İslam täqwime: юрамалар арасында аерма

Контент бетерелгән Контент өстәлгән
Төзәтмә аңлатмасы юк
Kitap (бәхәс | кертем)
Төзәтмә аңлатмасы юк
Юл номеры - 1:
{{TwinLAT|Хиҗри тәкъвиме}}
'''Islam taqwime''' ya ki '''Moselman taqwime''' ya ki '''Hicri taqwime''' ul [[Moslim]] illarenda dini bayramnarnen qaycan buluin belu ocen qullanila torgan [[taqwim]]der. [[Ay taqwime]] bularaq ul 354 konnan tora wa Miladi taqwimennan 11 konga qisqaraq.
 
{{Íslam}}
Hicri aylar 29 ya ki 30 konnan tora, togal tartibe yuq.
'''İslam täqwime''' yä ki '''Möselman täqwime''' yä ki '''Hicri taqwime''' ul [[Möslim]] illärendä dini bäyrämnärneñ qayçan buluın belü öçen qullanıla torğan [[täqwim]]der. [[Ay täqwime]] bularaq ul 354 könnän tora wä Milädi täqwimennän 11 köngä qısqaraq.
 
Hicri aylar 29 ya ki 30 konnankönnän tora, togaltögäl tartibetärtibe yuq.
Hicri taqwim [[638]]. yilda ([[HS 17]]) [[Umar ibn al-Xattab]] atli ikence xalif tarafinnan gamalga kertelde. Isaplaw [[Moxammad]]nen [[Makka]]dan [[Madina]]ga kucuennan baslana, 1. yildan. Yil sani Hicri buyinca isaplanue san aldinnan ''HS'' ya ''H'' quyu belan bilgelana, yagni ''Hicriattan Son''.
 
Hicri täqwim [[638]]. yılda ([[HS 17]]) [[Umar ibn äl-Xattab]] atlı ikençe xälif tarafınnan ğämälgä kertelde. İsäpläw [[Möxämmäd]]neñ [[Mäkkä]]dän [[Mädinä]]gä küçüennän başlana, 1. yıldan. Yıl sanı Hicri buyınça isäplänüe san aldınnan ''HS'' yä ''H'' quyu belän bilgelänä, yäğni ''Hicriättän Soñ''.
== Hicri aylar isemnare ==
 
# [[Moxarram]], <font class="arabic">محرم</font>
== Hicri aylar isemnareisemnäre ==
# [[MoxarramMöxärräm]], <font class="arabic">محرم</font>
# [[Safar]], <font class="arabic">صفر</font>
# [[RabiygRabíğ-aläl-awaläwäl]], <font class="arabic">ربيع الاول</font>
# [[RabiygRabíğ-aläl-axiyraxír]], <font class="arabic">ربيع الثاني</font>
# [[ComadCömäd-aläl-awaläwäl]], <font class="arabic">جمادى الاولى</font>
# [[ComadCömäd-aläl-axiyraxír]], <font class="arabic">جمادى الثانية</font>
# [[RacabRacäb]], <font class="arabic">رجب</font>
# [[SagbanŞäğbän]], <font class="arabic">شعبان</font>
# [[Ramazan]], <font class="arabic">رمضان</font>
# [[SawalŞäwäl]], <font class="arabic">شوال</font>
# [[Zo-aläl-QagdaQäğdä]], <font class="arabic">ذو القعدة</font>
# [[Zo-aläl-HiccaHiccä]], <font class="arabic">ذو الحجة</font>
 
== Atna konnarekönnäre iseme ==
ComgaComğa ul yal koneköne bulsa da, ammaämma atnaninatnanıñ berenceberençe koneköne da tugeltügel, songisisoñğısı da tugeltügel.
 
