaxşı bulmağan öyrängänlege buyınça, eksperimentneñ maqsatı bulğan tübän reaktivlıqta reaktor eşen añlawnıñ saylığı da säbäbe bula. Reaktornıñ küp sífatları, qurqınıçlı zur pozitiv kiñlek koeffisientedäy, xärbi ser bulraq yäşärän itkän buldılar häm operatorlar alarnı belmädelär. Alay ğına da tügel, berniçä qurqınıçsızlıq sistemnär aldağan buldılar, täcribä başqaruınıñ tärtibe inqär itqän bula.
 
== Тышкы сылтамалар ==
* [http://maps.yandex.ru/?text=%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F%2C%20%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%20%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%2C%20%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D1%8C%2C%20%D1%83%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B0%20%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%20%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81%D0%B0&sll=49.129546%2C55.795808&sspn=0.038807%2C0.004332&ll=30.063650%2C51.400495&spn=0.027466%2C0.003718&z=16&l=map%2Cmap%2Cstv&ol=stv&oll=30.06423992%2C51.39980844&ost=spn%3A90%2C46.050984017056074~dir%3A-33.383840984241935%2C-0.17904931097838228 Яндекс панорамалар. Припәт шәһәре]
 
[[Төркем:Украина тарихы]]
 
{{Link FA|eu}}
Строка 29 ⟶ 34 :
[[als:Katastrophe von Tschernobyl]]
[[ar:كارثة تشيرنوبيل]]
[[az:Чернобыль фаҹиәси]]
[[az:Çernobıl faciəsi]]
[[be:Чарнобыльская катастрофа]]
[[be-x-old:Чарнобыльская катастрофа]]
Строка 55 ⟶ 60 :
[[he:אסון צ'רנוביל]]
[[hr:Černobilska katastrofa]]
[[hu:Csernobili atomkatasztrófaатомkatasztrófa]]
[[hy:Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթար]]
[[id:Bencana Chernobyl]]
Строка 93 ⟶ 98 :
[[ta:செர்னோபில் அணு உலை விபத்து]]
[[th:ภัยพิบัติเชอร์โนบิล]]
[[tr:Çernobil reaktör kazasıkazasы]]
[[uk:Чорнобильська катастрофа]]
[[vi:Thảm họa Chernobyl]]
Чыганак — https://tt.wikipedia.org/wiki/Чернобыль_һәлакәте