* [[YaksambeYäkşämbe]]: ''Yawm aläl-AhadÄhäd'', <font class="arabic">يوم الأحد</font>
* [[DusambeDüşämbe]]: ''Yawm aläl-Iznaynaİznayna'', <font class="arabic">يوم الإثنين</font>
* [[SisambeSişämbe]]: ''Yawma az-Zalaza'', <font class="arabic">يوم الثُّلَاثاء</font>
* [[CarsambeÇärşämbe]]: ''Yawm aläl-ArbagaArbağa'', <font class="arabic">يوم الأَرْبعاء</font>
* [[PancesambePänceşämbe]]: ''Yawm aläl-XamisXämis'', <font class="arabic">يوم خَمِيس </font>
* [[ComgaComğa]]: ''Yawm aläl-CumgaCumğa'', <font class="arabic">يوم الجُمْعَة</font>
* [[SimbaŞimbä]]: ''Yawm as-SabtSäbt'', <font class="arabic">يوم السَّبْت</font>
 
== Dini bayramnarbäyrämnär ==
[[Islamİslam]]ninnıñ in moximmöxim konnarekönnäre bolar:
 
* [[1. MoxarramMöxärräm]] – MoselmancaMöselmança yanayaña yilyıl baslanabaşlana.
* [[9. MoxarramMöxärräm]] kice–kiçe–[[10. MoxarramMöxärräm]] koneköne – [[GasuraĞaşura bayramebäyräme]]
* [[26. Safar]] kice–kiçe–[[27. Safar]] koneköne – [[HicratHicrät kicesekiçese]]
* [[11. RabiygRabíğ-aläl-awaläwäl]] kice–kiçe–[[12. RabiygRabíğ-aläl-awaläwäl]] koneköne – [[MawlidMäwlid bayramebäyräme]]
* [[6. RacabRacäb]] kicekiçe –[[7. RacabRacäb]] koneköne – [[RagaibRäğäib kicesekiçese]]
* [[26. RacabRacäb]] kicekiçe –[[27. RacabRacäb]] koneköne – [[MigracMiğräc kicesekiçese]]
* [[14. SagbanŞäğbän]] kicekiçe –[[15. SagbanŞäğbän]] koneköne – [[BaraatBäraät kicesekiçese]]
* [[1. Ramazan]] koneköne – [[Uraza]]
* [[21. Ramazan]] koneköne – [[QaderQäder kicesekiçese]] konnarekönnäre baslanabaşlana
* [[26. Ramazan]] kice–kiçe–[[27. Ramazan]] koneköne – [[QaderQäder kicesekiçese]] bilgelapbilgeläp utelaütelä
* [[1. SawalŞäwäl]] koneköne – [[Uraza bayramebäyräme]] ([[GayetĞäyet]])
* [[1. SawalŞäwäl]] kone–köne–[[3. SawalŞäwäl]] koneköne – [[GaydelĞäydel fiytirfítır]] konnarekönnäre
* [[9. Zo-aläl-HiccaHiccä]] koneköne – [[GarafaĞäräfä koneköne]]
* [[10. Zo-aläl-HiccaHiccä]] koneköne – [[Qorban bayramebäyräme]]
* [[11. Zo-aläl-HiccaHiccä]] kone–köne–[[13. Zo-aläl-HiccaHiccä]] – [[TasriqTäşriq konnarekönnäre]]
 
== Isaplawİsäpläw ==
Hicri/MiladiMilädi tarixintarixın isaplawisäpläw asaaşa togaltögäl aylanderuäyländerü momkinmömkin tugeltügel. Nindi yildayılda nicaniçä konlekönle aylar buluibuluı gilmiğilmi kinasmalardakiñäşmälärdä bilgelanabilgelänä, alarnialarnı dini oyismalarninoyışmalarnıñ rasmiräsmi saxifalardasäxifälärdä kurepkürep bula.
 
YilYıl saninsanın camalapçamalap isaplargaisäplärgä isaisä bolay da bula:
 
<math>M \approx \frac{32H}{33} + 622</math>
Строка 59 ⟶ 61 :
<math>H \approx \frac{33(M - 622)}{32}</math>
 
:M ''MiladiMilädi'', H ''Hicri''
 
Hicri 1429. yiliyılı wa MiladiMilädi 2008. yilininyılınıñ baslaribaşları turiturı kiler. AndiyAndí turiturı kilukilü harhär 33./34. Hicri (34./35. MiladiMilädi) yildayılda bula:
 
{| border="1" style="text-align: center" cellpadding="2"
|-
! colspan="3" | Hicri wa MiladinenMilädineñ turiturı kilukilü
|-
| ''Hicri'' || ''MiladiMilädi'' || ''AyirmaAyırma''
|-
| 1228 || 1813 || 585
Строка 92 ⟶ 94 :
|}
 
MiladiMilädi/Hicri tarixintarixın aylanderuäyländerü ocenöçen Microsoft “[[:en:Kuwaiti algorithm|Kuwaiti algorithm]]” qullana, ul KuwaitKüwäit nofusenanöfüsenä nigezlananigezlänä.
 
=== Taqir Hicri taqwim ===
 
=== TaqirTaqır Hicri taqwimtäqwim ===
Hicri taqwimnen gadattagedan tis [[Taqir Hicri taqwim]] da bar ale, ul tulisinca isaplawle, 30-yilli aylamga negezlanep, har 31. yil artqan bulip sanala, yagni 354 kon urinina 355 konnan tora. Bu taqwimen ozin arada 1-konle xata har 2500. yil tirasenda bulip ciga, wa qisqa arada 1 ya ki 2-konle xata bula'la. Bu taqwimen HS 2. yozda (Miladi [[8. yoz]]) Moslim galimnar isaplap cigargannar, wa ul qoyas/ay/planet urnasilularina nigezlana. Hicri tarix togal belerga momkin bulmaganda qayber Moslimnar bu isulin bugen da qullanalar. Anin buyinca aylar 29+191/360=29.5305555... konnan toralar.
 
Hicri taqwimnentäqwimneñ gadattagedanğädättägedän tistış [[TaqirTaqır Hicri taqwimtäqwim]] da bar aleäle, ul tulisincatulısınça isaplawleisäpläwle, 30-yilliyıllı aylamgaäylämgä negezlanepnegezlänep, harhär 31. yilyıl artqan bulipbulıp sanala, yagniyäğni 354 konkön urininaurınına 355 konnankönnän tora. Bu taqwimentäqwimeñ ozinozın arada 1-konlekönle xata harhär 2500. yilyıl tirasendatiräsendä bulipbulıp cigaçığa, wa qisqaqısqa arada 1 ya ki 2-konlekönle xata bula'la. Bu taqwimentäqwimen HS 2. yozdayözdä (MiladiMilädi [[8. yozyöz]]) MoslimMöslim galimnarğälimnär isaplapisäpläp cigargannarçığarğannar, wa ul qoyasqoyaş/ay/planet urnasilularinaurnaşılularına nigezlananigezlänä. Hicri tarix togaltögäl belergabelergä momkinmömkin bulmagandabulmağanda qayber MoslimnarMöslimnär bu isulinısulın bugenbügen da qullanalar. AninAnıñ buyincabuyınça aylar 29+191/360=29.5305555... konnankönnän toralar.
: ''Taqir Hicri taqwim isaplaw turinda moni qara: [http://www.geocities.com/sualeh85/sfweb/SFWeb.html Date Exchange]''.
 
: ''TaqirTaqır Hicri taqwimtäqwim isaplawisäpläw turindaturında monimonı qara: [http://www.geocities.com/sualeh85/sfweb/SFWeb.html Date Exchange]''.
=== Isaplaw qorali ===
* [http://tugan-tel.at.tt/files/miledi2hicri.html Hicri‹–›Miladi tarixlar aylandergece] – ul 1 konlek xata yasiy ala.
* [[Emacs]] tozatkece Hicri tarixin isapli ala.
[[{{ns:Category}}:Taqwim]]
 
=== İsäpläw qoralı ===
* [http://tugan-tel.at.tt/files/miledi2hicri.html Hicri‹–›MiladiHicri‹–›Milädi tarixlar aylandergeceäyländergeçe] – ul 1 konlekkönlek xata yasiyyasıy ala.
* [[Emacs]] tozatkecetözätkeçe Hicri tarixintarixın isapliisäpli ala.
[[{{ns:Category}}:TaqwimTäqwim]]
 
[[Төркем:Íslam]]